Nơi thượng nguồn sông Ðà

Nhìn từ xa, công trình Nhà máy thủy điện Sơn La sáng lung linh như một thành phố về đêm. Sau gần bốn năm thi công, công trình trọng điểm quốc gia đã mang dáng dấp một nhà máy thủy điện lớn.

Chúng tôi có mặt trên công trường Nhà máy thủy điện Sơn La vào những ngày tháng 11-2009. trong tiếng máy ầm ầm hòa vào ánh chớp sáng của que hàn điện trên các dầm sắt, những dòng người cùng các phương tiện máy móc đang hối hả thi công, kịp hoàn thành tiến độ để tổ máy số 1 hòa vào dòng điện chung của Tổ quốc vào tháng 12-2010. Mặc dù đã hơn 21 giờ đêm, nhưng không khí lao động trên công trường hết sức khẩn trương. Dưới hầm nhà máy, những người thợ đang miệt mài lắp đặt các đốt đường ống áp lực; còn những người lái cẩu như treo lơ lửng trên độ cao 186,1m để vận hành hết công suất vận chuyển thiết bị, bê-tông phục vụ thi công.

Kỹ sư lái máy cầu tháp Chu Xuân Hà vừa hoàn thành ca làm việc của mình, chia sẻ với chúng tôi: Ðây là thời điểm nước rút nên công việc lái máy cẩu vào guồng vận hành hết công suất. Căng nhất là lúc cẩu làm việc, chuyển những vật nặng hàng chục tấn, vít cần cẩu xuống như muốn đổ, nếu là người yếu tim sẽ khó vận hành được “cánh tay khổng lồ này”. Tuy nhiên, được làm việc trên độ cao 186,1m, nhìn thấy toàn bộ Nhà máy thủy điện lớn, quả thật vinh dự cho thế hệ thanh niên như chúng em.

Nhà máy thủy điện Sơn La được khởi công xây dựng ngày 2-12-2005, nằm trên dòng sông Ðà thuộc địa phận xã Ít Ong, huyện Mường La (Sơn La), có tổng vốn đầu tư hơn 42 nghìn tỷ đồng (bao gồm vốn đầu tư ban đầu là 36.933 tỷ đồng và lãi vay trong thời gian xây dựng là 5.708 tỷ đồng). Công trình gồm sáu tổ máy với công suất 2.400 MW, điện năng trung bình hằng năm đạt 10,246 tỷ kWh. Nhà máy thủy điện Sơn La có cốt xây dựng 215 mét, diện tích hồ chứa 224 km2 với dung tích nước 9,26 tỷ m3. Theo thiết kế, thủy điện Sơn La sẽ được đấu nối vào hệ thống điện quốc gia bằng bốn đường dây 500kV Sơn La – Hòa Bình, Sơn La – Nho Quan, Sơn La – Việt trì và Sơn La – Sóc Sơn. trạm 500 kV Sơn La dự kiến đặt tại khu vực pi Toong, cách nhà máy khoảng ba đến bốn km… Hiện công trình này đang vào giai đoạn tranh thủ mùa khô thi đua tăng tốc để hoàn thành đúng tiến độ Chính phủ đề ra là đóng cống tích nước hồ vào tháng 5-2010 và cuối tháng 12-2010 phát điện tổ máy số 1. Hơn 8.000 cán bộ, kỹ sư, công nhân của các đơn vị như Tổng công ty Sông Ðà, LILAMA, LICOGI, Tổng công ty xây dựng trường Sơn… đang làm việc miệt mài ba ca liên tục hàn, ghép khuôn đổ những mẻ bê-tông vào những cột trụ cuối cùng; lắp đặt thiết bị máy kịp tiến độ bàn giao cho việc lắp đặt máy. Ðể bảo đảm chất lượng, Ban Quản lý dự án đã thành lập một phòng thí nghiệm tại công trường để kiểm tra. Cán bộ giám sát thực hiện giao ca, ăn cơm tại công trường để bảo đảm bám sát hiện trường 24/24h. Các hạng mục thực hiện giao ban hằng ngày, còn hằng tuần giao ban chuyên đề và hàng tháng giao ban kiểm tra tiến độ. Ðó là chưa kể những cuộc hội ý đột xuất để giải quyết tất cả mọi khó khăn phát sinh. Bên cạnh việc giám sát chất lượng, công tác bảo đảm an toàn lao động luôn được Ban quản lý dự án và các nhà thầu thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở, lập rào chắn an toàn, xử lý kịp thời các sự cố thi công, hạn chế đến mức thấp nhất tai nạn lao động xảy ra trên công trường.

Ðứng trên độ cao 138 m, anh trần Hữu Bảo, phó Giám đốc Chi nhánh Công ty LILAMA 10 chỉ tay xuống khu vực lắp đặt các đốt đường ống áp lực khổng lồ và hầm gian máy cho biết: Ðể rút ngắn thời gian, đáp ứng tiến độ thi công lắp đặt đường ống áp lực đường kính 10,5 m, LILAMA đã đề xuất, đưa ra những sáng kiến như vừa đổ bê-tông, vừa tẩy mài làm sạch đường ống, cắt giằng. trong đó, hiệu quả nhất là các giải pháp thay đổi quy trình, thời gian phù hợp để đưa 500 tấn giằng, chống ra và đưa 60 tấn giàn giáo vào đường ống, giúp giảm thời gian xuống gần một tháng và đẩy nhanh tiến độ hoàn thành đường ống sớm hơn dự kiến. Những người thợ trên công trường càng tự hào hơn về những sáng kiến, giải pháp giảm chi phí, thời gian đã được áp dụng trong quá trình thi công như khi thử khô cửa van xả sâu nặng 50 tấn phải đưa cửa van lên cao độ 228m. trong thiết kế kỹ thuật yêu cầu hạng mục này phải sử dụng cần cẩu nhập của nước ngoài loại 350 tấn. Nhưng nếu chờ nhập được cần cẩu này về thì sẽ không kịp tiến độ tích nước hồ vào tháng 5-2010. Ðể khắc phục, cán bộ và kỹ sư của LILAMA đã nghiên cứu dùng “cẩu trục què” (loại cẩu trục một chân cao một chân thấp) của cơ khí Quang trung để đưa thiết bị lên độ cao 195m, công việc còn lại là đưa tiếp từ độ cao 195m lên 228m sẽ đơn giản và nhanh hơn nhiều, nhờ vậy việc thử van xả sâu mới bảo đảm tiến độ để kịp tích nước hồ… Ðây là công việc chưa từng có tiền lệ trong lịch sử xây dựng thủy điện ở Việt Nam.

Và đây, những chiếc cần cẩu khổng lồ lần đầu tiên có ở Việt Nam với sức nâng hàng trăm tấn làm việc không ngừng nghỉ; hàng nghìn kỹ sư, công nhân thợ máy cần mẫn hoạt động nhịp nhàng để xây nên nhà máy trị thủy, phát ra nguồn năng lượng phục vụ cho Tổ quốc. Ðang cùng với đồng nghiệp hàn vòng thép bảo vệ chung quanh tổ máy 1, anh Nguyễn Minh Dân, công nhân đội lắp ống công nghệ dừng tay nói: Mặc dù thời tiết ở vùng Tây Bắc này rất khắc nghiệt, công việc khá vất vả và nhớ gia đình, nhưng hơn 70 anh em công nhân trên công trường luôn phấn đấu thi đua, khắc phục khó khăn, thức cùng nhà máy để hướng đến mục tiêu tích nước, phát điện tổ máy số 1.

Sau gần bốn năm thi công, tiến độ trên công trường đã đi được hơn 2/3 chặng đường, với giá trị xây lắp đạt hơn 14 nghìn tỷ đồng. Ðến thời điểm này, hầu hết những hạng mục quan trọng đều đáp ứng yêu cầu về thời gian, kịp triển khai giai đoạn quan trọng để lắp những cấu kiện, khung đỡ đầu tiên hướng tới mục tiêu phát điện thương mại tổ máy số 1 vào tháng 12-2010.

Ông Nguyễn Hồng Hà, trưởng Ban quản lý Dự án Nhà máy thủy điện Sơn La cho biết: Ðến thời điểm này, tiến độ các mốc đề ra của nhà máy đã được lãnh đạo Ban quản lý và các tổ hợp nhà thầu thực hiện hoàn thành, bảo đảm đúng quy trình, chất lượng và trong thời gian tới sẽ là thời điểm cao độ nhất của công trình. Hiện tại các thiết bị siêu trường, siêu trọng như máy biến áp, trục tua-bin và bánh xe công tác nặng từ 110 tấn đến 260 tấn đang được vận chuyển về công trình để chuẩn bị cho công tác lắp đặt nhà máy. Dưới sự chỉ đạo thi công của Ban chỉ đạo Nhà nước, chúng tôi cùng với các tổ hợp nhà thầu quyết tâm sẽ triển khai xây dựng, lắp đặt đúng tiến độ và chất lượng để sớm đưa tổ máy số 1 phát điện vào cuối năm 2010. Ðặc biệt, để chuẩn bị cho công tác vận hành tổ máy số 1 và nhà máy, chủ đầu tư cũng đã gửi hơn 150 kỹ sư, công nhân đi đào tạo thực tế tại hai Nhà máy thủy điện Hòa Bình và Ya Ly.

trên công trường Nhà máy thủy điện Sơn La, mỗi người một công việc, một quê hương. Dẫu thời tiết có khắc nghiệt, “sức nóng” từ áp lực tiến độ công trình với nhiệm vụ phải bảo đảm thời gian phát điện vào cuối năm 2010 và hoàn thành dự án vào 2012. Bởi, nếu mỗi năm vượt tiến độ, Nhà nước sẽ có thêm doanh thu 500 triệu USD từ Nhà máy thủy điện Sơn La và tiết kiệm 50 triệu USD. Ngoài mục đích phát điện, thủy điện Sơn La còn góp phần chống lũ về mùa mưa, chống hạn cho đồng bằng sông Hồng mùa khô cạn.

trở về trên con đường men theo núi đá trùng điệp, dưới kia dòng sông Ðà vẫn cuồn cuộn chảy về hạ lưu. trên đó, công trường Nhà máy thủy điện Sơn La vẫn rực sáng ánh lửa hàn, tiếng búa, tiếng máy và những cán bộ, kỹ sư, công nhân vẫn chung một ý chí, quyết tâm hướng đến mốc phát điện và thắp sáng dòng điện cho tương lai.