Trong bối cảnh môi trường sống ngày càng ô nhiễm, sơn sinh thái nổi lên như một giải pháp “xanh” hứa hẹn bảo vệ sức khỏe con người và hành tinh. Các nhà sản xuất không ngừng quảng bá về những sản phẩm sơn thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: Liệu sơn sinh thái có thực sự “xanh” như những gì được hứa hẹn, hay chỉ đơn thuần là chiêu thức marketing để thu hút người tiêu dùng?
Sơn sinh thái là gì?
Sơn sinh thái, hay còn gọi là sơn sạch hoặc sơn công nghệ xanh, là loại sơn được sản xuất từ các nguyên liệu tự nhiên, không chứa hóa chất độc hại, hướng đến mục tiêu bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Sự phát triển của công nghệ xanh đã giúp tạo ra các loại sơn với mùi tự nhiên, không gây kích ứng và giảm thiểu đáng kể sự xuất hiện của các hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC) gây ô nhiễm không khí.
Điểm nổi bật của sơn sinh thái là hoàn toàn không chứa các chất gây hại như Apeo, phoóc môn hay kim loại nặng – những chất có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dùng. Việc lựa chọn sơn sinh thái không chỉ giúp bảo vệ bề mặt công trình mà còn là giải pháp bền vững, giúp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường. Trong bối cảnh toàn cầu ngày càng chú trọng đến xu hướng phát triển bền vững, sơn sinh thái trở thành lựa chọn ưu tiên, đáp ứng nhu cầu về vật liệu xây dựng an toàn và thân thiện với môi trường.
“Sơn xanh” được ưa chuộng…
Trong 10 năm qua, ngành vật liệu xây dựng Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, trong đó có sự bứt phá mạnh mẽ của ngành sơn. Trước đây, thị trường sơn chủ yếu bị chi phối bởi sơn hữu cơ, nhưng trong khoảng 5 năm gần đây, sơn vô cơ đã có những bước tiến lớn tại Việt Nam, góp phần nâng cao chất lượng công trình xây dựng với giá cả hợp lý hơn so với các sản phẩm nhập khẩu.
Các nhà phân phối sơn cho biết, sơn sạch được đánh giá dựa trên các chỉ tiêu như hàm lượng kim loại nặng và hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) thấp. Trước đây, để giảm giá thành, nhiều nhà sản xuất sử dụng bột màu giá rẻ chứa kim loại nặng như chì, thủy ngân, asen, cadimi… và dung môi chứa vòng thơm dễ bay hơi như toluen, xylen, gây mùi khó chịu, nguy cơ cháy nổ cao và có hại đến sức khỏe người dùng. Đồng thời, khi bay hơi ra ngoài không khí, các hợp chất này còn phá hủy tầng ozon, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường.
Ngày nay, các nước phát triển hầu như không còn sản xuất sơn gốc dầu nữa mà thay vào đó là sơn hệ không dung môi hoặc sơn gốc nước. Các hãng sơn lớn tại Việt Nam cũng đang hướng tới công nghệ sản xuất xanh, nhằm đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng và giảm ô nhiễm. Khái niệm “công trình xanh” và “sơn xanh” đã xuất hiện trong ngành xây dựng và nội thất.
Tiêu chuẩn xanh của sơn được đánh giá qua hàm lượng Phóc-man-đê-hít và VOC chứa trong sơn và keo. Sơn được gọi là xanh khi hàm lượng VOC nhỏ hơn 10, thậm chí nhiều nước còn đưa ra tiêu chuẩn hàm lượng VOC bằng không.
Theo các chuyên gia, khi cơ quan chức năng chưa có tiêu chuẩn cụ thể về “sơn xanh”, người tiêu dùng nên chọn các loại sơn tự nhiên, không phải sơn nhựa, và yêu cầu sơn có hàm lượng VOC thấp nhất, không có Phóc-man-đê-hít và có khả năng lọc không khí, làm cho ngôi nhà “thở” được.
TS. Nguyễn Thanh Hải, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Hóa dầu công nghệ cao HI-PEC, cho biết trên thị trường hiện nay có nhiều loại sơn với nhiều tính năng khác nhau như sơn nanoshield, sơn dễ lau chùi, 5 trong 1, 7 trong 1… nhưng hầu hết đều chứa các hóa chất hữu cơ độc hại. Chỉ gần đây, một số hãng lớn trên thế giới mới bắt đầu nghiên cứu và sản xuất các loại sơn Eco Paint – sơn không chứa các chất hữu cơ bay hơi và các chất nguy hiểm khác.
Ông Nguyễn Văn Quý, Trưởng phòng Kinh doanh chi nhánh miền Trung, Hãng sơn Zaro, cho biết sơn sinh thái là loại sơn khi tiếp xúc trực tiếp không có mùi hắc gây khó chịu, ngạt thở. Sơn xanh đang dần trở thành lựa chọn hàng đầu cho các công trình hiện đại, góp phần xây dựng môi trường sống trong lành và bền vững.
Nhưng có thực sinh thái?
Hiện nay, thị trường sơn tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với hàng ngàn nhãn hiệu khác nhau. Tuy nhiên, một câu hỏi quan trọng được đặt ra: Liệu có thực sự tồn tại sơn sinh thái an toàn, hay chỉ là chiêu trò quảng cáo của các nhà sản xuất? Trong bối cảnh người tiêu dùng chủ yếu quan tâm đến giá thành, nhiều loại sơn kém chất lượng dễ dàng len lỏi vào thị trường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe và môi trường.
Sơn sinh thái – sự thật hay chiêu thức marketing?
Sự thật là chỉ một số ít thương hiệu lớn như Mykolor, Spec, Nippon mới thực sự sản xuất dòng sơn này. Và thậm chí, sản lượng của những dòng sản phẩm này rất hạn chế, chỉ phục vụ cho một số phân khúc khách hàng cao cấp như biệt thự, villa do giá thành cao và ít khách hàng có khả năng chi trả. Trên thực tế, sơn sinh thái chỉ chiếm khoảng 3-5% thị phần sơn hiện tại.
Đáng buồn là, nhiều loại sơn khác được quảng bá là “xanh” thực tế không đạt tiêu chuẩn. Nhiều nhà sản xuất gia công, sử dụng nguyên liệu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, từ đó tạo ra những sản phẩm không an toàn. Các nguyên liệu này, chủ yếu được nhập từ Trung Quốc, chứa chì và thủy ngân – những chất cực độc đối với sức khỏe người tiêu dùng và môi trường.
Quy trình sản xuất sơn không đạt tiêu chuẩn
Thực tế, trong khoảng 1.000 công ty sản xuất và phân phối sơn tại Việt Nam, chỉ có khoảng 10 hãng có nhà máy sản xuất trực tiếp. Phần lớn các nhãn hàng còn lại thuê gia công hoặc tự pha chế. Quy trình sản xuất này thường rất đơn giản: các công ty chỉ cần nhập nguyên liệu khô, sau đó sử dụng máy pha công nghiệp để tạo màu và đóng gói. Điều này dẫn đến sự xuất hiện của nhiều sản phẩm sơn không đảm bảo chất lượng, được bán ra thị trường với giá rẻ.
Cách thức kinh doanh của các công ty sơn nhỏ lẻ thường rất dễ dàng. Họ có thể góp cổ phần vào một hãng sơn lớn và đăng ký nhãn hàng riêng, hoặc thậm chí tự sản xuất sơn với quy trình đơn giản, từ việc mua vỏ thùng, tem nhãn đến tự gia công sơn. Điều này khiến chất lượng sơn trên thị trường không đồng đều và khó kiểm soát.
Khách hàng cần làm gì?
Mặc dù nhu cầu sử dụng sơn sinh thái đang gia tăng, thị trường lại thiếu vắng các tiêu chuẩn rõ ràng để định nghĩa và kiểm tra chất lượng sơn này. Điều này khiến người tiêu dùng không có đủ thông tin để tự tin lựa chọn sản phẩm. Thay vào đó, họ thường dựa vào tư vấn của các nhà thầu hoặc thợ sơn, dẫn đến việc dễ mua phải sản phẩm kém chất lượng.
Sơn sinh thái, nếu đúng tiêu chuẩn, có thể giúp bảo vệ sức khỏe con người và môi trường. Tuy nhiên, để có thể lựa chọn được những sản phẩm thật sự an toàn, người tiêu dùng cần tỉnh táo, xem xét kỹ lưỡng thông tin sản phẩm, đặc biệt là nguồn gốc và thành phần sơn.
