Người Việt làm thủy điện giữa rừng Lào

Kỳ 3:  “Mối tình” mang tên Xekamản 1

Ở  công trường thủy điện Xekamản 1, chúng tôi gặp lại vị tổng chỉ huy quen thuộc. Đó là anh Vũ Đức Chung – Giám đốc Ban điều hành. Sở dĩ nói là gặp lại bởi trước đó chúng tôi đã từng được theo chân anh trên nhiều công trường khác. Vẫn dáng cao lớn, gương mặt sạm nắng nhưng không cháy đen mặc dù ngày nào anh cũng đều đặn 2 bận sáng, chiều đi kiểm tra mọi ngóc ngách công trường. Vẫn cách điều hành sôi sục, quyết liệt, nói mà như hét, trao đổi công việc, điều hành mà như cãi lộn. Mặt găng đỏ, tay không ngừng chém gió…

Thân cò…

Chúng tôi thẽ thọt hỏi: Anh nói như thế mà không sợ người đối diện khó chịu và ghét à?

Anh khựng người trong giây lát rồi nhoẻn cười ngượng nghịu: Phải nói to thì mới át được tiếng máy móc thi công. Ở công trường không nói chơi. Quân lệnh như sơn. Nói đi liền với làm. Nếu không làm thì… đi chỗ khác chơi.

Chúng tôi lại đem chính câu hỏi trên đặt cho mọi người ở công trường. Câu trả lời nhận được là quen rồi, hiểu tính rồi nên không… ấm ức. Hơn nữa, tất cả cũng vì công việc chung. Những lúc ngoài công việc, trở lại với cuộc sống đời thường, anh em lại thân tình, chu đáo với nhau. Đấy đơn giản là đặc tính của người công trường!.

Giống như những lần trước, trong khi dẫn chúng tôi tham quan hiện trường, anh Chung không ngừng giới thiệu từng hạng mục và tiến độ của chúng, về những người đang chỉ huy, thi công trên công trường. Anh bảo, anh gần như biết hết mọi người nhất là những người gạo cội, từng tham gia các công trình thủy điện trước đó như Hòa Bình, Yaly… Anh nói vanh vách một số mốc thời gian và tiến độ của công trường. Chúng tôi ngạc nhiên: Ở những lần gặp trước trên các công trường khác nhau, anh cũng luôn nhớ chính xác mốc thời gian, dù là mốc “bé tý” chứ không phải các mốc lớn như ngày khởi công, chặn dòng… Đại loại “bé tý” như ngày đầu tiên khảo sát công trường, ngày chính thức nhận nhiệm vụ ở công trường, các ngày chuyển trụ sở từ nơi tạm này đến nơi tạm khác, rồi chuyển đến nơi ở chính thức, ngày đưa thiết bị cơ giới đầu tiên vào công trường…

Chúng tôi hỏi: Làm thế nào để nhớ được các mốc thời gian ấy mà không lẫn lộn giữa hàng chục công trình mà anh từng tham gia?

Anh cười: Luôn có cách để nhớ về các kỷ niệm.

Cách lý giải của anh khiến chúng tôi nhớ đến câu trong một bài hát “Sau lưng chúng ta là những thành phố” vốn được coi là “Thủy điện ca” của người Sông Đà: Mỗi công trình là một mối tình…

Lặng lẽ trước đại ngàn

Trong số người mà anh Chung giới thiệu, chúng tôi đặc biệt ấn tượng về cậu kỹ sư trẻ măng tên Dũng ở Cty Việt Bắc của Bộ Quốc phòng. Sinh năm 1983 nhưng cậu đã được chính thức bổ nhiệm làm phó chỉ huy trưởng thường trực của các hạng mục công trình mà Việt Bắc đảm nhiệm với giá trị sản lượng hàng trăm tỷ đồng. Dũng khẳng khái: Em xuất thân từ con nhà nông dân nên em chẳng ngại khó, ngại khổ, chỉ ngại việc không chạy.

Chúng tôi chứng kiến, hôm đó là Tết Lào, Giám đốc Ban điều hành tổng thầu hào phóng cho một cán bộ được nghỉ chơi Tết và Dũng với tư cách đại diện nhà thầu được vắng mặt trong buổi giao ban tuần. Vậy mà Dũng cứ nì nè Em không nghỉ, em phải về công trường chỉ huy…

Sau cuộc họp giao ban tuần một ngày, Giám đốc Ban điều hành lao đến tận trụ sở của Việt Bắc điệu vị phó chỉ huy chất vấn về việc Ban đã giao và Việt Bắc đã nhận là dọn dẹp khối đất đá sạt lở ở một nhánh đường do Việt Bắc trước đấy đảm nhiệm thi công vậy mà sáng nay kiểm tra hiện trường đống sạt lở vẫn còn nguyên. Những tưởng cậu kỹ sư trẻ sẽ bối rối, luống cuống trước vị Giám đốc Ban điều hành sừng sỏ, ồn ào kia nào ngờ cậu tỏ ra rất bình tĩnh: Việt Bắc đã khảo sát lại hiện trường. Phần sạt lở chủ yếu rơi vào khu vực của đơn vị thi công khác, khu vực của Việt Bắc chỉ có một phần nhỏ. Nếu điều thiết bị cơ giới đang thi công ở các hạng mục khác đến chỉ để dọn đống đất nhỏ thế thì lãng phí ca máy, không hiệu quả kinh tế. Việt Bắc chắc chắn sẽ dọn như cam kết nhưng chậm khoảng nửa ngày hoặc một ngày để kết hợp thêm một số công việc khác.

Tuy khi ấy vị Giám đốc vẫn cương quyết yêu cầu Việt Bắc dọn ngay nhưng cuối ngày hôm đó, vị giám đốc này đã kín đáo chia sẻ với chúng tôi cảm nhận: “Nhìn vào những kỹ sư trẻ như Dũng, tôi như nhìn thấy tuổi trẻ của thế hệ kỹ sư chúng tôi trên công trường thanh niên cộng sản thủy điện Hòa Bình: Tràn đầy nhiệt huyết, chịu khó học hỏi, sẵn sàng lăn vào việc… Kỹ sư trẻ mà lập được biện pháp thi công thì là rất cừ, rất hiếm”. Còn những người viết bài này thì thấy ở Dũng cả sự khôn ngoan, thức thời của nhà doanh nghiệp thời cơ chế thị trường.  

Trong khi hầu hết người công trường đều nói là sẽ gắn bó với công trường chừng 4 năm nữa (khi Xekamản 1 phát điện tổ máy 1) thì kỹ sư Cần, người có nước da đen sắt vì nắng gió lại bả Tôi còn ở đây 2 năm nữa…

Thấy chúng tôi tỏ vẻ hơi bất ngờ, kỹ sư Cần giải thích: 2 năm nữa tôi đủ tuổi nghỉ hưu.

Trong lòng chúng tôi bỗng trào dâng một cảm xúc khó tả. Ở tuổi này lẽ ra người ta được gần con gần cháu và được con cháu chăm sóc vậy mà người kỹ sư này vẫn lọ mọ công trường, làm việc và sống tha phương.

Khi chúng tôi nói lại cảm nhận này với một người công trường, người này cũng ngậm ngùi: Cái số anh Cần vất vả. Tuổi trẻ đi bộ đội chiến đấu suýt mất mạng ở thượng Lào. Cuối đời (sự nghiệp) thì lại làm thủy điện ở hạ Lào. Anh ấy đi biền biệt suốt, tổng thời gian ở cạnh vợ con nơi quê nhà tính ra chắc chỉ xấp xỉ nghìn ngày.  

Chúng tôi biết, kỹ sư Cần không phải là người duy nhất ở công trường Xekamản 1 sẽ tiếp tục gắn bó với núi rừng, với đất, đá, bê tông, sắt thép… cho đến ngày nghỉ hưu. Thế mới nói, cuộc đời sự nghiệp của kỹ sư Cần cứ lẫn vào hàng vạn, hàng vạn người lao động trong ngành Xây dựng!

Chứng kiến người công trường sống và làm việc, chúng tôi tự hỏi: Xây dựng công trình thủy điện phải chăng là sứ mệnh của họ? Bởi chỉ có thế thì mới lý giải được vì sao thế hệ này nối tiếp thế hệ kia bỏ lại thành phố, quê nhà sau lưng đến với rừng xanh núi đỏ!