 |
|
Không gian công cộng phải hội tụ được năm tiêu chí. Ảnh: L.H.T |
Bốn diễn giả: nghệ sĩ Anh Natalie Woolf, KTS Hồ Viết Vinh, hoạ sĩ Nguyễn Quân và ông Nguyễn Trọng Hoà, viện trưởng viện Nghiên cứu phát triển kiêm chủ tịch hội đồng Quy hoạch kiến trúc TP.HCM đã tham gia buổi toạ đàm “Vai trò của nghệ thuật trong không gian công cộng đô thị” do hội đồng Anh tổ chức vào sáng hôm qua, 29.3.
“Phần cứng”
Hoạ sĩ Nguyễn Quân cho rằng việc đặt ra vấn đề này là cần thiết: “Vì hiện nay chúng ta đang xây dựng nhiều công sở, building sang trọng nhưng việc quan tâm quy hoạch không gian công cộng còn diễn ra tự phát. Chúng ta có nhiều không gian nhưng không biết để làm gì, thuộc về ai nên nó trở thành chỗ để tập trung tệ nạn xã hội. Công viên quy hoạch cho người ta thì người ta lại không (dám) dùng”.
Và một không gian công cộng, theo bà Natalie, phải hội tụ được năm tiêu chí: tính bao dung – không rào chắn – mọi người đều đến và sử dụng được, độc đáo và đặc sắc, bền vững, lành mạnh và văn minh, cải thiện sức khoẻ, xanh – thân thiện với môi trường. Bà cho biết, hiện nay đô thị lớn như London cũng đang gặp phải những khó khăn để đáp ứng đủ năm tiêu chí này khi hệ thống cống nền ngầm xi măng đang làm cho diện tích cây xanh bị xâm phạm, ảnh hưởng đến tính thân thiện của môi trường. “Nhưng tại Anh – bà Natalie tiếp – may mắn cho giới nghệ sĩ chúng tôi đó là được ngồi lại với những nhà hoạch định chính sách, những người thi công để bàn thảo, đưa ra những giải pháp tốt cho tiến trình thúc đẩy xây dựng không gian công cộng có hiệu quả”.
Liên quan đến vấn đề vai trò nghệ sĩ tham gia vào việc quy hoạch không gian công cộng, hoạ sĩ Trịnh Cung bức xúc dẫn câu chuyện công viên Chi Lăng trên đường Đồng Khởi đã bị rào chắn mấy tháng nay để xây dựng khách sạn sáu sao. Liệu sau khi khách sạn của tập đoàn Vincom xây xong thì số phận công viên này ra sao? Bà Thế Thanh, nguyên lãnh đạo ngành Văn hoá TP.HCM bức xúc lên tiếng: liệu những di sản môi trường, hàng cây cổ thụ ở đấy có còn không?
Trước những câu hỏi bức xúc được đặt ra như một chứng minh tiêu biểu cho việc các nhà quy hoạch, cấp phép xây dựng đã “gây tội ác” với không gian công cộng, ông Nguyễn Trọng Hoà trong vai trò chủ tịch hội đồng Quy hoạch kiến trúc TP.HCM trấn an: “Chúng tôi và lãnh đạo thành phố đang đấu tranh để dành từng li từng tí một với nhà đầu tư. Bảo đảm là sau khi Vincom xây xong toà nhà thì công viên không biến thành tiền sảnh công trình mà vẫn còn nguyên vẹn cho mọi người. Còn vấn đề về hàng cây cổ thụ thì họ bảo là đang… di dời đi đâu đó rồi đảm bảo sẽ… trả lại chỗ cũ”.
“Phần mềm”
KTS Hồ Viết Vinh nhấn mạnh phần linh hồn của không gian công cộng. “Đó là tài sản, nơi tích tụ, lưu giữ ký ức cộng đồng, thường phải được đặt những nơi đẹp nhất của đô thị nhưng hiện nay ý thức và tầm nhìn của nhà quy hoạch chưa cao nên mới sinh ra chuyện ban phát, thừa thẻo cho nó”. Ông Vinh lấy một dẫn chứng cho thấy sự đánh mất linh hồn không gian công cộng tại TP.HCM: “Nếu không có đợt “khủng hoảng kinh tế đầy may mắn” năm 1997 thì công viên 23/9 hiện nay đã trở thành những toà bê tông khô cứng. Và hãy nhìn con đường Đồng Khởi, sẽ thấy sự phát triển yếu tầm nhìn quy hoạch đã làm cho nó thiếu những “khoảng thở” giao tiếp không gian công cộng…”. Ông Vinh đề xuất việc thành lập hội bảo vệ không gian công cộng có đệ trình lên chính quyền thành phố, can thiệp về quy hoạch.
Trong khi đó, đứng về phía nghệ sĩ, nhà thơ Hoàng Hưng nói về điều kiện để có không gian nghệ thuật công cộng: “Chính người dân là chủ thể tác động lên không gian nghệ thuật công cộng. Nét hấp dẫn nhất của không gian công cộng các nước Âu, Mỹ là người dân được tham gia làm nghệ thuật tự phát tại đây, không bị cấm đoán, không phải chờ Nhà nước xét duyệt. Nếu không có sự cởi mở, người dân không được giải quyết về “phần mềm” thì khó có không gian nghệ thuật công cộng. Hiện nay cái tật thích quản lý đã chuyển thành căn bệnh sợ quần chúng!”.
Từ một góc nhìn bao quát hơn, KTS Nguyễn Văn Tất cho rằng, việc xây dựng không gian công cộng bền vững mà chỉ nhắm đến nghệ sĩ chỉ là một phần tư của vấn đề. Câu chuyện bền vững vẫn là làm sao để chính quyền, người dân, nhà đầu tư cùng quan tâm!
Nguyễn Vĩnh Nguyên