Kiến trúc trong nghiên cứu QHC Thủ đô Hà Nội

(phỏng vấn TS.KTS Nguyễn Đình Toàn – Thứ trưởng Bộ Xây dựng)

Vừa qua, đồ án “Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 tầm nhìn 2050” đã được triển lãm tại Hà Nội, lấy ý kiến đóng góp của người dân. Theo bản quy hoạch này, Thủ đô Hà Nội sẽ bao gồm nhiều loại hình kiến trúc  cũ – mới. 

Người dân rất quan tâm đến đồ án QHC.          ảnh: Vũ Tâm

Hiện người dân đang quan tâm nhiều tới Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội. Bên cạnh đó, vấn đề về kiến trúc cũng đang đặt ra nhiều câu hỏi. trên bản đồ định hướng phát triển không gian của đồ án, Hà Nội sẽ có nhiều khu vực có điều kiện để phát triển kiến trúc, mở ra cho Tp một diện mạo kiến trúc mới mẻ. Cấu trúc ấy bao gồm phần đô thị trung tâm, về cơ bản được mở rộng tới vành đai 4 rồi mở ra hành lang xanh rộng lớn, tiếp nối với các đô thị vệ tinh tạo ra những phân tầng đô thị kết nối chặt chẽ và linh hoạt giữa phần lõi và phần mở rộng với các trục giao thông lớn. 

Ở các đô thị vệ tinh, các KĐTM, kiến trúc bên các trục giao thông mới, đặc biệt là kiến trúc của một vùng nông thôn rộng lớn trong lòng đô thị, những kiến trúc phố – làng, làng – phố… Tất cả phải được xem xét, định hướng rõ ràng để quản lý, để tạo nên bản sắc cho một Thủ đô Hà Nội theo các tiêu chí xanh – văn hiến – văn minh – hiện đại.

Vậy chúng ta sẽ ứng xử với những thành phần kiến trúc này như thế nào? Vấn đề này, chúng tôi đã

có cuộc trao đổi với TS.KTS Nguyễn Đình Toàn – Thứ trưởng Bộ Xây dựng. trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.  

trong bối cảnh này, theo Thứ trưởng chúng ta sẽ tạo dựng bản sắc cho kiến trúc Hà Nội như thế nào? 

– Có thể nói, bản sắc kiến trúc hiện nay của Hà Nội là: Không gian các công trình kiến trúc truyền thống: Các di tích, di sản, thành cổ; không gian khu phố cũ trong nội đô; cảnh quan thiên nhiên sông, hồ; hệ thống làng xóm, làng nghề; và phần đông là khá nhiều công trình kiến trúc mới đang hiện lên khắp nơi trong đô thị, nông thôn của Tp. Rồi những cái chưa được, nhưng cái lộn xộn cũng đang là “bản sắc”. Tuy nhiên, những cái gọi là “bản sắc” này trong tương lai cũng phải thay đổi.

Với đặc thù của Hà Nội hiện nay, kiến trúc sẽ có cái thuận lợi lớn không phải là từ cái cũ mà phải bắt đầu từ cái mới. Với những đô thị vệ tinh như: Sơn Tây, Hòa Lạc, Xuân Mai… và chuỗi đô thị bên trong vành đai 4 như: Mê Linh, Gia Lâm, Sóc Sơn… sẽ phải nghiên cứu thiết kế làm sao để nó mang hơi thở của cuộc sống hiện đại. Kiến trúc sinh thái cần được khuyến khích nhiều hơn với những công trình thiết kế hiện đại, được nằm trong tổng thể cây xanh, hồ nước hoặc tự nhiên, hoặc nhân tạo… Cái hiện đại đó phần nào có được từ việc kế thừa công nghệ tiên tiến và sử dụng các vật liệu mới là chủ đạo bên cạnh việc khai thác vật liệu truyền thống.

trước hết phải tạo dựng được bức tranh tổng thể về kiến trúc và xác định được chiều cao không gian từng khu vực. Đối với khu vực nội đô: Kiến trúc mới chỉ điểm xuyết bên cạnh kiến trúc cũ để tạo những điểm nhấn trong điều kiện không thể xóa ngay cái cũ bất hợp lý để xây cái mới hoàn toàn. Kiến trúc mỗi thời đều phản ánh và phù hợp với đời sống kinh tế xã hội của một giai đoạn lịch sử nhất định. Chúng ta không thể ép nó phải thích nghi, nếu dồn ép quá nó sẽ bị phá vỡ mà không lấy lại được.

Để tìm kiếm bản sắc mà lắp ráp cái truyền thống từ những ngôi nhà dân gian thấp tầng vào cái hiện đại cao tầng với không gian. Điều đó không khả thi.

Bản sắc kiến trúc có được không chỉ ở từng ngôi nhà, nó phải được thể hiện trên một tổng thể lớn. Muốn có được thì từ quy hoạch chi tiết 1/500; 1/2000 và phải quản lý được. Các công trình được sắp đặt trật tự, nó được tôn thêm bằng vẻ đẹp của không gian, cảnh quan thiên nhiên và phải được quy định rõ ràng về khoảng lùi, tầng cao (Nhật, Hàn Quốc hay trung Quốc đang làm rất thành công trong góc độ này). Từng công trình không hẳn là đẹp nhưng cả tổng thể thì hài hòa, hợp lý.

Từ kinh nghiệm các nước trên thế giới, các đô thị lớn, các Thủ đô cũ không bao giờ được thiết kế từ một tờ giấy trắng mà đều phải có sự điều tiết giữa cái mới và cái cũ. Sự thành công này phụ thuộc nhiều vào sự quản lý của chính quyền thành phố.

Thưa Thứ trưởng, theo Đồ án quy hoạch lần này, hơn nửa diện tích của Hà Nội là khu vực nông thôn với các làng xóm hiện hữu. Vậy theo Thứ trưởng, kiến trúc nông thôn Hà Nội sẽ phát triển như thế nào?

– Bản chất các điểm dân cư nông thôn Việt Nam được hình thành không phải từ các đồ án quy hoạch, nó được hình thành qua nhiều thời kỳ, thiếu sự kiểm soát. Xưa kia, tùy thuộc địa chất, địa hình, cảnh quan, thâm canh… mà cơ cấu nông thôn tạo thành các xóm, làng, đường làng ngõ xóm được hình thành trên cơ sở tự nhiên. Nhu cầu sử dụng trước kia nó khác, bây giờ phương tiện nhiều hơn, sản xuất lớn hơn, con người đông hơn, nhu cầu về cái ăn, cái mặc đều lớn hơn. Vậy nên, phải có cải tạo, quy hoạch lại. Cái cũ có giá trị thì giữ gìn, bảo tồn, cái gì không phù hợp, níu kéo sự phát triển thì phải thay đổi.

Theo đó, sẽ phải có những hoạch định phát triển cụ thể cho từng khu vực khớp nối trong cái tổng thể, có những định hướng rõ ràng, cụ thể về phát triển kiến trúc.

trước mắt chúng ta không vội can thiệp bắt đầu từ cái cũ. Cái mới được đề xuất thì cần làm thí điểm trên những địa bàn, sau đó nhân rộng ra thì mới tạo được kiến trúc nông thôn trong đô thị đặc biệt Hà Nội. Có thể nghiên cứu hình thành những nhóm nhà liền kề, nhóm nhà vườn để phù hợp với từng điều kiện kinh tế của người dân. Cần phải có những mô hình mẫu thực sự để người dân thực nhìn thấy, cùng với những hướng dẫn cụ thể, chi tiết về kỹ thuật, vật liệu hoàn thiện cũng như cách sử dụng màu sắc…

Vấn đề lớn nhất hiện nay là mỗi làng xóm phải có những trung tâm có công trình kiến trúc tuân thủ theo quy chuẩn xây dựng đáp ứng nhu cầu của người dân. Các trung tâm xã là thị trấn, thị tứ, phải tiến tới mô hình sinh thái, giải quyết vấn đề môi trường, trong đó: Dịch vụ thương mại, chợ, trường học, y tế, cây xanh, mặt nước, mật độ xây dựng cần được kiểm soát. Làm sao để nông thôn mới phải hiện đại, hấp dẫn và có lợi với chính người dân.

Tư duy về quy hoạch giao thông nông thôn cần phải có sự thay đổi. Không thể bằng lòng với những con đường bê tông nhỏ hẹp mà phải mở rộng những tuyến giao thông liên thôn, liên làng xóm để ôtô đi có thể tránh nhau được.

Nông thôn phải có thủ công nghiệp vừa và nhỏ để tạo việc làm cho người dân, người dân có điều kiện xây dựng nhà cửa đẹp, không phải nội đô mới có cơ hội kiếm sống. 

Kích cầu nông thôn hấp dẫn và phát triển cũng có thể chọn giải pháp tạo điều kiện cho nhà đầu tư có quỹ đất để xây dựng làng sinh thái tại một số khu vực mà người dân nội đô có điều kiện có thể muốn đến mua nhà về nông thôn sinh sống.

Biến đổi từ cô lọ lem thành nàng công chúa không thể một sớm một chiều, cũng không thể dễ dàng xóa bỏ ngay cái cũ để thay thế bằng cái mới. Gốc rễ vấn đề vẫn cần sự linh hoạt ứng xử, những gì cần giữ lại, những gì cần mới hóa nó lên bằng những thủ pháp tinh nhạy để tạo dựng một cơ thể mới có sức sống mới.

trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!