Quy hoạch và quản lý không gian công cộng: Cần nghe tiếng nói của dân

Một Tp sống tốt cần được điều hành tốt, trong đó các nhà quy hoạch và quản lý cần làm việc không chỉ vì người dân mà còn phải cùng với người dân.

Không gian công cộng là nơi thể hiện rõ nhất cuộc sống đô thị. Nó có nhiều giá trị đặc biệt. Về thể chất, nó cung cấp một môi trường thiên nhiên lành mạnh, giúp cho con người phục hồi sức khoẻ và khả năng lao động. Hiện không gian công cộng tại Hà Nội đang bị thu hẹp, không gian công cộng hiện có không được quản lý tốt và nó không được quan tâm đầy đủ khi phát triển các khu đô thị mới. Tình trạng này do quỹ đất hạn hẹp, sự quản lý yếu kém của Nhà nước, trong đó thiếu sự tham gia của người dân vào quá trình ra quyết định.

Người dân thiếu thông tin

Quản lý không gian công cộng là một dịch vụ công. Tuy nhiên, các văn bản pháp luật trong lĩnh vực này không đề xuất đầy đủ việc người dân có thể giám sát hiệu quả các dịch vụ này như thế nào.

Các quy định về phổ biến thông tin để tạo điều kiện cho người dân tham gia đều đã có. Tuy nhiên, thông tin thường được cung cấp không đầy đủ, thiếu tính liên kết, thiếu các hướng dẫn tìm thông tin ở đâu và nhiều người dân không sử dụng internet là các cản trở để họ có thể nắm bắt được thông tin để tham gia một cách hiệu quả.

Thiếu khung pháp lý về việc các cơ quan công quyền cần phản hồi các đóng góp của người dân như thế nào có thể không khuyến khích người dân tham gia. Ngoài quy định phản hồi dành cho các cơ quan báo chí trong Luật Báo chí và quy định công bố công khai kết quả khảo sát ý kiến người dân trong pháp lệnh về thực hiện dân chủ cơ sở cấp phường, xã, thị trấn, khó có thể tìm thấy quy định tương tự trong các văn bản hướng dẫn quản lý ở các cấp chính quyền cao hơn.

Đang đi tìm sự đồng thuận

Đa số mọi người cho rằng phần lớn người dân, kể cả người nghèo và người có học thức thấp, đều có nhận thức ngày một tốt hơn về trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường, có khả năng và mong muốn tham gia vào quá trình ra quyết định. Tuy vậy, một số cán bộ nhà nước lo rằng người dân không đủ trình độ hay nhận thức để tham gia, hoặc sự tham gia của người dân có thể làm chậm, hoặc thậm chí xoá sổ một số dự án. Thực tế cho thấy, ý kiến của các tầng lớp xã hội đã khiến việc đầu tư xây dựng một khách sạn bề thế trong công viên Thống Nhất phải dừng lại.

Nhưng thực tế cho thấy, các phương tiện thông tin đại chúng được coi là kênh tích cực nhất trong việc truyền tải ý kiến của người dân. Các chuyên gia được coi là tích cực trong việc đóng góp ý kiến, mặc dù họ đóng góp với tư cách cá nhân nhiều hơn là thông qua các tổ chức nghề nghiệp. Các tổ chức xã hội như Hội phụ nữ, Mặt trận Tổ quốc không có ý kiến gì về sự việc xảy ra với công viên Thống Nhất.

Đặc biệt, tiếng nói của người sử dụng không gian công cộng được coi là rất yếu. Họ cho rằng mình không được hỏi ý kiến và không biết phải góp ý với ai.

Cần sự tham gia của các tầng lớp xã hội

Có một số nguyên nhân dẫn đến thiếu sự tham gia của các tầng lớp xã hội. Ngoài nhóm cán bộ nhà nước, các nhóm xã hội khác không được cập nhật về các quy định, nhất là người dân ở cấp cộng đồng thậm chí không nhận thức được hết quyền được tham gia của mình. Bên cạnh đó, nhiều người dân không cảm thấy họ có người đại diện cho tiếng nói của mình, bởi vì các tổ chức quần chúng thường có năng lực yếu kém và nhất là phụ thuộc chính quyền về tài chính trong hoạt động của mình, đã không thể có được tiếng nói có trọng lượng làm cầu nối giữa chính quyền và người dân. Tham gia các buổi họp cộng đồng nhiều khi là những người không nêu được vấn đề thực sự ra để thảo luận. Bên cạnh đó, các tổ chức quần chúng cũng cho rằng ý kiến của họ không được chính quyền cân nhắc một cách nghiêm túc. Cuối cùng là một số người e ngại nói ra sự thật, vì sợ bị quy kết là sai, để tránh mang vạ vào thân.

Hậu quả của việc thiếu sự tham gia có thể là sự phát triển không bền vững, khi cây xanh, các khoảng không gian công cộng ngày một co hẹp lại, làm suy giảm lợi ích công cộng như không có nơi cho các giao tiếp xã hội, giảm sức khoẻ cộng đồng, tăng ùn tắc giao thông… Thiếu sự tham gia dẫn đến lãng phí nguồn lực, vì chính quyền có thể nhận thấy sai lầm trong quy hoạch sau khi nhà đầu tư và các cơ quan nhà nước đã bỏ ra nhiều thời gian và tiền của để theo đuổi dự án. Quan trọng hơn cả, là việc đó có thể dẫn đến sự thất vọng của người dân về công tác quản lý và điều hành của chính quyền.