Thẻ: nhà cổ

Lúc chúng tôi chuẩn bị rời ngôi nhà cổ, đã gần 5 giờ chiều và bên ngoài trời vẫn lất phất mưa. Thế mà, vẫn có một đoàn hơn 20 khách nước ngoài ghé vào. Họ vừa chăm chú lắng nghe, vừa săm soi từng món đồ, từng hoa văn của căn nhà…

Đã hết giờ tham quan, hướng dẫn viên hối thúc mọi người lên xe nhưng nhiều người vẫn cố nấn ná để chụp những tấm ảnh, để quan sát từng chi tiết bên trong lẫn bên ngoài ngôi nhà.’

Ngắm nhà cổ 140 tuổi vô giá ở Cần Thơ - 1

Nhà toàn gỗ quý.

Câu chuyện của căn nhà cổ gần 140 năm này không chỉ là chuyện kể của một căn nhà. Chúng gắn liền với câu chuyện của người chủ đầu tiên, cái cách mà người ta tạo dựng nó, câu chuyện của từng món đồ, xuất xứ của chúng, giá trị của chúng…

Bên cạnh đó còn là câu chuyện mà có lẽ bây giờ là thực, nhưng mai sau chúng sẽ được thêu dệt thêm cho có vẻ ly kỳ huyền bí. Như câu chuyện chủ nhân căn nhà mua cặp ngà voi dài nhất Việt Nam cũng như quá trình lưu lạc của nó. Câu chuyện của người thợ xây khi nhận thầu xây căn nhà đã phải dè dặt vì sợ ảnh hưởng đến sự tồn vong, nghèo giàu của mình sau này.

Rồi đằng sau đó nữa, là cả một văn hoá của vùng sông nước từ chuyện ẩm thực, chuyện lễ nghi…

Tất cả đều là những điều hoàn toàn có thể khai thác để cho cuộc tham quan trở nên hoàn hảo hơn, đầy đủ hơn của du khách. Thế nhưng, thật đáng tiếc, những điều nói trên chỉ được lược giải qua loa bởi những hướng dẫn viên không đủ thời gian. Và đối với những người tự tìm đến căn nhà này thì câu chuyện lại chỉ được truyền tải bởi một người phụ nữ (hậu nhân của chủ nhà) già yếu.

Nên chăng, ở mỗi đồ vật của ngôi nhà, ở mỗi chi tiết thú vị cần có một chiếc bảng nhỏ ghi những điều cần thiết. Hay tốt hơn nữa những người làm du lịch ở đây nên in một tập sách hay tài liệu tham khảo để bán cho mọi người đến thăm.

Ngắm nhà cổ 140 tuổi vô giá ở Cần Thơ - 2

Giá trị của những món đồ ở đây là vô giá.

Ngắm nhà cổ 140 tuổi vô giá ở Cần Thơ - 3

Những chạm trổ tinh xảo, cầu kỳ.

Ngắm nhà cổ 140 tuổi vô giá ở Cần Thơ - 4

Những món đồ quý giá bên trong ngôi nhà.

Ngắm nhà cổ 140 tuổi vô giá ở Cần Thơ - 5

Nhà xây theo kiểu Pháp đến nay vẫn còn khá nguyên vẹn.

Ngắm nhà cổ 140 tuổi vô giá ở Cần Thơ - 6

Mặt tiền ngôi nhà với hai lối đi cầu thang hình cánh cung.

Nhà cổ Bình Thuỷ do gia đình họ Dương xây từ năm 1870 tại số 26/1A đường Bùi Hữu Nghĩa, phường Bình Thuỷ, TP Cần Thơ. Ngôi nhà có năm gian hai mái được xây dựng theo kiến trúc Pháp vẫn còn khá nguyên vẹn. Hiện nay, hậu duệ đời thứ sáu là ông Dương Minh Hiển cùng gia đình tiếp tục kế thừa và giữ gìn ngôi nhà.

Căn nhà rộng năm gian hai chái, ngang 22m, sâu 16m, nằm trên lô đất có diện tích 6.000m2. Trước sân có hòn non bộ, hoa kiểng. Bên phải là vườn lan, góc bên trái có cây xương rồng Mexico Kim Lăng Trụ cao khoảng 8m có độ tuổi khoảng 40. Sau nhà là vườn cây ăn trái. Sân rộng lót gạch tàu, lối vào nhà xây bốn cầu thang hình cánh cung. Nhà rộng với sáu hàng 24 chiếc cột gỗ lim đen bóng, đường kính khoảng 30cm. Kết nối giữa hệ thống cột, xà là những chi tiết gỗ màu nâu chạm trổ hết sức tinh vi.

Khi xây dựng, để chống mối mọt và giữ độ lạnh cho ngôi nhà, chủ nhân đã cho rải đều bên dưới nền gạch một lớp muối hột dày hơn 10cm. Ngôi nhà được bài trí theo phong cách đặc trưng Nam bộ. Bàn thờ uy nghi ngay gian giữa, khánh thờ được sơn son thếp vàng, giường thờ, tủ chè, sạp gụ, trường kỷ đều cẩn ốc xà cừ.

Du khách sẽ tìm thấy ở đây sự bài trí rất hài hoà xen lẫn bộ bàn ghế Trung Quốc, bộ xalông khảm trải kiểu Pháp đời Louis XIV, cặp đèn treo thế kỷ XIX, lavabo, cùng bốn trụ đèn dầu đặt ở bốn góc nhà cao hơn 3m của Pháp. Ngôi nhà còn mang dấu ấn rất lạ, từ gạch bông lót nền, hàng rào sắt, bộ đèn chùm pha lê tới bức tranh treo tường và đặc biệt là chiếc bồn rửa tay bằng men sứ trắng, hoa xanh đặt trên bục gỗ độc đáo… đều là hàng Pháp.

Ai xa xứ vài năm nay quay lại khu biệt thự quận 3, TP.HCM, hẳn không khỏi tiếc nuối khi gặp ở đây không ít cao ốc chen chân vào giữa những mái ngói cũ kỹ. Tuy vậy, nếu biết cách khai thác tinh tế, cẩn trọng thì sẽ giúp cho công trình cũ có thể “sống sót” trước sức ép kinh doanh mặt bằng triệt để như hiện nay, điều mà một nhà hàng nhỏ ở đây đã làm được với những thủ pháp giản dị, chừng mực.

Cải tạo nhà cổ làm nhà hàng – Tông trọng bộ khung

Dấu ấn quán cũ là hồ nước với bụi tre quen thuộc được giữ lại và thu vén cho sạch gọn hơn.

Qua khung cổng mái ngói sậm màu, dễ nhận ra những lớp không gian được bóc tách và đan cài tuần tự: sân vườn, hàng hiên, trong nhà. Theo chiều cao cũng thế, cứ lên vài bậc là đến một không gian, từ trước ra sau trôi chảy chẳng chút phức tạp hay dàn xếp cầu kỳ. Với ai đã quen quán cũ, sẽ thấy quán mới cùng địa chỉ này thêm được chất cởi mở phóng khoáng mà trước đây vì những lý do về thuê mặt bằng, quán cũ chưa làm được. Giờ đây, ngồi trong nhà hay ngoài sân đều có thể thấy không gian liên kết thông suốt hơn, ngôi nhà cũ như có một hơi hướng mới, tươi tắn hơn.

Loanh quanh nhà trên nhà dưới sẽ chạm vào chất liệu chủ đạo là gạch với gỗ. Gạch xây cũng có loại mới loại cũ, loại để trần, loại phủ áo trắng tinh. Còn gỗ, thành phần tham dự đủ mặt, từ những xà những kèo trên bộ mái được lau sạch lộ ra sắc nâu chắc khoẻ, đến những khung cửa gỗ trau chuốt một thời kỷ niệm nay được dịp khoe nét kiêu kỳ bên những khung gỗ MDF hiện đại cắt CNC (*), cưa lộng, sơn trắng hoặc nâu. Nhiều nhưng không rối mắt, cũng bởi cách dùng nhiều gỗ cho nội thất xuất phát từ ý tưởng tôn trọng bộ khung vốn có. Ngoài dàn mái hiên đã bằng gỗ lợp ngói, bản thân ngôi nhà chính mang rõ đặc trưng kiểu nhà thời thuộc địa tường dày – cửa dài – mái cao. Khi gỡ bỏ lớp trần cũ, những vòm cuốn xây bằng gạch thẻ và kèo gỗ với xà băng ngang đến 9m trở thành cảm hứng, thành một thứ “tài sản tiềm ẩn” khá riêng, khiến đa số thực khách ngồi dưới đều ngước nhìn và trầm trồ: à, nhà Tây từ hồi xưa còn ngon ghê!

Dĩ nhiên kiểu nhà này nội thất phải đồng bộ đầu đội quạt trần, chân đạp sàn gỗ mới đúng điệu. Khoảng giữa sàn và trần được nhà thiết kế tạo nên những vòm cong và khung cửa theo lối cũ – mới đan xen nhau, khiến không gian có thêm chất tươi trẻ mềm mại bên cạnh phong vị nghiêm trang thâm trầm vốn có. Những mảng đá thô lát sân, hồ nước bên hông cũng “nương” theo lề lối ấy, chắc khoẻ, gọn ghẽ, khai thác được nhiều mảng chiếu sáng âm, gián tiếp, mờ ảo nên nới rộng không gian hơn.

Từ chỗ tôn trọng bộ khung, ngôi nhà cũ giảm thiểu việc tháo dỡ đục đẽo phức tạp, với một số giải pháp theo kiểu “cái khó ló cái khôn” vào giờ chót. Ví dụ bộ mái cổng và hàng hiên, các kiến trúc sư đã từng đến rồi đi đều kêu phải nâng lên vài tấc hoặc cả mét thì mới đủ tạo điểm nhấn, đủ sang khi nhìn từ ngoài vào. Giải pháp cuối cùng được chọn lựa là… hạ nền nhà xuống vừa đủ mức để không phải đụng chạm bộ khung mái. Ví dụ nữa ở khối nhà sau, khu vực vốn dành cho gia nhân trước đây, nay làm lệch cao độ với nhà chính, nhờ vậy thêm diện tích mà không chiếm chỗ, chỉ lên chục bậc thang là đến phòng ăn VIP, và cũng chỉ xuống chừng đó bậc thang để vào khu bếp và vệ sinh.

Cũng nhờ tôn trọng bộ khung, công việc cải tạo trở nên mạch lạc hơn, dù bài toán muôn thuở phải giải khi tiếp xúc với công trình cải tạo vẫn là: giữ lại bao nhiêu phần trăm nhà cũ, làm mới bao nhiêu thì vừa? Ở đây, các chi tiết gia công trên chất liệu gỗ không đến mức cầu kỳ vương giả, hầu như chỉ mang tính tô điểm thoáng qua, không hẳn đi vào chi tiết hay nêu lên những vấn đề to tát, mà ngưng đọng lại với vài mấu chốt cơ bản, giải quyết được là êm xuôi mọi thứ.

Nói như những người chăm chút cải tạo ngôi nhà nhỏ này, được vậy là nhờ sự đồng thuận đồng lòng để chung tay làm nên một chút gì đó, đúng như tên quán: hoà đồng, chân phương, giản dị.

BÀI SONG NGUYÊN Ảnh Việt Khôi

Nhà Hàng Đồng

Địa chỉ: 37 Lê Quý Đôn, P.7, q.3, tp.HCM

(*) CNC (viết tắt của Computerized Numerically Controlled: điều khiển số hoá bằng máy tính) – kỹ thuật dùng máy tính điều khiển các máy móc gia công với mục đích sản xuất các bộ phận kim khí phức tạp. Sự xuất hiện của các máy CNC đã nhanh chóng thay đổi việc sản xuất công nghiệp và gia công vật liệu như kim loại, gỗ, đá, thuỷ tinh, nhựa… với các đường cong được thực hiện dễ dàng cũng như các cấu trúc phức tạp ba chiều.