Tái định cư thủy điện Sơn La: Đời sống nhân dân vẫn gặp nhiều khó khăn.

Thực hiện Nghị quyết của UBTVQH, Đoàn giám sát việc di dân, tái định cư dự án thủy điện Sơn la đã tiến hành giám sát tại 3 tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Sơn La. Kết quả giám sát cho thấy việc di chuyển người dân đến nơi ở mới còn nhiều khó khăn, tiến độ giải ngân, giao đất sản xuất chậm. Tại phiên họp thứ 19 của UBTVQH đã cho ý kiến vào báo cáo này.

Tiến độ chậm

Dự án thuỷ điện Sơn La ảnh hưởng trực tiếp đến 3 tỉnh: Sơn La, Điện Biên, Lai Châu. Tổng diện tích đất bị ngập 23.333 ha, trong đó nhiều nhất là đất nông nghiệp (7.670 ha) tổng giá trị thiệt hại 1.788 tỷ đồng. Phương án để bố trí địa bàn tiếp nhận số hộ vùng bị ngập đến TĐC trên địa bàn 3 tỉnh là 21 vùng thuộc 21 huyện, thị xã với 111 khu gồm 270 điểm. Số dân phải di chuyển dự kiến đến năm 2010 là 18.897 hộ, 91.100 khẩu, thuộc 8 huyện, thị xã (trong đó Sơn La 3 huyện, Điện Biên 3 huyện, Lai Châu 2 huyện). Đối tượng chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó chủ yếu là dân tộc Thái (chiếm trên 83%).

Theo báo cáo của Chính phủ đến 31/12/2008, các tỉnh đã tổ chức thống kê đền bù, lập phương án bồi thường, hỗ trợ TĐC cho 24.931 hộ (bao gồm hộ TĐC và hộ sở tại bị ảnh hưởng); Đã giao và tạm giao được 5.078 ha đất sản xuất cho 4.268 hộ/12.557 hộ đã di chuyển. Đối với các hộ di chuyển TĐC nội xã tuy việc giao đất sản xuất cho các hộ TĐC chưa thực hiện, nhưng hiện nay nhân dân vẫn tiếp tục sản xuất ổn định trên những diện tích đất nông, lâm nghiệp của mình do chưa bị ngập.

Về Hỗ trợ sản xuất: Sau khi đồng bào đến nơi ở mới, các tỉnh đã chỉ đạo giao đất sản xuất cho dân, đồng thời đã tiến hành hướng dẫn nhân dân phát triển sản xuất từng bước ổn định cuộc sống tại nơi ở mới. Đến nay các địa phương đã thực hiện hỗ trợ sản xuất cho 1.850 hộ với số tiền 26 tỷ đồng (Sơn La 1.723 hộ, 24 tỷ đồng; Lai Châu 148 hộ, 2 tỷ đồng). Cũng theo báo cáo của Chính phủ đến 31/12/2008 các tỉnh đã  hỗ trợ xây dựng nhà ở ngay sau khi đến nơi ở mới, cho 11.993 hộ với kinh phí hơn 757 tỷ đồng và hỗ trợ về đời sống cho 11.885 hộ với kinh phí hơn 392 tỷ đồng. Ba tỉnh cũng đã di chuyển được 12.557/20.249 hộ, đạt 62% số hộ phải di chuyển của dự án (bao gồm cả 858 hộ sở tại phải di chuyển).

Tuy nhiên, theo ông KSo Phước – Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Trưởng đoàn giám sát thì so với tiến độ, việc di dân diễn ra chậm, việc giao đất mới chỉ đạt gần 40%. Điều này sẽ gây những áp lực lớn cho thời gian còn lại và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nhân dân. Ông Kso Phước chỉ ra một thực tế khá phổ biến là các điểm tái định cư đón dân đến ở nhưng các công trình công cộng (như đường giao thông, điện nước sinh hoạt, nhà văn hóa) lại rất chậm được xây dựng. Đặc biệt là trường học, trẻ em vẫn phải quay về nơi ở cũ để đến trường cách xa nơi ở từ 2 đến 4 km. Cuộc sống mới khó khăn bộn bề. Tuy nhiên, cũng theo Đoàn giám sát qua tiếp xúc với người dân tái định cư họ đều cho rằng giá trị tài sản họ mất lớn hơn nhiều so với số tiền đền bù, hỗ trợ mà nhà nước chi trả. Nhưng vì dòng điện tương lai của đất nước họ sẵn sàng hy sinh quyền lợi của cá nhân mình.

Cần đồng bộ nhiều giải pháp

Việc làm hiện nay đang là vấn đề bức xúc nhất của các hộ tái định cư. Phần lớn nguồn sống của các gia đình tái định cư trông chờ vào hỗ trợ của nhà nước. Không công ăn việc làm, hàng ngày họ chỉ biết quanh quẩn xem ti vi, nấu ăn và chờ con đi học về. Rồi còn hàng trăm hộ dù đã đến nơi ở mới ít nhất đã 2 năm mà còn chưa có hướng sản xuất, làm kinh tế của mình tới đây như thế nào. Người dân tái định cư đề nghị nhà nước kéo dài thời gian hỗ trợ cho họ thêm một năm nữa.

Cái khó nhất trong bố trí việc làm theo Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La Hoàng Trí Thức là do trước đây, bà con làm lúa nước nay di chuyển lên những vùng núi cao khó khăn thì họ không thể duy trì kinh nghiệm sản xuất trước đây mà phải làm quen với tập quán canh tác mới. Muốn thích nghi phải có thời gian lâu dài để chuyển đổi cả về nhận thức lẫn phong tục tập quán.

Tại phiên họp, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, Trưởng ban chỉ đạo nhà nước về dự án cho biết: quý I/2009 chúng ta đã di được 1 ngàn hộ, còn gần 6 ngàn hộ, nếu tốc độ như hiện tại có thể đảm bảo việc di dời sẽ xong trước tháng 7/2010. Phó Thủ tướng nhấn mạnh: Tới đây cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đối với đồng bào. Thứ hai là vấn đề vốn, Chính phủ đã ứng 1 ngàn tỷ cho dự án này. Về việc chậm tiến độ giải ngân, Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương khẩn trương cho kiểm tra để kịp thời giải quyết./.