ttct – luật quy hoạch đô thị đang được quốc hội bàn thảo có đề cập việc tái lập chức danh kiến trúc sư trưởng (ktst). chức danh này đã xuất hiện ở nước ta từ năm 1992-2002 ở hai tp lớn là hà nội và tp.hcm, sau phải bãi bỏ vì không hoạt động hữu hiệu và mang nhiều điều tiếng.
tìm hiểu thì chỉ thấy chức danh này ở các nước xã hội chủ nghĩa đông âu cũ. ktst ở những nước đó có nhiều quyền, là người đứng đầu ủy ban kiến trúc và xây dựng đô thị, giữ nhiệm vụ điều phối toàn bộ công tác kiến trúc – quy hoạch cả một tp. trong thực tế vn hiện nay, ktst chỉ là một viên chức hành chính thì khó đảm đương nổi vai trò đó.
tôi chỉ nhìn thấy chức danh ktst tại một số tp nhỏ ở pháp nhưng vị trí và vai trò cũng khác. đó thường là một kiến trúc sư hoặc nhà quy hoạch có uy tín, lão luyện trong nghề, am hiểu sâu sắc công tác xây dựng trong vùng hoặc tp. vì vậy nhân vật này có thể từng là chủ tịch của đoàn kiến trúc sư địa phương. ktst không nằm trong biên chế nhà nước mà do hội đồng dân cử địa phương bổ nhiệm sau khi tham khảo với các tổ chức ngành nghề kiến trúc – xây dựng. ktst làm việc với một hội đồng chuyên gia kiến trúc – đô thị, chủ yếu đảm nhiệm vai trò đề xuất, phản biện và cả giám sát. chính ông là người tư vấn cho hội đồng dân cử tiến hành lập các phương án quy hoạch đô thị.
ở hoa kỳ, ktst chính là thị trưởng. công tác xây dựng đô thị ngày càng phức tạp, chỉ có ông ta mới đủ uy tín điều khiển các sở ban ngành liên quan các vấn đề kiến trúc – đô thị. việc quản lý xây dựng, quy hoạch đô thị đều do một sở quản lý đô thị đảm trách. sở này áp dụng luật và quy định về xây cất, guồng máy không quá phức tạp và cồng kềnh do không phải quản lý cả các xí nghiệp xây dựng, sản xuất vật liệu xây dựng, trung tâm kỹ thuật đủ loại như ta. nhân sự sở chủ yếu gồm các viên chức giúp dân làm thủ tục xây dựng và các thanh tra xây dựng theo dõi các công trình xây cất đang tiến hành.
đề nghị giám đốc sở quy hoạch – kiến trúc hiện hữu giữ vai trò ktst là không ổn, do sở này là con đẻ của văn phòng ktst cũ, từng bất lực trong vai trò điều phối các công tác quy hoạch – kiến trúc, chỉ là một viên chức của chính quyền tp, không có uy tín trong nghề. để ktst lún sâu vào công tác hành chính cũng khó có thì giờ tham mưu, tư vấn, điều phối và phản biện.
muốn lập lại trật tự trong xây dựng, không có con đường nào khác là phải có đầy đủ luật xây dựng, luật quy hoạch đô thị rõ ràng, cơ quan quản lý có trách nhiệm áp dụng nghiêm chỉnh luật, quy định xây dựng. trong cơ chế kinh tế thị trường, vai trò của các tổ chức nghề nghiệp như đoàn hội kiến trúc sư, đoàn các ngành kỹ thuật liên quan đến xây dựng phải thật sự là các tổ chức nghề nghiệp có kỷ cương và uy tín, do chính các người làm nghề cử ra.
muốn chức danh ktst không là hữu danh vô thực thì vai trò này phải được giao cho một người có uy tín, khách quan và trong sáng trong nghề kiến trúc hoặc xây dựng. còn không thì vai trò này phải do chính một nhân vật cấp cao ở tp, như một phó thị trưởng có tay nghề xây dựng đảm trách.