Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội: Cần tránh những nhược điểmThăng Long cũ

trước khi quy hoạch Thủ đô Hà Nội mới, cần phải hiểu biết thật rõ mọi điều kiện tự nhiên, tránh những nhược điểm của Thăng Long cũ phải hứng chịu như:

1Thăng Long cũ là nơi cộng hưởng hợp lưu của lũ do các con sông lớn chảy trên địa hình núi phân cắt của miền Bắc Việt Nam và Nam trung Quốc đổ ngay vào đồng bằng gây ra. Bởi thế, 1.000 năm giữ nước và 1.000 năm xây dựng Thăng Long đã và cũng là 1.000 năm phải chống chọi quyết liệt với lũ lụt. Hệ thống đê điều trên đồng bằng Sông Hồng tuy đồ sộ, nhưng sẽ không có gì đảm bảo khi xảy ra mưa lớn, nhất là mưa khốc liệt kiểu như đã từng xảy ra trong quá khứ địa chất, mà ngày nay xu thế biến đổi khí hậu có tính cực đoan ngày càng thể hiện rõ rệt.

2Thăng Long cũ nằm ở trung tâm đới sụt kiến tạo trẻ đồng bằng Sông Hồng, riêng pha sụt lún Holoxen có tốc độ sụt lên tới 8,5mm/năm. Hệ quả của sụt lún là đồng bằng bị hạ thấp nhưng vì đó là “sụt lún đền bù” nên địa hình bề mặt đồng bằng hầu như không thay đổi, trong khi tầng trầm tích trẻ cứ mỗi ngày một dày thêm, cuội sông, than bùn… bị chìm sâu hàng chục mét, hàng trăm mét… Hệ lụy của sụt là các công trình xây dựng trên đó bị hạ thấp dần, như móng thành Đại La bị vùi sâu đến 7m, Hoàng Thành nhà Lý bị vùi sâu hơn 5m. Vì vừa bị sụt lún, vừa bị lũ, nên hệ thống đê đồng bằng Bắc bộ cứ cao dần, độ chênh về địa hình giữa ngoài đê và trong đê cứ lớn dần, theo đó, độ đe doạ do vỡ đê ngày càng tăng cao cùng với những thảm hoạ khôn lường. Đồng thời xây các công trình trên nền đất yếu là vô cùng tốn kém và nhiều hệ luỵ khác phải chịu khi sử dụng chúng.

3Thăng Long – Hà Nội nằm ngay trên phạm vi của đứt gãy sông Hồng, sông Chảy… Đó là những đứt gãy đang hoạt động nên ngoài tác động gây dịch chuyển móng và tầng phủ, Hà Nội cổ còn phải hứng chịu trực tiếp của động đất do đứt gãy sinh ra. Dọc theo đới đứt gãy này có thể xảy ra động đất có cường độ tới cấp 8 như đã từng xảy ra trong quá khứ, đó là vùng mà các nhà nghiên cứu địa chấn dự báo là có nguy cơ động đất cao ở Việt Nam, chỉ đứng sau đới sông Mã – Điện Biên.

4Những hệ luỵ khác liên quan tới địa hình thấp. Do vị trí rất thấp, có nơi chỉ cao 3 – 4m, ba bề núi áp, nên ngoài những tác động không mong muốn đề cập trên, Thăng Long – Hà Nội còn chịu những hệ luỵ khác nữa. trong đó, úng ngập nổi lên hàng đầu. Mặc dù đã có nhiều phương án chống úng ngập cho Hà Nội với kinh phí khá tốn kém, song không có gì đảm bảo khi xảy ra mưa lớn. Việc tiêu thoát nước thải cũng là vấn đề lớn vì không tự chảy được, đặc biệt trong mùa mưa. Vấn đề cấp nước sinh hoạt cũng không đơn giản. Mặc dù Hà Nội có nhiều nước ngầm, nhưng khai thác ngày càng nhiều khiến mực nước ngầm hạ thấp dần gây lún đất, hơn nữa nước ngầm càng ngày càng ô nhiễm nên Hà Nội phải lấy nước sông Đà từ Hoà Bình về. Do cấu trúc địa hình nên Hà Nội là vùng tụ khí độc hại gây nên hiện tượng “sương mù phát quang” làm nhức mắt, viêm họng… ngày càng nghiêm trọng.

Quy hoạch Thủ đô mở rộng cho tương xứng với dân số trên trăm triệu người, có nền kinh tế mạnh và hiện đại thì rõ ràng phải phát triển mở rộng Thủ đô ra nơi khác.

Việc mạnh dạn mở về phía rìa Tây Nam, cụ thể là vùng trung du giáp núi Ba Vì từ trung Hà, qua Thạch Thất, Hòa Lạc, đến Miếu Môn, (hoặc ra đến biển nếu thấy cần) là lời giải tốt nhất cho bài toán này. Đây là vùng chuyển tiếp, có thế núi hình sông thuận tiện, có thế ỷ dốc, nhìn ra đồng bằng với sông Tích, sông Đáy trước mặt, và xa hơn là sông Hồng, tựa lưng vào dãy Ba Vì, phía sau có sông Đà và núi rừng Tây Bắc mênh mông, bên trong lòng nó có các hồ đủ lớn như Đồng Mô, Suối Hai… điều tiết khí hậu (lưu ý: Các Tp lớn khác của nước ta không có được những hồ lớn như thế). Nơi ấy hội đủ các điều kiện thuận lợi về địa kiến tạo, địa kinh tế, địa kỹ thuật, địa chính trị, địa môi trường, đặc biệt là địa quân sự và không bị chi phối bởi các điểm yếu như Thăng Long xưa đã phải chịu.