Đề án thu phí Quỹ bảo trì đường bộ Chưa làm đã rối

Theo dự kiến, đề án thu phí bảo trì cho Quỹ đường bộ do Bộ GTVT chủ trương sẽ được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân để cuối tháng 6/2010 trình Chính phủ phê duyệt. Song chỉ mới vừa công bố, ngay lập tức đề án đã vấp phải hàng loạt phản ứng dữ dội. Sự phản đối không chỉ nằm trong giới kinh doanh vận tải mà ở hầu hết mọi tầng lớp nhân dân tham gia giao thông.

phí chồng phí?

Một trong những phương án bổ sung nguồn thu cho quỹ này là việc tính phụ phí vào giá xăng ở mức 1.000 đồng/lít. Với cách tính này, hàng năm Quỹ bảo trì đường bộ sẽ có thêm nguồn thu gần 3.000 tỷ đồng. Lo ngại của nhiều người xuất phát từ chỗ việc tính phí vào xăng sẽ không thể công bằng với các phương tiện tham gia giao thông. Thu phí qua xăng chủ yếu tập trung vào các phương tiện xe máy, mô-tô, ôtô du lịch 4 – 7 chỗ, xe tải nhỏ… mà các phương tiện này, theo tính toán các chuyên gia, thì lưu thông nhiều đến mấy cũng chẳng thể tác động gây hư hỏng xuống cấp cầu đường bởi tác động bằng 0. trong khi đó, nguyên tắc đầu tiên của việc lập Quỹ là phương tiện nào tác động càng nhiều đến kết cấu cầu đường thì càng chịu mức phí cao. Đánh đồng vào giá xăng liệu có nên chăng?

Một điều nữa khiến những người tham gia giao thông bằng phương tiện chạy xăng phản ứng là trong giá xăng hiện tại đã có phần phí 1.000 đồng/lít (500 đồng/lít dầu) – phí đó đã có cả phí giao thông rồi – thu thêm 1.000 đồng/lít xăng nữa chẳng phải là phí chồng phí sao? Các nhà quản lý giá, Lãnh đạo Bộ Tài chính đều cho rằng không nên vì giá xăng là một lĩnh vực rất nhạy cảm, việc thu phí, tăng thêm giá xăng chắc chắn sẽ có tác động đến mặt bằng giá cả chung, kéo theo sự tăng giá nhiều mặt hàng khác.

Đường sá xuống cấp nhanh chóng là bởi sự gia tăng của các loại xe quá tải quá khổ, siêu trường siêu trọng.

Rối và khó!

Theo đề án, các phương tiện sử dụng dầu diezel sẽ phải chịu mức phí tùy theo tải trọng và tính theo cây số. Để làm được chắc chắn ở mỗi phương tiện phải gắn thêm thiết bị tính phí ở trục xe và đồng hồ hiển thị ở ca-bin. Về điều này chắc Bộ GTVT quên mất rằng Luật GTĐB đã quy định các đơn vị kinh doanh vận tải hành khách phải lắp thiết bị giám sát hành trình trên mỗi phương tiện và hạn chót là 1/1/2012. Thiết bị trước làm chưa xong lại bắt lắp thêm thiết bị mới là làm khó cho doanh nghiệp và ai sẽ trả tiền cho việc mua thêm thiết bị này?

Bất hợp lý nhất là mức phí đưa ra quá cao. Ở mức 800 đồng/km lăn bánh cho xe container 40 feet và xe tải trên 18 tấn thì mỗi phương tiện phải mất ít nhất từ 5 – 6 triệu đồng/xe/tháng. Các DN kinh doanh vận tải cho biết, hiện tại container Bắc – Nam đã phải đóng trên 3 triệu đồng/xe/tháng phí cầu đường và trên 800.000 đồng phí giao thông qua giá dầu, chiếm khoảng 16% giá thành vận tải. Nếu đóng tiếp như đề án, giá thành sẽ lên đến 22 – 25%, khi đó chắc chắn các DN kinh doanh vận tải chỉ còn nước bỏ nghề (!).

Mặc dù Bộ GTVT đề xuất xóa bỏ các trạm thu phí để tập trung nguồn thu cho quỹ thì cánh xe tải cũng không tin tưởng bởi theo họ, trên trục QL1A hầu hết trạm thu phí đều đã khoán cho tư nhân (BOT) làm sao mà xóa nổi. Vậy là vé cầu đường vẫn còn, phí bảo trì phải đóng, phí xăng dầu giữ nguyên, đề án này không chỉ rối và khó mà hình như đang được đưa ra theo kiểu làm lấy được?

Ai dám bảo đảm cầu đường sẽ tốt hơn?

Mục tiêu của quỹ bảo trì đương nhiên là để tu sửa nâng cấp cầu đường, ai cũng biết thế. Nhưng ai dám chắc là với việc thu vài nghìn tỷ theo cách này đường sá sẽ tốt hơn? Theo các chuyên gia phân tích thì lý do lớn nhất của việc xuống cấp đường sá nhanh chóng là bởi sự gia tăng của các loại xe quá tải quá khổ, siêu trường siêu trọng. Những người đóng góp phí qua giá xăng tất nhiên không chấp nhận việc họ bỏ tiền ra mà đường sá mỗi lúc mỗi tồi tệ hơn. Mặc dù Bộ GTVT đã dự kiến thu phí theo hướng lũy tiến các loại xe quá tải này có thể lên tới 7.000 đồng/xe/km thì cũng chẳng ai dám đảm bảo rằng số tiền thu đó bù lại được sự hư hỏng đường sá do các loại xe siêu trường siêu trọng gây nên. Dư luận còn lo ngại rằng với cách làm này, phải chăng là sự bật đèn xanh để hợp pháp hóa cho các loại xe quá tải?

Cái việc thu phí này hình như đang gia tăng kiểu phong trào “vùng vùng thu phí, ngành ngành thu phí”. Dân đen đã nhiều người lo sắp tới chỉ còn nước đi xe đạp bởi xe bus rồi giá vé cũng phải lên cao chứ bao cấp mãi sao được. Thiết nghĩ, việc bảo trì đường bộ là việc nên làm nhưng thu phí ra sao cho công bằng luôn là điều mong mỏi của mọi người. Đề án này có được thông qua hay không chẳng ai biết chắc được. Nhưng chưa kịp làm, vừa công bố đã bị phản đối quyết liệt như vậy thì Bộ GTVT cũng nên xem lại. Làm cho dân hiểu, thông cảm, vui vẻ, tự nguyện đóng góp mới là chuyện nên làm.

Kỳ sau: Đề án thu phí quỹ bảo trì đường bộ:  Bất khả thi!