Khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG – Bước tiến dài của Việt Nam

131

Tốc độ công nghiệp hóa chóng mặt kéo theo hệ lụy môi trường, khiến nhiều doanh nghiệp buộc phải thay đổi để thích ứng. Việt Nam không chỉ theo kịp xu thế, mà còn tiên phong thúc đẩy mô hình phát triển xanh bền vững. Khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG chính là bước tiến chiến lược thể hiện cam kết trách nhiệm môi trường – xã hội – quản trị của quốc gia trong giai đoạn mới.

Khu công nghiệp xanh là gì?

Khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG là mô hình phát triển khu công nghiệp hiện đại, tích hợp ba yếu tố cốt lõi: môi trường (Environmental), xã hội (Social) và quản trị (Governance). Không chỉ đơn thuần áp dụng công nghệ sạch hay tiết kiệm năng lượng, các khu công nghiệp này còn hướng đến cân bằng sinh thái, đảm bảo phúc lợi cho người lao động và minh bạch trong vận hành.

So với mô hình truyền thống, khu công nghiệp xanh giảm thiểu phát thải, tái sử dụng nước, xử lý chất thải tuần hoàn và ưu tiên hạ tầng thân thiện môi trường. Đồng thời, tiêu chuẩn ESG cũng yêu cầu doanh nghiệp đầu tư vào cộng đồng, bảo vệ quyền lợi người lao động và duy trì đạo đức kinh doanh. Đây là nền tảng cho phát triển bền vững, tạo lợi thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tại sao tiêu chuẩn ESG trở thành thước đo toàn cầu?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững, khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG nổi lên như một xu hướng tất yếu. Một trong những lý do phải kể đến:

• Minh bạch và quản trị tốt: ESG buộc doanh nghiệp phải công khai các hoạt động liên quan đến môi trường, xã hội và điều hành – điều mà các nhà đầu tư, đặc biệt là quỹ đầu tư xanh, đánh giá cao.
• Thích ứng với các hiệp định thương mại: Các FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP đều đặt ra yêu cầu về phát triển bền vững – nơi ESG đóng vai trò như tiêu chuẩn bắt buộc.
• Hướng đến giá trị dài hạn: Không chỉ tối ưu vận hành, tiêu chuẩn ESG còn giúp doanh nghiệp và khu công nghiệp phòng ngừa rủi ro, bảo vệ thương hiệu trong dài hạn.
• Đáp ứng kỳ vọng người tiêu dùng hiện đại: Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên sản phẩm – dịch vụ từ những doanh nghiệp có trách nhiệm với xã hội và môi trường.

Vì sao doanh nghiệp phải quan tâm đến ESG trong khu công nghiệp?

Việc tích hợp ESG vào chiến lược vận hành tại khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, doanh nghiệp muốn tham gia sâu vào chuỗi cung ứng quốc tế buộc phải đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển bền vững mà ESG đặt ra.

Áp lực từ nhà đầu tư, khách hàng và các thị trường xuất khẩu ngày càng lớn, đặc biệt trong ngành dệt may, điện tử, chế biến thực phẩm. Việc đầu tư vào khu công nghiệp đạt tiêu chuẩn ESG giúp doanh nghiệp:

Tiêu chí đánh giá khu công nghiệp đạt chuẩn ESG

Dưới đây là ba trụ cột then chốt tạo nên hệ tiêu chuẩn ESG toàn diện:

1. Môi trường (Environmental)

• Triển khai hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn quốc tế, tái sử dụng nước trong sản xuất.
• Ứng dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió thay thế nhiên liệu hóa thạch.
• Thực hiện kiểm kê và kiểm soát phát thải CO₂, hướng đến trung hòa carbon.

2. Xã hội (Social)

• Cung cấp môi trường làm việc an toàn, hiện đại, giảm thiểu tai nạn lao động.
• Xây dựng chính sách phúc lợi hấp dẫn: bảo hiểm, nhà ở, chăm sóc y tế.
• Đào tạo nâng cao kỹ năng, thúc đẩy sự phát triển nghề nghiệp lâu dài.

3. Quản trị (Governance)

• Công bố thông tin tài chính minh bạch, đảm bảo trách nhiệm giải trình.
• Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ và cơ chế giám sát độc lập.
• Cam kết phòng chống tham nhũng, thúc đẩy văn hóa doanh nghiệp liêm chính.

Lợi ích thực tế khi doanh nghiệp hoạt động trong khu công nghiệp xanh ESG

Khi lựa chọn khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG, doanh nghiệp không chỉ thể hiện cam kết phát triển bền vững mà còn nhận về hàng loạt lợi ích thiết thực về kinh tế – xã hội – môi trường. Dưới đây là những giá trị cụ thể:

• Hưởng ưu đãi đầu tư hấp dẫn: Chính phủ khuyến khích mô hình công nghiệp xanh thông qua miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi tiền thuê đất, và hỗ trợ tiếp cận vốn xanh từ các tổ chức tài chính trong nước và quốc tế.
• Gia tăng khả năng hợp tác quốc tế: ESG là chuẩn mực toàn cầu, giúp doanh nghiệp dễ dàng bắt tay với các đối tác FDI, lọt vào chuỗi cung ứng của những tập đoàn lớn đang đẩy mạnh “xanh hóa”.
• Giảm chi phí vận hành về lâu dài: Mô hình hạ tầng bền vững, hệ thống tái tạo năng lượng, xử lý nước thải khép kín… giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí năng lượng, bảo trì và xử lý môi trường.
• Nâng tầm thương hiệu và uy tín: Gắn bó với tiêu chuẩn ESG giúp doanh nghiệp tạo dựng hình ảnh chuyên nghiệp, được khách hàng, nhà đầu tư và cộng đồng đánh giá cao về trách nhiệm xã hội.

Việt Nam và lộ trình phát triển khu công nghiệp xanh ESG

Hướng đi chiến lược của Việt Nam trong phát triển khu công nghiệp xanh

Khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG đang trở thành một trụ cột quan trọng trong định hướng phát triển bền vững của Việt Nam. Thực tế, nhiều địa phương như TP.HCM, Bình Dương hay Bắc Ninh đã bắt đầu tích hợp các yếu tố như xử lý nước thải tuần hoàn, giảm phát thải carbon, và liên kết cộng đồng vào quy hoạch KCN mới.

Cơ sở pháp lý thúc đẩy chuyển đổi xanh

Lộ trình chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái và khu công nghiệp phát triển bền vững đã được cụ thể hóa qua nhiều văn bản pháp luật. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 yêu cầu các KCN tích hợp tiêu chí môi trường ngay từ giai đoạn lập quy hoạch. Nghị định 35/2022/NĐ-CP về quản lý KCN, KKT bổ sung cơ chế thí điểm và hỗ trợ KCN chuyển đổi xanh. Bên cạnh đó, Thông tư 12/2022/TT-BTNMT cũng hướng dẫn cụ thể đánh giá hiệu quả môi trường trong quá trình sản xuất.

Lộ trình 2030–2050: Từ thí điểm đến chuẩn mực quốc gia

Đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu có ít nhất 40–50% KCN đang hoạt động chuyển đổi sang mô hình KCN xanh theo tiêu chuẩn ESG. Tầm nhìn đến 2050, KCN xanh sẽ trở thành chuẩn mực bắt buộc trong phát triển công nghiệp, góp phần đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero). Việc áp dụng ESG không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao.

Những khu công nghiệp tiên phong theo tiêu chuẩn ESG tại Việt Nam

Thay vì phát triển theo mô hình truyền thống, nhiều khu công nghiệp tại Việt Nam đã chủ động chuyển đổi hướng tới tiêu chuẩn ESG, tạo ra bước tiến bền vững và nâng tầm vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Dưới đây là những khu công nghiệp tiêu biểu đang đi đầu trong xu thế này:

• VSIP (Bình Dương, Bắc Ninh…): Không chỉ áp dụng hệ thống xử lý nước thải tập trung, VSIP còn tích hợp không gian xanh và kiểm soát khí thải chặt chẽ. Mô hình hợp tác Singapore – Việt Nam này liên tục cải thiện báo cáo ESG và được nhiều doanh nghiệp FDI đánh giá cao.
• Khu công nghiệp Deep C (Hải Phòng): Tập trung phát triển hạ tầng trung hòa carbon, Deep C đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo, sử dụng vật liệu xây dựng tái chế và quy hoạch giao thông nội khu thân thiện với môi trường.
• Nam Đình Vũ (Hải Phòng): Là một trong những khu logistics xanh hiếm hoi tại miền Bắc, Nam Đình Vũ triển khai quy trình vận hành giảm phát thải CO₂, đồng thời tích cực trong các hoạt động cộng đồng – yếu tố thuộc trụ cột “S” trong ESG.

Giải pháp thúc đẩy khu công nghiệp đạt chuẩn ESG tại Việt Nam

Việc phát triển khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG không thể thành công nếu thiếu sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và giới đầu tư. Đặc biệt, ứng dụng công nghệ thông minh đóng vai trò then chốt để nâng cao hiệu quả giám sát và quản trị bền vững.

• Vai trò của Nhà nước: Cần hoàn thiện hệ thống pháp lý về ESG, ban hành bộ tiêu chí rõ ràng cho khu công nghiệp xanh, đồng thời triển khai cơ chế ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng xanh để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi.
• Sự phối hợp ba bên: Chính quyền địa phương cần trở thành cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư, đồng thời giám sát việc tuân thủ ESG một cách minh bạch. Doanh nghiệp cần chủ động cải thiện hạ tầng, quy trình sản xuất và chuỗi cung ứng, trong khi nhà đầu tư cần ưu tiên rót vốn cho các dự án có giá trị dài hạn về môi trường – xã hội.
• Ứng dụng công nghệ mới: AI giúp phân tích dữ liệu vận hành, giảm tiêu thụ năng lượng và khí thải; IoT hỗ trợ giám sát môi trường theo thời gian thực; Blockchain tạo ra hệ thống báo cáo ESG minh bạch, chống gian lận. Đây là nền tảng để xây dựng các khu công nghiệp thông minh, bền vững theo chuẩn quốc tế.

Khu công nghiệp xanh theo tiêu chuẩn ESG không còn là định hướng tương lai, mà đã trở thành tiêu chí cốt lõi của phát triển bền vững hiện tại. Nếu bạn quan tâm đến giải pháp tăng trưởng dài hạn đi đôi với bảo vệ môi trường và nâng cao năng lực cạnh tranh, hãy bắt đầu tìm hiểu và hành động ngay từ hôm nay.