Xây dựng Quy chuẩn, Tiêu chuẩn nông thôn mới

Quy hoạch, kiến trúc nông thôn đang đứng trước những vấn đề cần được nghiên cứu về mô hình, quy hoạch, thiết kế, kiến trúc, cảnh quan, môi trường, các chỉ tiêu về sử dụng đất, tiêu chuẩn về kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, … để phù hợp với hiện trạng,  điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế- xã hội và phong tục tập quán của các vùng miền.  Đây đang là những đòi hỏi cấp bách của một nông thôn mới trong công cuộc CNH và HĐH đất nước.

Để hướng tới xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, Nghị quyết số 26- NQ/TW ngày 5/82008 về “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn” đã đưa ra các mục tiêu mà Đảng và Nhà nước ta phải phấn đấu thực hiện đó là nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ, theo quy hoạch; xây dùng nông thôn giàu bản sắc văn hóa dân tộc, môi trường sinh thái được bảo vệ…

Để thực hiện các mục tiêu cơ bản nêu trên, một trong những nhiệm vụ chủ yếu của chương trình hành động do Chính phủ chỉ đạo thực hiện tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 BCH Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn là nâng cao chất lượng quy hoạch và quản lý quy hoạch trong đó có các nội dung hoàn chỉnh quy hoạch đất đến năm 2020; rà soát, bổ sung quy hoạch phát triển các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất đến năm 2015, tầm nhìn 2020; quy hoạch điểm dân cư nông thôn; quy hoạch khu dân cư nông thôn tập trung vùng bị ảnh hưởng thiên tai…

Ngày 16/4/2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 491/QĐ-TTg về việc ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới. Đây là cơ sở  để Chính phủ chỉ đạo thí điểm xây dựng mô hình nông thôn mới nhằm thực hiện các mục tiêu quốc gia về nông thôn phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội của đất nước và từng thời kỳ.

Bộ Xây dựng là một trong những cơ quan quản lý nhà nước được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng các nội dung hướng dẫn thực hiện các tiêu chí thuộc phạm vi quản lý, trong đó có việc biên soạn quy, chuẩn tiêu chuẩn quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn phục vụ  chương trình xây dựng nông thôn mới.

Đây là những nội dung đã được đề cập trong các văn bản pháp quy đã được ban hành như Luật Xây dựng, Nghị định 08/2005/NĐ-CP và Thông tư 07/2008/TT-BXD, QCXDVN: 01/2008/BXD và các tiêu chuẩn có liên quan.  Tuy nhiên để đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới thì còn nhiều nội dung cần phải được nghiên cứu, bổ sung điều chỉnh nhất là khi phải tính đến những yêu cầu đặc thù vùng miền và vùng nông thôn bị ảnh hưởng thiên tai.

Nội dung dự thảo quy chuẩn, tiêu chuẩn quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn do Viện Kiến trúc, Quy hoạch Đô thị& Nông thôn  biên soạn lần này chủ yếu tập trung vào những quy định áp dụng cho các điểm dân cư nông thôn hiện hữu- là mô hình thôn, xóm, bản, làng … truyền thống đã tồn tại rất lâu đời của nông thôn Việt nam; những quy định áp dụng cho các điểm dân cư mới phục vụ cho yêu cầu giải phóng mặt bằng, tái định cư và vùng bị ảnh hưởng thiên tai.

Đối với điểm dân cư hiện hữu, để tiến hành cải tạo, chỉnh trang theo yêu cầu của bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới,  phải tiến hành đánh giá thực trạng quy hoạch sử dụng đất khu ở, khu trung tâm xã, khu xây dựng các công trình sản xuất và phục vụ sản xuất, hệ thống hạ tầng kỹ thuật và khu dành cho các mục đích khác (quốc phòng, du lịch, di tích lịch sử…). Khu vực nào (theo chức năng) đã sử dụng ổn định, phù hợp với quy hoạch được giữ lại; khu vực đã ổn định cần chỉnh trang, cải tạo. Những khu đất không phù hợp phải chuyển đổi mục đích sử dụng.

Cần tổ chức lại các không gian chức năng, mạng lưới giao thông và các công trình đầu mối kỹ thuật. Chuyển đổi những mảnh đất canh tác nhỏ lẻ xen lẫn với đất thổ cư thành đất thổ cư để có điều kiện hoàn thiện hệ thống hạ tầng xã hội và nâng cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật.

Khi quy hoạch cải tạo khu trung tâm xã phải ưu tiên tối đa cho việc bố trí các công trình như trường học, trụ sở xã, trạm y tế, nhà văn hoá, đường giao thông, cấp nước, thoát nước và vệ sinh môi trường.

Công trình nhà ở và công trình công cộng được cải tạo, nâng cấp hoặc xây thêm mới phải phù hợp với giá trị lịch sử, giá trị kiến trúc của các công trình hiện có và bản sắc văn hoá, dân tộc của từng vùng, miền. Việc làm mới không gian của làng truyền thống phải trong một chỉnh thể ổn định vốn có của làng.

Tổ chức và điều chỉnh lại mạng lưới giao thông phải trên cơ sở kế thừa và phát triển mạng lưới đường hiện có. Bỏ bớt các đường cụt, đường hẻm, mở rộng  hoặc mở thêm các đường mới để đáp ứng yêu cầu đi lại, sinh hoạt, sản xuất và tiếp cận với trung tâm xã.  Nâng cấp cải tạo kết cấu mặt đường phù hợp với điều kiện cụ thể của từng xã.

Để đáp ứng tiêu chí nông thôn mới, cần phải nâng cao yêu cầu về vệ sinh môi trường. Các chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm, các công trình sản xuất và phục vụ sản xuất của các hộ gia đình  phải đảm bảo khoảng cách ly vệ sinh.  Các cơ sở công nghiệp gây độc hại, gây ô nhiễm môi trường phải được di dời vào nơi tập trung để có giải pháp thu gom và xử lý chất thải, nước thải.

Tại các điểm dân cư tập trung cần cải tạo hệ thống cấp nước, cung cấp nước đến các hộ gia đình. Xây dựng nhà vệ sinh với bể tự hoại cải tiến hoặc xí thấm hợp vệ sinh.  Hệ thống thoát nước phải được cống hoá hoặc mương thoát có nắp đan. Các nghĩa trang nhân dân hiện hữu cần cải tạo đường đi và hệ thống  thoát nước mặt xung quanh nghĩa trang. Trồng thêm cây xanh và có rào ngăn thích hợp.

Đối với các điểm dân cư nông thôn được quy hoạch mới nhằm đáp ứng yêu cầu giải phóng mặt bằng, tái định cư phục vụ phát triển kinh tế- xã hội và định hướng phát triển của xã trong t#ơng lai, dự thảo quy định các yêu cầu về lựa chọn khu đất và phân khu chức năng ; quy hoạch khu ở và khu trung tâm xã; quy hoạch khu sản xuất tiểu, thủ công nghiệp, chăn nuôi và nuôi trồng thuỷ sản, khu công nghiệp; quy hoạch cây xanh, mặt nước và quy hoạch về hạ tầng kỹ thuật thiết yếu (điện, đường, cấp thoát nước, quản lý chất thải rắn, nghĩa trang…). Nội dung và chỉ tiêu kỹ thuật nêu trong dự thảo được quy định phù hợp với các văn bản hiện hành của các Bộ, ngành có liên quan và phù hợp với bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới.

Dự thảo cũng đề cập đến các quy định cần lưu ý khi tiến hành quy hoạch các điểm dân cư nông thôn trong vùng bị ảnh hưởng thiên tai. Các yếu tố bất lợi của tự nhiên chủ yếu được phân ra thành 3 nhóm chính: ảnh hưởng do lũ quét, lốc xoáy, sạt lở đất; ảnh hưởng do gió bão gây ra và do ngập lụt. Đây là yếu tố bất lợi những mà hầu như tất cả các địa phương đều bị ảnh hưởng ít nhiều.

Dự thảo đang trong quá trình hoàn thiện đề phục vụ cho chương trình xây dựng thí điểm mô hình nông thôn mới đang được Đảng, Nhà nước và toàn dân quan tâm, chung tay góp sức thực hiện. Hy vọng rằng mô hình nông thôn mới sẽ đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của người nông dân Việt Nam.  Hạn chế và giảm thiểu các quy hoạch chắp vá, tuỳ tiện; các công trình kiến trúc đơn giản, tạm bợ; giữ gìn và phát huy các không gian kiến trúc truyền thống vốn có của nông thôn Việt nam, đồng thời đáp ứng yêu cầu của Chính phù về nông thôn mới trong thời kỳ CHH, HĐH.