Tái định cư cho dân vạn đò ở TT – Huế: Nhà bỏ hoang, ngư dân quay lại thuyền

trong khi UBND tỉnh TT-Huế đang cố gắng đưa ngư dân thuỷ diện sống ven phá Tam Giang – Cầu Hai và dân vạn đò còn lại lên bờ định cư, thì ngược lại, một số hộ dân thuỷ diện ở khu tái định cư Ngư Mỹ Thạnh và Hà Lạc (xã Quảng Lợi, huyện Quảng Điền) lại bỏ làng đi và quay lại đò, để lại những ngôi nhà trơ trọi, thiên tai tàn phá.

Nhà không có người ở, trong khi cách đó không xa hàng chục gia đình chen chúc nhau trên những chiếc thuyền nhỏ neo trên phá.

Xóm nghèo không điện

Sau trận lũ lịch sử năm 1999, tổ chức CICS của Canada tài trợ cho xã Quảng Lợi xây dựng 36 ngôi nhà tái định cư (TĐC), mỗi hộ được hỗ trợ từ 8 – 10 triệu đồng tuỳ theo nhân khẩu. Lúc đó, tại xóm Cung Đường, thôn Hà Lạc có 18 hộ đến xây dựng nhà định cư ổn định, UBND xã dành quỹ đất bố trí cho mỗi hộ 2.500m2 để xây nhà và tăng gia sản xuất. Tuy nhiên, sau gần 11 năm sống ở đây, người dân chưa bao giờ nhìn thấy một ánh điện, trong lúc bao quanh xóm chưa đầy 1km mạng lưới điện đi ngang qua. Họ chỉ biết sống chung với ngọn đèn dầu leo lét, không xem được tivi, nghe đài, đường sá đi lại khó khăn… Từ những hệ lụy trên, trong 18 hộ sinh sống ở đây, đến nay chỉ còn 4 hộ bám trụ, những hộ này do kinh tế quá khó khăn nên không biết “đi đâu”.

Nhìn bao quát quanh xóm rộng khoảng 10ha lọt thỏm giữa khoảng đất trống mênh mông là 4 ngôi nhà còn nguyên vẹn, những ngôi nhà còn lại do không có người ở, thiên tai tàn phá chỉ còn trơ trọi bờ tường chỏng chơ giữa mưa nắng. Chỉ tay về phía những ngôi nhà bỏ hoang, ông Đặng Dung – một người dân còn bám trụ ở xóm Cung Đường không khỏi xót xa nói: “Mỗi ngôi nhà như vậy ngoài tiền hỗ trợ, người dân phải bỏ thêm từ 5 – 10 triệu đồng để xây, bỏ đi thì quá lãng phí, bám trụ lại cuộc sống quá khó khăn. trước khi đến đây, xã từng hứa sẽ tạo mọi điều kiện, sớm có điện, đường. Người dân đợi mãi chẳng thấy đâu. Còn ông Đặng Sanh cho biết thêm “những hộ bám trụ ở đây đều nghèo chứ không họ đi lâu rồi, đến nơi khác con cái có điều kiện học hành. Bốn hộ ở đây chừ đi không nỡ, ở không xong.”

Chìa khoá trao tay, nảy ra nhiều bất cập

Nhằm ổn định cuộc sống cho người dân thuỷ diện sống ven phá Tam Giang, năm 2003 tổ chức CRS của Mỹ đã tài trợ trên 1,5 tỷ đồng để xây dựng khu TĐC Ngư Mỹ Thạnh. Theo thiết kế, nhà được xây dựng theo một mẫu, phân thành 4 dải, mỗi dải 10 nhà, trị giá mỗi nhà là 39,36 triệu đồng, ngoài ra người dân phải bỏ khoảng 8 triệu đồng để xây dựng nhà vệ sinh, công trình phụ…

“Giữa năm 2004 có 40 hộ dân thuỷ diện được hưởng lợi dự án với hình thức chìa khoá trao tay. Cầm chìa khoá trong tay nhiều ngư dân đã bật khóc. Từ nay họ được lên bờ, có nhà cửa ổn định, sung túc, con cái được học hành…”, anh Nguyễn Ngọc nhớ lại. Nhưng niềm vui qua nhanh khi khu TĐC này phải đối mặt với nhiều trận lụt liên tiếp ập đến trong năm, có lúc ngập đến nửa nhà. Khu TĐC này luôn trong tình trạng ngập úng triền miên, gió bão thổi thốc vào nhà. Vì vậy, nhà mới qua sử dụng hơn 5 năm nhưng đã xuống cấp khá nhanh, các bậc thềm, tường nhà có nhiều vết nứt. Những ngôi nhà bỏ hoang xuống cấp rất nhanh, mái tôn, công trình phụ bị mưa bão cuốn đi chỉ còn lại ngôi nhà trống trơn. trong khi tại xã Quảng Lợi vẫn còn 16 hộ dân thuỷ diện chưa được bố trí lên bờ định cư, chưa kể những hộ đã có nhà lại bỏ xuống đò.

Theo nhiều ngư dân ở đây cho biết, trước khi xây dựng khu TĐC này, các hộ dân đã có ý kiến xin được nâng nền cao lên nhưng không được chủ đầu tư và địa phương đồng ý. Các cơ quan chức năng lúc ấy cho rằng làm theo thiết kế nên phải làm đồng bộ, không thể thay đổi được.

trước những bất cập trên, trong 40 hộ đã có hơn 10 hộ quay lại đò ở hẳn từ 4 – 5 năm nay. Ông Nguyễn Bâng – một hộ dân ở đây bức xúc nói: “Nhà gì mà cứ mưa xuống nước lại tràn vào nhà cả gang tay, sống như vậy ở thuyền còn sướng hơn”. Những ngư dân bỏ nhà quay lại đò khổ đã đành, nhiều hộ dân bám trụ cũng không mấy sung sướng với cảnh lụt lội triền miên, liên tục tu sửa lại nhà cửa.

trao đổi với chúng tôi, ông Hoàng Thảo – phó chủ tịch UBND xã Quảng Lợi thừa nhận, khu TĐC này được bố trí ở khu vực thấp trũng và nền móng được thiết kế quá thấp nên về mùa mưa lũ hay bị ngập khiến ngư dân ngại ở. Địa phương đã nhiều lần thuyết phục ngư dân quay lại nhà của mình nhưng không thành. Với khu TĐC Cung Đường, nếu người dân không ở, xã sẽ thu hồi cấp cho người khác hoặc lập dự án cho người dân chăn nuôi gia trại. Nhưng với khu TĐC Ngư Mỹ Thạnh càng khó khăn hơn, nếu thu hồi cấp lại thì không ai ở. Chỉ bằng cách các chủ hộ nhường lại cho những ai có nhu cầu.

trước thực trạng này, chủ trương của UBND tỉnh TT-Huế sớm đưa ngư dân vạn đò, thuỷ diện lên bờ định cư ổn định còn lâu mới thực hiện được.