Từ thời xa xưa, phong thủy đã là một phần không thể thiếu trong văn hóa và kiến trúc của Nhật Bản. Khởi nguồn từ Trung Quốc, lý thuyết phong thủy được truyền vào Nhật Bản vào thế kỷ thứ VII sau Công Nguyên và đã nhanh chóng thích ứng với điều kiện văn hóa, địa lý, và tinh thần của người Nhật. Qua thời gian, phong thủy Nhật Bản phát triển thành một hệ thống phong phú, tinh tế và mang nét đặc trưng riêng biệt so với gốc rễ từ Trung Hoa.
Những nét độc đáo của phong thủy nhật bản
Phong thủy trong quan niệm của người Nhật, được chia làm hai khía cạnh lớn là “gia tướng” và “mộ tướng”. Tuy nhiên, không giống như Trung Quốc nơi mà “mộ tướng” – tức là phong thủy âm trạch, tức khu vực dành cho người đã khuất – được coi trọng hơn, người Nhật đặc biệt chú ý đến “gia tướng,” hay phong thủy dương trạch, tức là cách bài trí nhà cửa và môi trường sống của người còn sống. Quan niệm này phản ánh tinh thần người Nhật về sự kết nối giữa con người và thiên nhiên, tôn trọng và hòa hợp với các yếu tố xung quanh để tạo nên cuộc sống hài hòa.
Không chỉ đơn thuần là tính toán vị trí nhà cửa, phương vị, và cát hung (may rủi), phong thủy Nhật Bản kết hợp một cách rất tinh tế những yếu tố tâm linh và thiên nhiên. Nó còn bao gồm cả những yếu tố như tướng tay, tướng mặt – một phần của văn hóa tâm linh Đông Á. Ngày giờ ra khỏi nhà, chọn thời điểm khởi hành cũng là một phần quan trọng trong phong thủy của người Nhật, khi họ coi trọng sự hài hòa và tránh những rủi ro không đáng có từ ngày tháng không thuận lợi.
Sự khác biệt về phương vị: từ “tọa bắc triều nam” đến trục Tây Bắc – Đông Nam
Một điểm đặc biệt nổi bật trong phong thủy Nhật Bản là sự khác biệt về quan niệm phương vị so với phong thủy Trung Hoa. Nếu phong thủy Trung Hoa lấy “tọa Bắc triều Nam” làm trung tâm, thì phong thủy Nhật Bản lại đặt trọng tâm vào trục Tây Bắc – Đông Nam. Phương Đông Nam được coi là hướng cát lợi nhất, và người Nhật rất chú trọng đến việc bố trí cửa chính ở hướng này để thu hút may mắn và ánh sáng mặt trời, giúp căn nhà trở nên sáng sủa, tràn đầy sinh khí.
Ngược lại, hướng Bắc – nơi ít ánh sáng nhất và đầy âm khí – thường bị tránh trong thiết kế nhà ở. Nếu buộc phải xây dựng nhà có cửa chính hướng về phía Bắc, người Nhật có nhiều biện pháp để hóa giải như trồng cây cối, hoa lá, hoặc thắp sáng lối vào để xua đuổi âm khí, tạo không gian sống dễ chịu hơn.
Đặc biệt, hướng Đông Bắc – mà người Nhật gọi là “quỷ môn” – được coi là phương hung nhất, tượng trưng cho những năng lượng xấu. Cửa chính quay về phía Đông Bắc có thể dẫn đến những tai họa không mong muốn, và gia chủ thường được khuyên tránh đặt cửa ở vị trí này. Nếu không thể, thì cần thực hiện những biện pháp phong thủy bổ sung như đặt muối biển, trồng cây hoặc trang trí bằng màu trắng để cân bằng âm dương và xua đuổi năng lượng tiêu cực.
Cân bằng âm dương và tứ thần: hài hòa thiên nhiên trong kiến trúc
Một trong những nguyên lý quan trọng nhất của phong thủy Nhật Bản là sự cân bằng âm dương và yếu tố tự nhiên. Nhà cửa không chỉ là nơi ở mà còn là không gian gắn kết giữa con người và môi trường xung quanh. Chính vì vậy, người Nhật rất coi trọng việc sử dụng cây cối, hoa cỏ để tạo ra sự chuyển hóa liên tục của năng lượng. Trồng cây trước cửa, bài trí hoa lá xung quanh nhà không chỉ làm đẹp mà còn giúp gia tăng sinh khí, tạo không gian sống hài hòa và tốt lành.
Đặc biệt, phong thủy Nhật Bản còn có sự kết hợp với các yếu tố tứ thần – những yếu tố mang tính biểu tượng và quyền lực. Bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc trong phong thủy Nhật Bản không chỉ mang ý nghĩa vị trí mà còn được gắn liền với những biểu tượng thần thánh. Thanh Long (phương Đông), Bạch Hổ (phương Tây), Chu Tước (phương Nam), và Huyền Vũ (phương Bắc) không chỉ là những khái niệm trừu tượng mà còn được phản ánh thông qua cảnh quan tự nhiên.
Theo quan niệm phong thủy, hướng Đông có nước chảy là cát lợi nhất, gọi là Thanh Long thủy. Nếu không có nước tự nhiên, người Nhật sẽ trồng cây liễu để thay thế, tạo cảm giác dòng nước chảy nhẹ nhàng, mang lại thịnh vượng và sức sống cho ngôi nhà. Phía Tây có đường lớn tượng trưng cho Bạch Hổ, nếu không có đường thì có thể thay thế bằng cây thù. Phía Nam – Chu Tước – nên có ao đầm hoặc hồ nước, nếu không có thì trồng cây quế để đại diện. Phía Bắc là Huyền Vũ, nếu không có núi tự nhiên, người Nhật sẽ thay thế bằng việc trồng cây khoai để mô phỏng sự vững chãi của ngọn núi.
Kiến trúc nhà ở Nhật Bản: sự hòa hợp từ phong thủy đến thẩm mỹ
Phong thủy không chỉ dừng lại ở việc bố trí cửa, hướng nhà, hay bài trí cây cối mà còn đi sâu vào từng chi tiết kiến trúc. Các ngôi nhà truyền thống Nhật Bản – với những yếu tố như sàn nhà nâng cao, cột nhà gỗ, cửa trượt Shoji – không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn là biểu hiện của sự tôn trọng phong thủy và yếu tố tự nhiên. Những đường nét mềm mại, sự tối giản trong thiết kế cùng với sự hòa hợp của ánh sáng tự nhiên và không gian xanh khiến cho kiến trúc Nhật Bản trở nên khác biệt và đầy quyến rũ.
Không gian mở, sử dụng chất liệu tự nhiên như gỗ, tre, và giấy là điểm nổi bật trong các ngôi nhà truyền thống của Nhật Bản. Điều này không chỉ giúp duy trì sự kết nối với thiên nhiên mà còn tạo ra sự cân bằng hoàn hảo giữa âm và dương, giữa cái tĩnh và cái động, giữa con người và môi trường.
Tâm linh và phong thủy: sự kết nối vô hình trong đời sống nhật bản
Không thể phủ nhận rằng phong thủy Nhật Bản chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa tâm linh. Người Nhật tin rằng mọi thứ trong cuộc sống đều có linh hồn, từ ngôi nhà cho đến từng viên đá, từng cành cây. Chính vì vậy, việc bố trí không gian sống không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn là một phần của sự tôn trọng đối với thế giới tự nhiên và những linh hồn tồn tại trong nó.
Sự kết hợp giữa phong thủy và tâm linh trong đời sống hàng ngày của người Nhật tạo nên một hệ thống tinh tế và sâu sắc, mang lại sự bình yên, thịnh vượng và hạnh phúc cho mỗi gia đình. Phong thủy không chỉ là một lý thuyết mà còn là một nghệ thuật sống, giúp con người tạo nên sự hài hòa, cân bằng và an lành trong từng khía cạnh của cuộc sống.
Kết luận
Phong thủy Nhật Bản là một sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa, tâm linh và thiên nhiên, mang đến những giá trị không chỉ về mặt tinh thần mà còn là sự cân bằng trong đời sống hàng ngày. Những nguyên tắc phong thủy được áp dụng trong kiến trúc nhà ở Nhật Bản là cách người Nhật thể hiện sự tôn trọng với môi trường, với chính mình và với vũ trụ. Phong thủy trở thành một phần không thể thiếu, là biểu tượng của sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên trong cuộc sống hiện đại.
