Bạn có đúng 60 giây để thoát thân khỏi một đám cháy – và không ai nhắc bạn phải chạy về đâu. Trong mọi sự cố, đường thoát nạn chính là “lối sống còn” quyết định mạng người. Đừng để sự mơ hồ giết chết cơ hội sống sót. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của đường thoát nạn, cách nhận diện và ứng dụng đúng lúc, đúng nơi.
Đường thoát nạn là gì?
Đường thoát nạn là tuyến di chuyển an toàn, liên tục và không bị cản trở, dẫn từ vị trí của người trong công trình đến khu vực bên ngoài. Không chỉ kết thúc ở cửa ra tầng 1, đường thoát nạn còn bao gồm cả hành trình đến vùng an toàn, tránh xa ảnh hưởng từ cháy nổ, đổ sập hoặc vật thể rơi.
Tùy theo vị trí trong nhà, đường thoát nạn có thể khác nhau: với phòng ở tầng trệt có cửa mở ra ngoài, đó chỉ là đoạn ngắn; với các tầng trên, đường này gồm nhiều yếu tố như hành lang, sảnh, cầu thang bộ, buồng thang kín, v.v. Thiết kế lối thoát nạn phải đảm bảo khả năng chịu lửa, thông thoáng khói, đủ chiều rộng và không bị chặn.
Việc nhận diện đúng đường thoát nạn là yếu tố then chốt trong thiết kế công trình an toàn cháy nổ. Trong nhiều vụ cháy, sự sống còn không nằm ở “thời gian phát hiện cháy”, mà nằm ở “khả năng thoát khỏi công trình đúng cách và đúng tuyến đường”.
Phân biệt đường thoát nạn và lối thoát nạn trong tình trạng khẩn cấp
Việc nhầm lẫn giữa lối thoát nạn và đường thoát nạn có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng trong tình huống khẩn cấp. Dưới đây là bảng so sánh giúp bạn phân biệt rõ ràng hai khái niệm này theo quy định tại QCVN 06:2021/BXD:
| Tiêu chí | Lối thoát nạn | Đường thoát nạn |
|---|---|---|
| Khái niệm | Lối ra từ các phòng trong công trình đến không gian an toàn bên ngoài (qua hành lang, cầu thang…). | Đường di chuyển liên tục, không bị cản trở từ vị trí bất kỳ đến lối thoát nạn ra khỏi công trình. |
| Vị trí bắt đầu | Từ các gian phòng trong tòa nhà (tầng 1 hoặc các tầng khác). | Từ nơi người đang đứng (bất kỳ vị trí nào trong công trình). |
| Mục đích | Tạo lối ra khỏi phòng để tiếp cận không gian an toàn. | Dẫn dắt toàn bộ quá trình thoát khỏi tòa nhà đến nơi an toàn ngoài công trình. |
| Thành phần cấu tạo | Cửa phòng, hành lang, tiền sảnh, cầu thang bộ, phòng chờ,… | Bao gồm lối thoát nạn + toàn bộ quãng đường di chuyển không bị cản trở. |
| Yêu cầu kỹ thuật | Phải thỏa mãn quy định về cấu trúc, vật liệu, chiều rộng, bố trí,… | Phải được chiếu sáng, chỉ dẫn rõ ràng, đảm bảo liên tục và không bị chắn. |
| Căn cứ pháp lý | Tiết 3.2.1 – QCVN 06:2021/BXD | Tiết 3.3.1 – QCVN 06:2021/BXD; TCVN 3890 (về chiếu sáng, chỉ dẫn lối thoát). |
Quy định kỹ thuật cho đường thoát nạn theo QCVN 06:2022/BXD
Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và nguy cơ cháy nổ ngày càng cao, việc thiết kế đường thoát nạn không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong xây dựng mà còn là yếu tố quyết định đến khả năng sống còn của cư dân khi sự cố xảy ra. Bộ Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 06:2022/BXD đưa ra những yêu cầu chi tiết và bắt buộc nhằm đảm bảo lối thoát hiểm trong các tòa nhà luôn hoạt động hiệu quả và an toàn.
1. Hệ thống chiếu sáng và chỉ dẫn lối thoát hiểm
Theo QCVN 06, mọi đường thoát nạn phải được chiếu sáng đầy đủ và gắn biển chỉ dẫn rõ ràng theo tiêu chuẩn TCVN 3890. Điều này đảm bảo người bên trong có thể nhận diện lối ra khẩn cấp ngay cả trong điều kiện mất điện hoặc môi trường khói dày đặc.
2. Quy định về khoảng cách giới hạn và thiết kế
Khoảng cách tối đa từ vị trí xa nhất trong gian phòng tới lối ra thoát nạn gần nhất được xác định theo:
- Tính chất nguy hiểm cháy của không gian sử dụng.
- Số người cần thoát nạn.
- Hình dạng kiến trúc và chiều dài đường dẫn.
- Cấp độ chịu lửa của kết cấu công trình.
Đặc biệt, nếu sử dụng cầu thang bộ loại 2, chiều dài lối thoát được giới hạn bằng ba lần chiều cao cầu thang — một cách tính khoa học nhằm rút ngắn thời gian thoát hiểm trong thực tế.
3. Những đoạn không được tính là đường thoát nạn
Không phải mọi lối đi trong nhà đều đủ điều kiện được tính là đường thoát nạn. Theo quy chuẩn, các lối đi qua sảnh thang máy, giếng thang không ngăn cháy, mái nhà không khai thác sử dụng, hoặc cầu thang bộ loại 2 nối thông quá ba tầng, đều không hợp chuẩn nếu không đáp ứng các yêu cầu đặc biệt.
Điều này giúp loại trừ những lối đi tiềm ẩn rủi ro cao hoặc không đáp ứng khả năng thoát hiểm an toàn trong điều kiện khẩn cấp.
4. Vật liệu hoàn thiện trên đường thoát nạn
Vật liệu sử dụng trong trần, tường, sàn của lối thoát nạn phải tuân thủ nghiêm ngặt theo Phụ lục B, mục B.8. Các vật liệu không được dễ cháy, phải có giới hạn chịu lửa phù hợp với bậc chịu lửa của công trình, nhằm giảm thiểu phát sinh khói độc và hạn chế lửa lan trong tình huống khẩn cấp.
5. Hành lang, sảnh và giới hạn không gian
Các hành lang thoát hiểm phải không chứa thiết bị nhô ra dưới độ cao 2m, không bố trí ống dẫn dễ cháy hoặc tủ kỹ thuật cồng kềnh. Tường ngăn hành lang phải là bộ phận ngăn cháy, tùy vào cấp chịu lửa của nhà (El 15–El 30), giúp cô lập khói và nhiệt nếu hỏa hoạn xảy ra.
Ngoài ra, hành lang dài hơn 60m cần chia thành các đoạn bằng vách ngăn cháy loại 2, hạn chế khả năng tích tụ khói gây ngạt.
6. Kích thước tối thiểu của lối đi thoát hiểm
Chiều rộng và chiều cao lối đi tối thiểu được quy định như sau:
- Chiều cao thông thủy: không dưới 2m.
- Chiều rộng:
- Tối thiểu 1,2m với hành lang chung thoát cho trên 15–50 người.
- 1,0m trong trường hợp thông thường.
- 0,7m cho lối đi đến chỗ làm việc đơn lẻ.
Lối đi phải đảm bảo vận chuyển được cáng cứu thương có người nằm, nên thiết kế cần tính đến hình học và vật cản tiềm tàng.
7. Giật cấp, bậc thang và độ dốc
Các giật cấp nhỏ hơn 45cm không được phép. Nếu có chênh lệch độ cao, phải bố trí ít nhất 3 bậc thang hoặc đường dốc có độ dốc không vượt quá 1:6. Điều này bảo đảm an toàn di chuyển, nhất là cho người già, trẻ em và người khuyết tật.Đặc biệt, không được bố trí cầu thang xoắn ốc, cầu thang cong toàn phần, vì dễ gây nhầm lẫn và khó sử dụng trong lúc hoảng loạn. Các bậc trong cùng một cầu thang thoát hiểm cũng phải đồng nhất về kích thước.
Những vật cấm bố trí trên đường thoát nạn
Theo QCVN 06:2021/BXD, đường thoát nạn phải luôn được thông thoáng, tuyệt đối không trở thành nơi đặt để vật dụng gây cản trở. Cụ thể, không được bố trí:
- Thiết bị nhô ra dưới độ cao 2 mét từ mặt tường, vì dễ gây va chạm khi di chuyển khẩn cấp.
- Các ống dẫn khí cháy, ống dẫn chất lỏng dễ cháy, do nguy cơ gây cháy lan nếu xảy ra hỏa hoạn.
- Tủ tường thông thường, trừ các loại phục vụ an toàn như tủ thông tin liên lạc và tủ đặt họng nước chữa cháy.
Những yêu cầu này không chỉ là quy định pháp luật, mà còn là nguyên tắc bảo vệ tính mạng. Một đường thoát nạn bị cản trở có thể khiến quá trình di tản gặp nguy hiểm, làm tăng thương vong trong các tình huống khẩn cấp.
Sự chuẩn bị không bao giờ là thừa khi mạng sống bị đặt vào thế nguy hiểm. Hãy chủ động quan sát, ghi nhớ và luyện phản xạ với đường thoát nạn ngay từ hôm nay. Bởi người sống sót không phải là người may mắn – mà là người biết mình phải đi lối nào.