Trong thời đại khí hậu hỗn loạn và tài nguyên cạn kiệt, kiến trúc không còn là chuyện hình khối hay thẩm mỹ đơn thuần. Đó là trách nhiệm với hành tinh. Từ châu Âu đến châu Á, những công trình carbon thấp đang lên tiếng – không bằng ngôn từ, mà bằng vật liệu tái tạo, công nghệ tiết kiệm năng lượng và triết lý thiết kế vì tương lai. Dưới đây là 10 ví dụ nổi bật, nơi kiến trúc trở thành giải pháp thay vì là một phần của vấn đề.
10 Công trình carbon thấp dẫn đầu xu thế xanh
Tecla House
Ngôi nhà Tecla tại vùng Massa Lombarda, Italy là ví dụ điển hình cho xu hướng xây dựng carbon thấp. Thiết kế bởi Mario Cucinella Architects và đơn vị in 3D WASP, công trình này sử dụng 100% đất sét bản địa – một vật liệu có sẵn tại chỗ, không cần vận chuyển xa và có khả năng phân hủy sinh học. 350 lớp đất sét được in chồng lên nhau, kết hợp kỹ thuật xây dựng cổ với công nghệ in 3D tiên tiến, tạo nên cấu trúc bền vững với chi phí thấp.
Ngôi nhà tận dụng khả năng cách nhiệt tự nhiên của đất sét, loại bỏ nhu cầu dùng vật liệu tổng hợp hoặc hệ thống điều hòa tiêu tốn năng lượng. Ngoài ra, toàn bộ kết cấu có thể tháo rời, nghiền lại và in thành nhà mới, gần như không để lại rác thải xây dựng. Tecla không chỉ là một giải pháp lưu trú khẩn cấp cho người tị nạn khí hậu, mà còn là hình mẫu của công trình sinh thái, phát thải thấp – một câu trả lời sáng tạo cho bài toán nhà ở và biến đổi khí hậu toàn cầu.
Sara Kulturhus
Tọa lạc tại thành phố Skellefteå, Thụy Điển, trung tâm văn hóa Sara Kulturhus là minh chứng cho tiềm năng của kiến trúc gỗ carbon thấp. Được thiết kế bởi White Arkitekter, công trình cao 20 tầng này sử dụng hoàn toàn gỗ khai thác bền vững từ rừng địa phương. Gỗ không chỉ là vật liệu nhẹ, dễ thi công mà còn là kho lưu trữ carbon hiệu quả trong suốt vòng đời công trình.
Điểm nổi bật của Sara Kulturhus là khả năng vận hành âm carbon: hệ thống địa nhiệt cung cấp sưởi ấm, trong khi mái nhà được lắp đầy pin mặt trời. Năng lượng điện dư thừa được tái hòa vào lưới điện tái tạo của Thụy Điển – quốc gia vốn đã nổi tiếng với lưới năng lượng xanh. Dự án không chỉ nhận được nhiều giải thưởng về công trình xanh mà còn chứng minh rằng kiến trúc carbon thấp có thể đi cùng quy mô lớn, tính thẩm mỹ và công năng cao.
The Arc
The Arc, một phần của khuôn viên Green School nổi tiếng tại Bali, là ví dụ tiêu biểu của công trình carbon thấp trong điều kiện khí hậu nhiệt đới. Được thiết kế bởi văn phòng kiến trúc Ibuku, công trình sử dụng 100% tre – vật liệu tái tạo nhanh, sinh trưởng tự nhiên tại địa phương, gần như không tạo ra khí thải trong suốt quá trình khai thác và thi công.
Cấu trúc vòm kép với chiều cao 14 mét vừa là giải pháp kỹ thuật sáng tạo vừa là hệ thống làm mát thụ động. Gió được dẫn vào từ chân công trình, lưu thông và thoát ra từ các lỗ thông hơi trên mái, giúp duy trì nhiệt độ dễ chịu mà không cần máy lạnh. Với thiết kế tối giản, nhẹ nhàng và tự nhiên, The Arc cho thấy kiến trúc carbon thấp không chỉ hiệu quả mà còn có thể truyền cảm hứng sống hòa hợp với thiên nhiên – điều mà các đô thị hiện đại đang đánh mất.Tòa nhà Kendeda
Kendeda
Nằm trong khuôn viên Học viện Công nghệ Georgia, tòa nhà Kendeda là biểu tượng của kiến trúc phát thải âm tại Mỹ. Công trình do liên danh Miller Hull Partnership và Lord Aeck Sargent thiết kế, sử dụng vật liệu tái chế từ gạch xây cũ, sàn gỗ tái sử dụng từ các bộ phim bị bỏ, kết hợp cùng công nghệ hiện đại để tạo nên một không gian vừa học tập vừa truyền cảm hứng về lối sống bền vững.
Đặc biệt, mái nhà lắp đầy tấm quang điện giúp công trình tạo ra lượng điện nhiều hơn mức tiêu thụ. Hệ thống thu gom và xử lý nước mưa được tích hợp ngay trong thiết kế, cho phép nước sau xử lý được sử dụng cho sinh hoạt và tưới tiêu. Tòa nhà Kendeda không chỉ là công trình carbon thấp đơn thuần mà còn là một “công cụ giảng dạy sống”, nơi sinh viên có thể học về kỹ thuật, tư duy hệ thống và giá trị sinh thái – từ chính không gian họ bước vào mỗi ngày.
Serpentine Pavilion 2021
Do studio Counterspace (Nam Phi) thiết kế, Serpentine Pavilion 2021 là một biểu tượng của kiến trúc bền vững tại London. Công trình tái hiện các không gian cộng đồng của cộng đồng di cư xung quanh thành phố, sử dụng các tấm gỗ ép kết hợp khung thép và lớp vỏ than hóa từ cây sồi – một loại vật liệu sinh học lưu giữ carbon.
Dù bị chỉ trích vì phần móng bê tông – vốn là “thủ phạm” phát thải CO₂ lớn, nhưng theo AECOM, tổng lượng phát thải của dự án vẫn âm 31 tấn nhờ vào các vật liệu tái tạo được sử dụng. Điều này giúp Pavilion đạt trạng thái phát thải ròng bằng 0, góp phần thiết lập chuẩn mực mới cho kiến trúc tạm thời có trách nhiệm sinh thái.
Glyndebourne Croquet Pavilion
Nằm trong khuôn viên nhà hát Glyndebourne, Pavilion do BakerBrown Studio thiết kế là một hình mẫu của thiết kế vòng đời khép kín. Công trình hoạt động hoàn toàn bằng năng lượng tái tạo, trong đó có hệ thống tua-bin gió tại chỗ, và được lắp ghép từ các vật liệu tái chế địa phương.
Từ thân cây tần bì bệnh bị đốn hạ, nút chai sâm panh vứt đi đến gạch làm từ vỏ sò và tôm hùm – mọi chi tiết đều phản ánh triết lý “tái tạo thay vì tiêu hao”. Thiết kế đảo ngược cũng cho phép tháo lắp dễ dàng, mở ra tương lai cho các công trình có thể tái sử dụng 100% trong ngành xây dựng carbon thấp.
Cambridge Central Mosque
Giáo đường Hồi giáo Cambridge là ví dụ tiêu biểu của kiến trúc tôn giáo carbon thấp, nơi tâm linh giao thoa với công nghệ xanh. Kết cấu công trình được hình thành hoàn toàn từ gỗ – loại vật liệu lưu trữ carbon hiệu quả – với hệ thống cột chụm tạo hình mái vòm bát giác vừa đẹp mắt vừa chắc chắn.
Không gian được chiếu sáng và thông gió tự nhiên quanh năm. Hệ thống điện mặt trời cung cấp năng lượng cho làm mát, đun nước và một phần sưởi ấm. Đồng thời, công trình còn thu và tái sử dụng nước mưa – một giải pháp giúp tiết kiệm tài nguyên và giảm tác động môi trường trong vận hành.
Living Landscape
Living Landscape tại Reykjavik, Iceland là một trong những dự án tiên phong trong mạng lưới Reinventing Cities do C40 tổ chức, nhằm hiện thực hóa phát triển đô thị carbon thấp. Công trình được xây dựng từ gỗ ép chéo CLT, giúp giảm đến 80% lượng phát thải so với bê tông.
Bên cạnh đó, hệ thống thu hồi nhiệt thải, cách nhiệt tối ưu và sử dụng điện tái tạo khiến mức năng lượng vận hành gần như bằng 0. Dự án không chỉ cải tạo một bãi rác thành trung tâm sinh hoạt cộng đồng, mà còn trở thành hình mẫu cho tái thiết không gian đô thị thân thiện với môi trường.
Exploded View Beyond Building
Exploded View Beyond Building là một tuyên ngôn sống động cho tương lai của kiến trúc carbon thấp, khi toàn bộ công trình được cấu thành từ hơn 100 loại vật liệu sinh học – bao gồm gạch in 3D từ bùn thải, vải từ rong biển, cách nhiệt từ lau sậy và khung gỗ tháo rời được.
Công trình không chỉ là một mô hình trưng bày mà còn là bằng chứng thực tiễn rằng các vật liệu tái tạo, có thể phân hủy và có nguồn gốc thực vật hoàn toàn đủ tiêu chuẩn để ứng dụng trong các dự án nhà ở bền vững. Việc mọi thành phần đều có thể tháo lắp giúp kéo dài vòng đời vật liệu, giảm lượng rác xây dựng và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành xây dựng.
Hướng tiếp cận này phản ánh tư duy thiết kế hệ thống thay vì chỉ đơn thuần tạo ra hình khối kiến trúc – nhấn mạnh đến khả năng tái sử dụng, giảm phát thải và trung hòa carbon ngay từ giai đoạn khởi tạo. Đây là minh chứng điển hình cho cách ngành kiến trúc có thể ứng phó với khủng hoảng khí hậu bằng hành động thiết thực.
Campo Urbano
Campo Urbano là một dự án quy hoạch carbon thấp quy mô lớn, biến một đoạn đường sắt bị bỏ hoang tại Rome thành khu dân cư trung hòa carbon. Dưới sự dẫn dắt của Arney Fender Katsalidis, dự án không chỉ cải tạo không gian mà còn tái định nghĩa lại cách một đô thị vận hành theo hướng phát triển bền vững.
Tất cả các tòa nhà tại đây được thiết kế bằng vật liệu có thể tái sử dụng, tận dụng tối đa năng lượng tái tạo thông qua điện mặt trời và sinh khối. Cấu trúc hướng đến giảm phát thải vận hành trong suốt vòng đời công trình, đồng thời sử dụng chiến lược thiết kế khí hậu để giảm nhu cầu năng lượng.
Điểm nổi bật là quy hoạch không ô tô – mọi dịch vụ thiết yếu đều nằm trong bán kính đi bộ hoặc xe đạp, giảm thiểu phát thải từ giao thông và tăng cường kết nối cộng đồng. Campo Urbano cho thấy vai trò tiên phong của kiến trúc trong việc xây dựng các hệ sinh thái sống xanh, thông minh và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Những công trình carbon thấp không chỉ truyền cảm hứng, mà còn mở ra lộ trình thiết thực cho tương lai kiến trúc xanh. Chúng ta đang không còn nhiều thời gian – và cũng không còn lý do để chậm trễ. Hãy bắt đầu từ hôm nay: thiết kế có trách nhiệm, xây dựng có ý thức. Theo dõi chúng tôi để cập nhật xu hướng kiến trúc bền vững mới nhất!
