Viện nghiên cứu cao cấp về Toán (VIASM – Vietnam Institute for Advanced Studies in Mathematics) là một tổ chức khoa học và công nghệ công lập đặc thù, trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, có tư cách pháp nhân, con dấu và tài khoản riêng. Trụ sở của viện tọa lạc tại ngõ 154 phố Chùa Láng, quận Đống Đa, Hà Nội, là một trong những biểu tượng kiến trúc đương đại dành riêng cho nghiên cứu toán học ở Việt Nam. Thành lập vào ngày 23 tháng 12 năm 2010 theo Quyết định số 2342/QĐ – TTg của Thủ tướng Chính phủ, Viện nghiên cứu cao cấp về Toán có sứ mệnh trở thành trung tâm toán học xuất sắc, kết nối các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế, đồng thời thúc đẩy năng lực khoa học và ứng dụng toán học tại Việt Nam.
Viện đặt mục tiêu trở thành môi trường học thuật ngang tầm với các trung tâm toán học tiên tiến trên thế giới, phục vụ việc triển khai Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2010 – 2030. Không chỉ là nơi nghiên cứu, trụ sở của viện còn là không gian trao đổi học thuật, hội thảo, và phát triển các dự án toán học, đồng thời tạo động lực cho các nhà toán học trẻ phát huy sáng tạo.
Lịch sử hình thành và cải tạo trụ sở
Trụ sở hiện tại của Viện nghiên cứu cao cấp về Toán được cải tạo và nâng cấp từ trường Tiểu học dân lập Nguyễn Văn Huyên, với diện tích đất gần 2.127 m² và diện tích xây dựng 1.010 m². Công trình cũ có hình chữ U truyền thống, nhưng sau cải tạo, không gian được tổ chức mạch lạc, linh hoạt, vừa giữ được dấu ấn lịch sử vừa đáp ứng các tiêu chuẩn hiện đại. Dự án được thực hiện bởi đội ngũ kiến trúc sư từ Công ty Cổ phần Kiến trúc Xây dựng Quốc tế 1+1>2, bao gồm KTS Vũ Xuân Sơn, KTS Nguyễn Xuân Ngọc, KTS Nguyễn Phương Lê và KTS Hoàng Thúc Hào. Nhiếp ảnh công trình do Triệu Chiến thực hiện, hoàn thành năm 2020.
Cải tạo trụ sở cũ thành không gian hiện đại không chỉ tập trung vào mặt bằng chức năng, mà còn chú trọng trải nghiệm thị giác và cảm xúc của người sử dụng. Hình dạng chữ U vốn có được duy trì nhưng được xử lý theo ngữ pháp kiến trúc đa diện, tạo ra các khối không đối xứng, lát cắt xô lệch và các mảng xanh tương phản với kết cấu bê tông. Mặt tiền công trình nổi bật với lớp “lưới” che nắng, đồng thời tạo hiệu ứng thị giác thú vị và góp phần điều hòa ánh sáng tự nhiên vào không gian bên trong.
Không gian nghiên cứu linh hoạt, mở
Một trong những đặc trưng nổi bật của Viện nghiên cứu cao cấp về Toán là không gian mở phóng khoáng, kết hợp giữa khu vực làm việc và hành lang, hiên, sân trong. Sân trong được nâng lên tầng 2, phía dưới bố trí hội trường đa năng, trở thành điểm nhấn trung tâm và kết nối các khu chức năng xung quanh. Thiết kế này không chỉ tạo môi trường giao lưu giữa các nhà nghiên cứu mà còn cải thiện chất lượng ánh sáng, thông gió và cảnh quan cây xanh, mang đến trải nghiệm học thuật giàu cảm hứng.
Công trình sử dụng các yếu tố đối lập một cách tinh tế: đặc – rỗng, trong – ngoài, ánh sáng – bóng đổ, cây xanh – gió – trời. Tầng 4 và 5 được xếp chồng theo hình vuông trên nền nhà cũ, biến không gian khô cứng thành môi trường làm việc hiện đại, sáng tạo. Cầu nối ở tầng trên cùng kết nối các khối công trình, tạo sự linh hoạt trong di chuyển và tối ưu hóa không gian làm việc.
Phong cách kiến trúc và thẩm mỹ
Kiến trúc của Viện nghiên cứu cao cấp về Toán mang phong cách đương đại, đề cao tính linh hoạt và sáng tạo. Các hình khối không đối xứng, những lát cắt xô lệch, và mặt tiền xanh là điểm nhấn tạo nên diện mạo độc đáo. Bằng việc kết hợp hiệu quả ánh sáng tự nhiên, bóng đổ và các mảng cây xanh, kiến trúc sư đã tạo ra không gian vừa trang nghiêm cho nghiên cứu vừa thân thiện, mở cho sự giao lưu học thuật.
Mặt tiền công trình với lớp “lưới” che nắng không chỉ làm giảm tác động trực tiếp của ánh sáng mặt trời mà còn tạo nhịp điệu thị giác nhờ các hình học lặp lại. Sự tương phản giữa khối bê tông và vật liệu kính, cùng các mảng cây xanh, mang đến trải nghiệm không gian đa chiều. Không gian hành lang – hiên và sân trong kết hợp mở vừa bảo đảm sự riêng tư cho nghiên cứu, vừa khuyến khích sự tương tác giữa các nhà khoa học.
Vai trò kiến trúc trong thúc đẩy nghiên cứu
Không chỉ là biểu tượng kiến trúc, trụ sở của Viện nghiên cứu cao cấp về Toán còn phục vụ trực tiếp cho các hoạt động nghiên cứu và học thuật. Các khu làm việc được bố trí hợp lý để tối ưu hóa hiệu quả làm việc, từ phòng thí nghiệm toán học đến phòng hội thảo, từ văn phòng nghiên cứu cá nhân đến khu vực trao đổi học thuật. Môi trường nghiên cứu sáng tạo và linh hoạt này giúp các nhà toán học Việt Nam và quốc tế phát huy tối đa năng lực, thúc đẩy các dự án toán học ứng dụng thực tiễn và nâng cao vị thế toán học Việt Nam trên trường quốc tế.
Việc cải tạo từ trường học cũ sang trụ sở hiện đại còn là minh chứng cho cách tiếp cận kiến trúc bền vững: tận dụng cơ sở hiện hữu, giảm chi phí xây dựng, đồng thời tối ưu hóa hiệu quả sử dụng không gian. Những yếu tố như sân trong, cây xanh, ánh sáng tự nhiên, vật liệu thân thiện môi trường không chỉ tạo cảm hứng cho người sử dụng mà còn góp phần vào phát triển kiến trúc bền vững, hiện đại.
Kết nối học thuật và quốc tế hóa
Viện nghiên cứu cao cấp về Toán đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối cộng đồng toán học Việt Nam với thế giới. Kiến trúc mở, linh hoạt và các khu hội thảo hiện đại hỗ trợ các hoạt động trao đổi học thuật, tổ chức hội nghị, seminar quốc tế và các chương trình hợp tác nghiên cứu. Không gian được thiết kế để thích ứng với nhiều loại hình sự kiện, từ các buổi thảo luận nhỏ đến các hội nghị lớn, mang lại môi trường nghiên cứu năng động và sáng tạo.
Ngoài vai trò nghiên cứu, trụ sở mới còn là biểu tượng văn hóa học thuật, thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc phát triển toán học theo chuẩn quốc tế. Sự kết hợp giữa kiến trúc đương đại, không gian mở và các yếu tố bền vững đã nâng cao giá trị thẩm mỹ và chức năng cho Viện, biến công trình thành nơi lý tưởng để truyền cảm hứng và phát triển năng lực trí tuệ.
Tầm quan trọng của trụ sở mới
Viện nghiên cứu cao cấp về Toán với trụ sở hiện đại không chỉ đáp ứng nhu cầu về cơ sở vật chất mà còn tạo điều kiện để triển khai các chương trình trọng điểm quốc gia, nâng cao năng lực khoa học của đội ngũ nghiên cứu, giảng dạy và ứng dụng toán học. Môi trường này giúp thúc đẩy các dự án nghiên cứu có giá trị cao, tạo ra các sản phẩm toán học ứng dụng thực tiễn, đồng thời nâng cao vị thế quốc tế của toán học Việt Nam.
Những hình khối không đối xứng, các lát cắt xô lệch, sân trong nâng cao, cầu nối tầng trên cùng, và lớp “lưới” che nắng là các chi tiết kiến trúc quan trọng, góp phần tạo nên trải nghiệm không gian phong phú, linh hoạt, đồng thời kết hợp giữa hiệu quả nghiên cứu và tính thẩm mỹ cao.
Kết luận
Viện nghiên cứu cao cấp về Toán không chỉ là trung tâm nghiên cứu toán học quan trọng tại Việt Nam mà còn là biểu tượng kiến trúc đương đại, sáng tạo và bền vững. Từ việc cải tạo trường học cũ đến việc tạo ra không gian làm việc mở, linh hoạt, công trình thể hiện sự kết hợp giữa chức năng khoa học, thẩm mỹ và cảm hứng sáng tạo. Trụ sở mới góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu, thúc đẩy kết nối học thuật quốc tế, đồng thời khẳng định vị thế của toán học Việt Nam trên bản đồ khoa học toàn cầu.
Không gian, kiến trúc và môi trường làm việc tại Viện nghiên cứu cao cấp về Toán là minh chứng rõ ràng cho tầm quan trọng của thiết kế trong việc thúc đẩy nghiên cứu, sáng tạo và phát triển bền vững. Mỗi chi tiết kiến trúc, từ hình khối không đối xứng đến lớp “lưới” mặt tiền, đều được nghiên cứu để tạo ra môi trường học thuật đầy cảm hứng, góp phần xây dựng trung tâm toán học xuất sắc, ngang tầm quốc tế.