Thanh tra chuyên ngành cấp quận: Đòi hỏi từ thực tiễn

pháp lệnh Thanh tra năm 1990 quy định Thanh tra là lực lượng chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý Nhà nước, là phương thức bảo đảm pháp chế, tăng cường kỷ luật trong quản lý Nhà nước, thực hiện quyền dân chủ XHCN. pháp lệnh Thanh tra không quy định Thanh tra hành chính và Thanh tra chuyên ngành. Luật Thanh tra năm 2004 quy định “Cơ quan Thanh tra Nhà nước tiến hành thanh tra việc thực hiện cơ sở pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của cơ quan quản lý Nhà nước các cấp”; đồng thời quy định “Thanh tra Nhà nước bao gồm Thanh tra hành chính và Thanh tra chuyên ngành”. Theo đó, “Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan quản lý Nhà nước theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật và quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý của ngành, lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý”.

Từ khi thí điểm thành lập thanh tra xây dựng cấp quận, phường, công tác quản lý đô thị đã đi vào nền nếp.

Như vậy, Thanh tra chuyên ngành cấp quận (được hiểu là quận, thị xã, Tp thuộc tỉnh) nếu có tồn tại như một tổ chức chuyên môn độc lập thuộc UBND cũng không đủ cơ sở pháp lý. Theo quy định của Luật Thanh tra, nếu có Thanh tra chuyên ngành ở cấp huyện thì chỉ là một bộ phận thuộc phòng quản lý chuyên ngành của huyện, ví dụ như Thanh tra xây dựng quận nằm trong phòng quản lý đô thị quận. Qua thực tiễn, mô hình này không có hiệu quả. Tình trạng vi phạm trật tự xây dựng đô thị diễn ra hết sức phức tạp gây bức xúc trong dư luận xã hội.

pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 quy định ngoài UBND các cấp, chỉ có Thanh tra chuyên ngành mới được xử phạt vi phạm hành chính. Luật Thanh tra quy định hệ thống Thanh tra chuyên ngành chỉ có ở cấp Bộ và cấp Sở, trong khi vi phạm hành chính diễn ra hàng ngày hàng giờ trên địa bàn xã, phường, quận, huyện. Chúng ta đều biết rằng vi phạm hành chính cần phải được phát hiện kịp thời và xử lý triệt để từ cơ sở, vì nếu không kịp thời thì việc xử lý gây tốn kém rất lớn tài sản của xã hội. Vì vậy, chúng tôi cho rằng việc có tổ chức Thanh tra chuyên ngành ở cấp quận trong một số lĩnh vực là hết sức cần thiết.

Ngày 18/6/2007, Thủ tướng ban hành Quyết định số 89/2007/QĐ- TTg về việc “Thí điểm thành lập Thanh tra xây dựng quận, huyện và Thanh tra xây dựng xã phường, thị trấn tại Tp Hà Nội và Tp.HCM”. Kết quả sau 2 năm thực hiện thí điểm công tác quản lý đô thị, đặc biệt là trật tự xây dựng đô thị đã đi vào nề nếp. Chính quyền các cấp (UBND quận, phường) đã kiểm soát được tình hình xây dựng, tình hình vi phạm trật tự xây dựng để có biện pháp quyết liệt, kịp thời. Đơn cử một ví dụ: sau khi có Thanh tra xây dựng quận đã xử lý được 90 – 92% số vụ vi phạm, đặc biệt là các địa bàn có tốc độ đô thị hoá cao như: Thanh Xuân, Long Biên, Hoàng Mai và Từ Liêm (Hà Nội) (từ 1.065 – 1.323 vụ/năm), Bình Tân, Bình Chánh, Hóc Môn (Tp.HCM) mỗi năm từ 1.300 – 1.500 trường hợp.

Từ những kết quả trên chúng tôi cho rằng ở cấp quận không nhất thiết tổ chức Thanh tra chuyên ngành nào cũng phải nằm trong phòng chuyên môn để tránh tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi” mà căn cứ vào điều kiện cụ thể các tỉnh lập đề án thông qua bộ chuyên ngành báo cáo Thủ tướng quyết định về tổ chức Thanh tra chuyên ngành cấp quận. Vì vậy, Luật Thanh tra sửa đổi cần quy định “Một số Thanh tra chuyên ngành được thành lập ở cấp quận do Chính phủ quy định”. Đây là đòi hỏi hết sức cấp bách từ thực tiễn để xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN trong quá trình CNH, HĐH đất nước.