Thanh tra các dự án xây dựng và sửa chữa đường bộ ở Bắc miền Trung: Phát hiện thất thoát gần 11 tỷ đồng

thực hiện quyết định số 264/qđ-bxd ngày 26/2/2008 của bộ trưởng bộ xây dựng về việc thanh tra công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng của bql da đường bộ 4, thuộc cục đường bộ việt nam (bộ gtvt), từ ngày 6/3 đến 17/4/2008 đoàn thanh tra đã tiến hành thanh tra tại bql da đường bộ 4. qua đó đã phát hiện việc nghiệm thu thanh quyết toán không hợp lý gây thất thoát lãng phí vốn đầu tư gần 11 tỷ đồng. 

lập, thẩm định và phê duyệt dự án thiếu chính xác 

theo kết luận thanh tra, từ năm 2000-2007, bql da đường bộ 4 được giao quản lý đầu tư xây dựng mới và sửa chữa 28 dự án thuộc khu vực bắc trung bộ bằng nguồn vốn nhà nước với tổng mức đầu tư 933,794 tỷ đồng. trong đó vốn xây dựng cơ bản 12 dự án là 846,772 tỷ đồng, vốn sửa chữa đường bộ 16 dự án là 87,022 tỷ đồng được phân thành các nhóm: nhóm b có 3 dự án với tổng mức đầu tư 674,615 tỷ đồng, nhóm c có 25 dự án với tổng mức đầu tư  259,179 tỷ đồng. 

đơn vị tư vấn khảo sát thiết kế, cơ quan thẩm định, phê duyệt dự án một số phương án thiết kế của dự án không phù hợp dẫn đến dự án phải điều chỉnh, bổ sung nhiều lần làm vượt tổng mức đầu tư như dự án cầu thuận an (tỉnh tt- huế), dự án cải tạo, nâng cấp ql7 đoạn tây cầu đô lương – khe thơi và ngã ba diên châu – bãi biển diễn thành (tỉnh nghệ an), dự án khôi phục các công trình bị thiệt hại do mưa lũ năm 2002 gây ra trên ql8a (tỉnh hà tĩnh)… 

các quyết định phê duyệt dự án thiếu phần kế hoạch vốn. do đó các dự án không xác định được khả năng tài chính và kế hoạch vốn hàng năm, dẫn đến các dự án khi triển khai luôn trong tình trạng thiếu vốn, tiến độ thi công kéo dài. 

sử dụng nguồn vốn không phù hợp 

qua kiểm tra các dự án được cục đường bộ việt nam quyết định đầu tư, một số dự án sử dụng nguồn vốn sửa chữa đường bộ để đầu tư xây dựng mới các công trình như: dự án xây dựng cầu kịt + cầu cảnh ql45, cầu quán nam ql1a (thuộc tỉnh thanh hoá); cầu trù + cầu sở + cầu khe nhình ql7, cầu rào gang ql46 (thuộc tỉnh nghệ an) với tổng kinh phí 22,248 tỷ đồng, đoàn thanh tra phát hiện việc phê duyệt chi phí quản lý dự án, kinh phí hỗ trợ tư vấn giám sát chưa đúng quy định của nhà nước. cụ thể, chi phí quản lý dự án tại dự án khôi phục các công trình bị thiệt hại do mưa lũ năm 2002 gây ra trên ql8a (tỉnh hà tĩnh) chưa chính xác (tính theo tỷ lệ % giá gói thầu) tính toán không đúng theo quy định tại thông tư số 07/2003/tt-bxd ngày 17/6/2003 và quyết định số 10/2005/qđ-bxd ngày 15/4/2005 của bộ xây dựng, sai tăng 1,027 tỷ đồng (làm tròn số). việc phê duyệt và thu tiền hỗ trợ tư vấn giám sát bộ gtvt phê duyệt không đúng quy định là 1,646 tỷ đồng (làm tròn số). 

tại dự án ql7, bộ gtvt có văn bản số 915/bgtvt ngày 12/3/2003 về việc đồng ý phê duyệt kinh phí hỗ trợ tư vấn giám sát và được trích trong dự toán xây lắp là 1,307 tỷ đồng. dự án ql8a bộ gtvt phê duyệt dự toán xây lắp 8 gói thầu bằng các quyết định số 1417/qđ-bgtvt ngày 16/5/2003 và quyết định số 1584/qđ-bgtvt ngày 2/6/2003 trong đó có phê duyệt kinh phí hỗ trợ tư vấn giám sát không đúng quy định vào giá gói thầu là 339 triệu đồng. bql da đường bộ 4 thu không đúng quy định 1,163 tỷ đồng (làm tròn số). trong đó  dự án ql7 thu 844,8 triệu đồng; dự án ql8 thu 318,784 triệu đồng. 

việc phê duyệt chi phí huy động giải thể công trường dự án ql7 không đúng quy định sai tăng 1% trên giá trị xây lắp. 

lập, thẩm định và phê duyệt dự toán thiết kế kỹ thuật dự án ql7 nâng cấp đoạn tây cầu đô lương – khe thơi và đường nối từ diễn châu đến bãi biển diễn thành sai tăng 4,296 tỷ đồng (làm tròn số). dự án đã được thanh tra bộ gtvt tiến hành thanh tra và có kết luận thanh tra số 261/kl-bgtvt ngày 16/1/2007 nhưng trong kết luận chưa kiến nghị xử lý các sai phạm theo quy định của pháp luật gồm: kinh phí hỗ trợ tư vấn giám sát không đúng quy định; chi phí huy động giải thể công trường dự án ql7 không đúng quy định; giá các gói thầu phê duyệt thiếu chính xác làm tăng là 4,296 tỷ đồng và làm cho giá trúng thầu vượt so với giá gói thầu tính lại là 3,916 tỷ đồng (tại các gói thầu số 2, 3, 4, 6).

không điều chỉnh dự án khi thay đổi quy mô và vượt tổng mức đầu tư 

tại dự án cầu thuận an (tỉnh tt-huế), thiết kế kỹ thuật thay đổi khẩu độ và kết cấu nhịp từ 33m lên 40m; thay đổi móng mố, trụ cầu từ cọc đóng btct 40x40cm về cọc khoan nhồi d=2m. dự án ql7 nâng cấp đoạn tây cầu đô lương – khe thơi và đường nối từ diễn châu đến bãi biển diễn thành, thay đổi do mở rộng thị trấn anh sơn và thị trấn con cuông. cả hai dự án trên đều làm vượt tổng mức đầu tư nhưng chủ đầu tư không lập và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh dự án.

 điều này vi phạm theo điều 13 nghị định số 16/nđ-cp ngày 7/2/2005 của chính phủ tại khoản 2 quy định: “trường hợp điều chỉnh dự án làm thay đổi thiết kế cơ sở về kiến trúc, quy hoạch, quy mô, mục tiêu đầu tư ban đầu hoặc vượt tổng mức đầu tư đã được phê duyệt thì chủ đầu tư phải trình người quyết định đầu tư xem xét, quyết định. những nội dung thay đổi phải được thẩm định lại”. 

 quyết toán vốn đầu tư chưa tuân thủ theo quy định của pháp luật 

giai đoạn 2000 – 2007 bql da đường bộ 4 tiến hành thực hiện được 28 dự án tổng mức đầu tư 933,794 tỷ đồng, có 25 dự án hoàn thành đến thời điểm thanh tra chỉ có 2 dự án được phê duyệt quyết toán bằng 7,1% với tổng kinh phí là 10,727 tỷ đồng. 

theo báo cáo của bql da đường bộ 4, hiện 10 dự án đã lập báo cáo quyết toán trình cục đường bộ việt nam phê duyệt, 3 dự án đang thi công chưa quyết toán. còn lại 13 dự án thuộc nguồn vốn sửa chữa đường bộ, chiếm 46,4% với tổng mức đầu tư 63,777 tỷ đồng. các dự án này đã hoàn thành từ năm 2001 – 2006 nhưng bql da đường bộ 4 chưa tiến hành lập báo cáo quyết toán vốn đầu tư. 

kết luận thanh tra chỉ rõ: điều này vi phạm quy chế quản lý đầu tư và xây dựng ban hành kèm theo nghị định số 52/1999/nđ-cp, 12/2000/nđ-cp, 07/2003/nđ- cp của chính phủ và thông tư số 70/2000/tt-btc, thông tư số 45/2003/tt- btc của bộ tài chính về hướng dẫn quyết toán vốn đầu tư. theo quy định: “tất cả các dự án đầu tư của các cơ quan nhà nước và các dnnn sau khi hoàn thành đưa dự án vào khai thác sử dụng đều phải quyết toán vốn đầu tư. chủ đầu tư chịu trách nhiệm quyết toán vốn đầu tư. chậm nhất là 6 tháng sau khi dự án hoàn thành đưa vào vận hành, chủ đầu tư phải hoàn thành báo cáo quyết toán vốn đầu tư gửi người có thẩm quyền quyết định đầu tư phê duyệt”.

các sai phạm tại dự án khôi phục các công trình trên ql8a

ql8a xuất phát từ ql1a thuộc thị xã hồng lĩnh đi qua hai huyện đức thọ và hương sơn kết thúc tại cửa khẩu quốc tế cầu treo dài 85,3km, là tuyến đường quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội của nước ta với lào. sau trận lũ lịch sử tháng 9/2002, nhiều đoạn bị tàn phá nặng nề, đoạn từ km43 – km85 bị hư hỏng nghiêm trọng khiến giao thông bị tê liệt. vì vậy bộ gtvt đã có quyết định số 639/qđ-bgtvt ngày 7/3/2003 về việc đầu tư dự án khôi phục các công trình bị thiệt hại do mưa lũ năm 2002 gây ra trên ql8a; quyết định số 1614/qđ-bgtvt ngày 6/4/2004 về việc bổ sung hạng mục mở rộng ngã tư yên trung (ql8a giao cắt ql15a); quyết định số 2360/qđ-bgtvt ngày 7/7/2005 về việc bổ sung hạng mục mở rộng ngã tư yên trung vào dự án và điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án khôi phục các công trình bị thiệt hại do mưa lũ năm 2002 gây ra trên ql8a, nâng tổng mức đầu tư từ 118,715 tỷ đồng lên 194,667 tỷ đồng bằng nguồn vốn ngân sách.

chủ đầu tư là bộ gtvt; chủ nhiệm điều hành dự án và tư vấn giám sát là bql da đường bộ 4; tư vấn lập dự án và thiết kế kỹ thuật là cty cp tư vấn thiết kế gtvt 4, cty cp tư vấn thiết kế xdctgt bắc miền trung, trung tâm kỹ thuật đường bộ 4; tư vấn thẩm tra là cty cp thiết kế cầu đường, cty cp tư vấn và xây dựng nghệ an; thẩm định là cục giám định và qlclctgt (bộ gtvt).

dự án được chia thành 18 gói thầu, đã hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng 17 gói thầu, 1 gói thầu chưa thực hiện (gói thầu số 2 xây dựng vỉa hè, cây xanh và chiếu sáng của ngã tư yên trung). tổng kinh phí đã giải ngân cho toàn bộ dự án là 186,664 tỷ đồng (làm tròn số). trong đó kinh phí đã quyết toán cho 17 gói thầu là 164,66 tỷ đồng; các khoản chi khác hơn 22 tỷ đồng.

theo thanh tra, công tác khảo sát bình đồ địa hình ở bước báo cáo nckt theo đề cương được bộ gtvt phê duyệt tỷ lệ 1/500, nhưng theo quy định quy trình khảo sát đường ô tô: 22tcn 263-2000 khi khảo sát lập báo cáo nckt đối với địa hình vùng núi, khó khăn bình đồ được lập với tỷ lệ 1/2000. việc phê duyệt đề cương lập bình đồ như trên gây lãng phí vốn đầu tư 130 triệu đồng.

lập, thẩm định và phê duyệt dự toán xây lắp (giá gói thầu) áp dụng chưa đúng quy định của nhà nước làm tăng giá trị gói thầu 5,172 tỷ đồng (tăng 4,88% giá trị xây lắp).

chỉ định thầu chưa đúng với quy định của quy chế đấu thầu: gói thầu tư vấn thiết kế kt-tc trị giá 1,157 tỷ đồng, gói thầu sửa chữa cầu bailley trị giá 1,227 tỷ đồng, gói thầu số 13 trị giá 2,741 tỷ đồng nhưng bộ gtvt và bql da đường bộ 4 đã chỉ định thầu cho các đơn vị mà không tổ chức đấu thầu theo quy định.

trong quá trình chấm thầu chưa phát hiện ra các sai sót trong quá trình phân tích đánh giá hồ sơ dự thầu theo quy định gồm: nhà thầu đứng đầu liên danh, thi công gói thầu mở rộng ngã tư yên trung – đức thọ thực hiện không đạt được tỷ lệ = 60% giá trị trúng thầu trong việc phân chia khối lượng. không đúng tiêu chí đánh giá hồ sơ dự thầu đã được phê duyệt. tổ chuyên gia giúp việc đấu thầu bỏ sót một số lỗi sai số số học trong quá trình chấm thầu làm tăng giá trúng thầu số tiền 66,8 triệu đồng (gói thầu số 2, 8).

về ký kết hợp đồng kinh tế thi công các gói thầu xây lắp, chủ đầu tư đã ký kết 17 hợp đồng kinh tế với các nhà thầu trong đó 15 hợp đồng không có bảo lãnh thực hiện hợp đồng.

hợp đồng bảo hiểm công trình ký kết thiếu chặt chẽ dẫn đến công trình không được hưởng chế độ bảo hiểm khi có rủi ro xảy ra. các gói thầu của dự án đã được chủ đầu tư ký kết hợp đồng bảo hiểm rủi ro theo quy định của pháp luật với mức phí là 627 triệu đồng. khi tiến độ thi công công trình kéo dài chủ đầu tư đã không thoả thuận với doanh nghiệp bảo hiểm để kéo dài thời hạn bảo hiểm cho phù hợp với thời gian thi công công trình. do đó khi có rủi ro lũ xảy ra tại gói thầu số 11 đoạn km82+95 – km82+214 gây tổn thất 593,6 triệu đồng, nhưng công trình không được hưởng chế độ bảo hiểm, gây thiệt hại vốn đầu tư của nhà nước.

đề xuất xử lý về tài chính

như vậy sau khi thanh tra các dự án trên, đoàn thanh tra bộ xây dựng phát hiện tổng số tiền thất thoát, lãng phí và sử dụng nguồn vốn sai mục đích là 10.951.157.867 đồng. trong đó số tiền lãng phí là 130.064.228 đồng; số tiền thất thoát là 10.821.093.639 đồng, trong đó số tiền được giảm trừ là 4.944.059.983 đồng. số tiền thanh tra kiến nghị thu hồi nộp ngân sách nhà nước là  5.877.033.656 đồng. bộ gtvt và bql da đường bộ 4 có trách nhiệm thu hồi từ các đơn vị có liên quan phần kinh phí do phê duyệt dự toán sai quy định: tại dự án ql8a là 3.808.820.810 đồng; bql da đường bộ 4 có trách nhiệm thu hồi do nghiệm thu sai khối lượng thực tế là 837.785.291 đồng; thu hồi số tiền giảm giá trúng thầu do sửa lỗi số học là 66.843.555 đồng (gói thầu số 2: 38.125.459 đồng, gói thầu số 8: 28.718.096 đồng của dự án ql 8a); bql da đường bộ 4 phải nộp kinh phí hỗ trợ tư vấn giám sát thu sai quy định từ các nhà thầu là 1.163.584.000 đồng.