Việt Nam đang đứng trước những thách thức chưa từng có từ biến đổi khí hậu. Theo nhiều nghiên cứu quốc tế, nước ta thuộc nhóm 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất: nước biển dâng đe dọa đồng bằng sông Cửu Long, nắng nóng cực đoan gia tăng tại các đô thị, cùng tình trạng khan hiếm nước ngọt ở nhiều vùng. Điều này không chỉ tác động trực tiếp đến đời sống người dân mà còn đặt ra bài toán lớn cho lĩnh vực xây dựng – vốn tiêu thụ tới 40% năng lượng và tạo ra hơn 30% lượng phát thải toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, công trình xanh không chỉ dừng ở khái niệm “xanh” về tiết kiệm năng lượng hay thân thiện môi trường, mà còn đang tiến tới một tầng nghĩa mới: khả năng chống chịu (resilience). Đây là hướng đi chiến lược để Việt Nam xây dựng đô thị bền vững, thích ứng trước biến đổi khí hậu.
Chiều ngày 15/8 tại khách sạn Sheraton Hà Nội, hội thảo “Giải pháp Xanh từ Sơn & Chất phủ” do AkzoNobel tổ chức đã quy tụ đông đảo chuyên gia, kiến trúc sư, đại diện doanh nghiệp, cùng Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC). Sự kiện đã trở thành diễn đàn cởi mở để trao đổi những xu hướng mới trong phát triển công trình xanh, từ việc ứng dụng vật liệu tiết kiệm năng lượng đến giải pháp bền vững cho các đô thị đang mở rộng nhanh chóng.
Đại diện VGBC nhấn mạnh: công trình xanh cần được nhìn nhận không chỉ ở khía cạnh giảm phát thải, mà còn phải đảm bảo an toàn, khả năng thích ứng lâu dài trước thiên tai và biến đổi khí hậu. Đây cũng chính là tinh thần mà nhiều quốc gia tiên tiến đã áp dụng: đưa yếu tố resilience thành tiêu chí bắt buộc trong hệ thống chứng nhận xanh.
Công trình xanh – lời giải cho khí hậu khắc nghiệt
Ở Việt Nam, mùa hè năm 2024 ghi nhận những đợt nắng nóng kỷ lục, nhiều khu vực đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM xuất hiện hiệu ứng đảo nhiệt đô thị rõ rệt, với chênh lệch nhiệt độ có lúc tới 5-7°C so với vùng ven. Trong khi đó, các vùng duyên hải miền Trung và đồng bằng sông Cửu Long thường xuyên hứng chịu bão lũ, xâm nhập mặn, sạt lở đất.
Công trình xanh có thể giúp giảm đáng kể các tác động này:
- Tiết kiệm nước: các thiết kế xanh có thể giảm 30-50% lượng nước sử dụng nhờ hệ thống thu gom và tái sử dụng nước mưa.
- Thông gió tự nhiên: kiến trúc ưu tiên chiếu sáng và lưu thông khí trời, giảm phụ thuộc vào điều hòa.
- Giảm đảo nhiệt: sử dụng mái xanh, vật liệu phản xạ nhiệt và sơn phủ bền vững giúp hạ nhiệt độ công trình, cải thiện vi khí hậu đô thị.
- Tăng an toàn: hệ thống thoát nước linh hoạt, kết cấu chịu lực tốt hơn, hạn chế thiệt hại khi thiên tai xảy ra.
Những lợi ích này không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn nâng cao sức khỏe cộng đồng, đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải quốc gia.
Lotus phiên bản mới: thêm yếu tố “resilience”
Một bước tiến quan trọng trong hành trình công trình xanh tại Việt Nam là việc Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) giới thiệu phiên bản mới của hệ thống chứng nhận Lotus. Nếu trước đây, Lotus tập trung vào các tiêu chí quen thuộc như tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, thì nay hệ thống đã tích hợp yếu tố chống chịu (resilience).
Cụ thể, Lotus mới đánh giá khả năng công trình đứng vững và vận hành an toàn trong các điều kiện khí hậu khắc nghiệt: bão, lũ, ngập úng, nắng nóng kéo dài. Điều này đưa Việt Nam tiến gần hơn với các tiêu chuẩn quốc tế như LEED (Mỹ) hay Green Mark (Singapore), đồng thời phản ánh thực tế rằng: một công trình xanh chỉ thực sự bền vững khi nó có thể thích ứng lâu dài.
Chính phủ Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26. Để hiện thực hóa mục tiêu này, công trình xanh là một trong những trụ cột quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức:
- Chi phí đầu tư ban đầu cao khiến nhiều chủ đầu tư ngần ngại.
- Nhận thức xã hội về công trình xanh còn hạn chế, thường bị hiểu lầm chỉ là “trồng thêm cây xanh”.
- Thiếu cơ chế ưu đãi và chính sách khuyến khích đủ mạnh cho doanh nghiệp.
Để khắc phục, cần một chiến lược đồng bộ: từ ưu đãi thuế cho công trình đạt chứng nhận Lotus, đến hỗ trợ tín dụng xanh cho chủ đầu tư, cũng như nâng cao vai trò của cộng đồng kiến trúc sư trong thiết kế.
Hướng tới đô thị chống chịu và bền vững
Hơn 50% dân số Việt Nam sẽ sống tại đô thị vào năm 2030. Nếu các thành phố tiếp tục phát triển theo hướng truyền thống, tiêu thụ nhiều năng lượng và tài nguyên, gánh nặng khí hậu sẽ ngày càng lớn. Công trình xanh với khả năng giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên, tăng cường chống chịu chính là giải pháp để đô thị Việt Nam phát triển theo hướng bền vững.
VGBC dự báo trong 5 năm tới, số lượng dự án đăng ký chứng nhận Lotus có thể tăng gấp đôi, nhất là khi yếu tố resilience được đưa vào làm tiêu chí bắt buộc. Điều này mở ra cơ hội cho ngành xây dựng, kiến trúc và vật liệu phát triển theo hướng sáng tạo và bền vững hơn.
Kết luận
Biến đổi khí hậu không còn là dự báo xa xôi, mà đã hiện diện rõ nét trong từng đợt nắng nóng, từng cơn lũ, từng mét đất bị xâm nhập mặn. Trong bối cảnh ấy, công trình xanh với khả năng chống chịu không chỉ là xu hướng, mà là yêu cầu tất yếu cho tương lai.
Sự kiện hội thảo ngày 15/8 cùng những động thái mới từ VGBC cho thấy Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ, từ nhận thức đến hành động. Công trình xanh, đặc biệt là Lotus phiên bản mới, chính là chìa khóa để chúng ta xây dựng những đô thị kiên cường, thích ứng và bền vững trong thế kỷ 21.