Tổng điều tra dân số và nhà ở góp phần xây dựng Chiến lược phát triển đất nước giai đoạn 2010-2020

Đến nay, Cuộc Tổng Điều tra dân số và nhà ở chuẩn bị kết thúc giai đoạn thu thập số liệu trên toàn quốc, cuộc điều tra này sẽ kết thúc ngày 20/4/2009. Đây là giai đoạn có ý nghĩa quyết định đối với chất lượng kết quả Tổng điều tra. Theo báo nhanh của các địa phương sau 16 ngày triển khai, tuy có gặp một số khó khăn nhưng hầu như các tỉnh, thành phố đã cơ bản hoàn thành thu thập số liệu kế hoạch Cuộc Tổng Điều tra Dân số và Nhà ở năm 2009.

Kinh nghiệm của các quốc gia và các nhà hoạch định chính sách cho thấy, để có được một bức tranh tổng thể về tình hình dân cư, chất lượng cuộc sống của người dân, cũng như nhiều nước trong khu vực, cứ 10 năm một lần, như các quốc gia Việt Nam cũng tiến hành Tổng điều tra dân số. Đây là Cuộc điều tra lần thứ 4 (lần đầu tiên là năm 1979) cũng là cuộc điều tra lớn nhất, phức tạp nhất từ trước đến nay, thực hiện trên gần 87 triệu dân với 21 triệu hộ, trên 63 tỉnh, thành phố. Theo Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng: Số liệu có được sau cuộc Tổng điều tra giúp Việt Nam đánh giá hiệu quả chiến lược 10 năm (1999-2009) về phát triển kinh tế, xã hội… là căn cứ vô cùng quan trọng để Chính phủ xây dựng chiến lược phát triển đất nước giai đoạn 2010-2020.

Tổng Cục dân số/KHHGĐ (Bộ Y tế) được Chính phủ giao là cơ quan …Phối hợp, cung cấp các thông tin tư liệu ở cơ sở để nắm được số người cư trú sinh sống, đi đến, sinh-chết thông qua hệ thống số ghi chép quản lý về DS-KHHGĐ; hệ cơ sở dữ liệu dân số do các cán bộ chuyên trách và công tác viên dân số thu thập trên các địa bàn phục vụ công tác lập sơ đồ bảng kê, danh sách số hộ, số người trong TĐTDS. Ngay trong thời gian tiến hành công tác chuẩn bị cho cuộc TĐTDS, năm 2007 Tổng cục DS-KHHGĐ đã chỉ đạo toàn bộ hệ thống các Chi cục DS-KHHGĐ ở 63 tỉnh/thành phố; Các Trung tâm DS-KHHGĐ cấp huyện/quận; Cán bộ chuyên trách xã/phường và mạng lưới các cộng tác viên dân số ở thôn/ấp/bản/làng thực hiện nhiệm vụ đã được BCĐ TĐTDSTW phân công. Hệ thống làm công tác DS-KHHGĐ đã sử dụng hệ cơ sở dữ liệu lưu trữ trên máy tính ở cấp huyện/quận. Hệ thống sổ ghi chép DS-KHHGĐ ở cấp xã/phường đã thiết lập trước đây để phối hợp trong công tác lập bảng kê số hộ, số người phục vụ cho TĐTDS. Trong triển khai công tác thời gian này ngành dân số cũng đã gặp những khó khăn nhất định nhưng với kinh nghiệm tham gia phục vụ công tác nhân khẩu trong các cuộc bầu cử, cấp thẻ khám chữa bệnh miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi, đánh

Tuy nhiên, thời điểm 2007-2008, giai đoạn có thời gian biến động về tổ chức ngành dân số, các cơ sở dữ liệu dân số không được cập nhật và lưu trữ tốt do vậy trong công tác lập bảng kê số hộ, số người Ban chỉ đạo Trung ương đã phát hiện có sự kê khai thiếu và đã sớm chỉ đạo nhắc nhở BCĐ tỉnh/thành phố soát xét, chấn chỉnh. Trong giai đoạn chuẩn bị cho Cuộc Tổng điều tra Dân số và nhà ở, Tổng Cục Dân số/KHHGĐ cũng đã phát hiện thiếu khoảng 310.000 hộ tương đương với khoảng 1,17 triệu dân, so với dân số ước tính đã công bố. Đồng thời qua công tác tổng rà soát và hiệu chỉnh sơ đồ, bảng kê địa bàn điều tra, nhiều tỉnh, thành phố đã phát hiện chênh lệch, bổ sung thêm 332.616 hộ tương ứng với 801.359 nhân khẩu. Như vậy cả hai lần rà soát đều cho thấy số thiếu tương đương với số nhân khẩu mới sinh ra trong một năm, điều này cũng phản ánh ngành dân số thiếu cập nhật thông tin trong cơ sở dữ liệu dân số năm 2007-2008 khi có biến động về tổ chức làm công tác DS-KHHGĐ. Đây là công việc rất quan trọng để tránh bỏ sót hộ, nhân khẩu, kể cả người di cư và sinh sống tạm trên địa bàn.

Tổng cục DS-KHHGĐ là cơ quan thành viên của BCĐTW cũng là một cơ quan chính sử dụng kết quả TĐTDS, những số liệu điều tra sẽ rất quan trọng cho việc hoạch định chính sách, kế hoạch DS-KHHGĐ trong thời gian tới. Cụ thể số liệu của Cuộc tổng Điều tra dân số và nhà ở năm 2009 là cơ sở dữ liệu hết sức quan trọng và quyết định để Tổng cục Dân số/KHHGĐ xây dựng Chiến lược dân số Việt Nam giai đoạn 2011-2020, Kế hoạch tổng thể nâng cao chất lượng dân số giai đoạn 2010-2020, …. những số liệu kết quả TĐTDS sẽ là nguồn tư liệu không thể thiếu cho việc hoạch định chiến lược trung hạn, dài hạn, đồng thời phân tích đánh giá, dự báo giúp cho công tác chỉ đạo thực hiện. Đối với những vấn đề dân số bức xúc hiện nay như : Cơ cấu dân số vàng hay dự lợi nhân khẩu học; Hiện trạng mất cân bằng giới tính khi sinh; Già hoá dân số, … các số liệu của Cuộc Tổng điều tra là chỉ số hết sức cần thiết trong đánh giá và hoạch định chính sách. Nếu trước đây chúng ta đánh giá và phân tích tình hình chủ yếu dựa trên kết quả điều tra chọn mẫu, thì sau cuộc TĐTDS lần này, chúng ta sẽ có được bức tranh thực phản ánh đúng tình hình thực tế giúp cho việc đánh giá, phân tích được chính xác, đồng thời cũng sẽ là nguồn tư liệu cơ bản cho việc dự báo, hoạch định chính sách cho thời gian tới. Đó là chưa kể đến các nội dung mới trong cuộc Tổng điều tra dân số lần này như về điều kiện, phương tiện sống của nhân dân, chất lượng nhà ở, tình trạng người khuyết tật là những số liệu hết sức bổ ích cho công tác nâng cao chất lượng dân số, chăm sóc sức khoẻ nhân dân.

Theo Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng, Trưởng ban chỉ đạo Cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở yêu cầu các bộ, ban, ngành và các địa phương xác định Cuôc Tổng điều tra dân số và nhà ở là một nhiệm vụ quan trọng trong năm 2009, tuy chỉ tập trung thực hiện trong 20 ngày. Vì qua Cuộc Tổng Điều tra dân số và Nhà ở chúng ta nắm được 5 yếu tố thiết yếu dân sinh, là: Dân được ăn no, có chỗ ở, được học hành, có đời sống văn hóa tốt, cuộc sống yên ổn, bên cạnh các nội dung về đặc điểm dân số như tuổi, giới tính, dân tộc, tôn giáo, thành thị, nông thôn, tình trạng di cư, trình độ học vấn, tình trạng khuyết tật, hôn nhân, thông tin về lao động, việc làm. Trong điều kiện hiện nay, theo Phó Thủ tướng Cuộc Tổng điều tra Dân số và Nhà ở có tác dụng rất lớn trong công tác điều hành Chính phủ./.

(Thứ trưởng Bộ Y tế, Tổng Cục trưởng Tổng Cục dân số/KHHGĐ)