Tái cấu trúc không phải là… “mốt”!

Liên tiếp các ý kiến về vấn đề tái cấu trúc nền kinh tế được đưa ra, tuy nhiên vẫn dừng lại ở những thảo luận liên quan đến lý luận nhiều hơn là thực tiễn. Điều đó có lẽ đã khiến ông Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) băn khoăn, lo lắng. Theo quan điểm của ông Thành, không nên coi việc nhắc tới vấn đề tái cấu trúc nền kinh tế là một thứ… “mốt”, mà phải thực sự nghĩ đó là vấn đề chiến lược của quốc gia, để từ đó xây dựng chính sách cho phù hợp.

Trên thực tế, việc tái cấu trúc nền kinh tế đã bắt đầu được đề cập từ năm ngoái, khi kinh tế toàn thế giới lâm vào khủng hoảng. Khi ấy, các chuyên gia kinh tế đã đề cập rằng, khủng hoảng là cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế. Vào đầu năm nay, Chính phủ đã giao Bộ KH&ĐT chủ trì xây dựng đề án tái cấu trúc nền kinh tế, tuy vậy, cho tới nay, mọi thứ vẫn đang trong giai đoạn khởi thảo và tham vấn các chuyên gia kinh tế.

Nhận thức tầm quan trọng của đề án này, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, trong vấn đề tái cấu trúc nền kinh tế, phải lựa chọn và tập trung mục tiêu, “bắt bệnh” cho tốt, cũng như dự báo trước tình hình để đưa ra các điều chỉnh cho phù hợp.

Cũng theo ông Lê Đăng Doanh, Việt Nam là một nền kinh tế mở, chính vì vậy, khi tái cấu trúc lại nền kinh tế, phải tính tới các yếu tố trên thị trường thế giới. Cụ thể, ông Doanh cho rằng, cần quan tâm tới 4 cuộc khủng hoảng đang diễn ra trên toàn cầu. Đó là khủng hoảng năng lượng, khủng hoảng về môi trường, khủng hoảng lương thực và khủng hoảng tài chính. Theo quan điểm của ông Doanh thì các cuộc khủng hoảng này sẽ tác động rất lớn tới hành vi tiêu dùng, thị trường, công nghệ trên thế giới. Chính vì vậy, khi xây dựng các vấn đề liên quan tái cấu trúc nền kinh tế, tái cơ cấu sản phẩm, ngành nghề… thì phải đặt trong bối cảnh đó.

Ông Đặng Đức Đạm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển kinh doanh lại cho rằng, việc tái cấu trúc nền kinh tế có thể coi là một cuộc đổi mới lần hai. “Khủng hoảng chỉ là giọt nước làm tràn ly mà thôi. Chính những yếu kém trong nội tại nền kinh tế, cũng như những vết thương do khủng hoảng để lại và những phản ứng phụ do các biện pháp tình thế nhằm thoát khỏi tác động khủng hoảng mang lại mới là những yếu tố chính thúc đẩy phải tiếp tục đổi mới”, ông Đạm phân tích.

Trên thực tế, cơ hội trong khủng hoảng luôn là điều được các chuyên gia kinh tế nhắc tới trong thời gian qua. Rằng đây chính là dịp để chúng ta nhìn nhận lại một cách cụ thể, toàn diện hơn các vấn đề của nền kinh tế. Rất nhiều vấn đề cơ bản đã phát hiện từ lâu mà chưa giải quyết được, như hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước, nền kinh tế đang phát triển theo chiều rộng, cứ tăng vốn đầu tư trong khi năng suất, chất lượng, hiệu quả thấp…, sẽ nhân cơ hội này để cải cách. Và rằng, Việt Nam cần có mô hình phát triển mới cho phù hợp với tình hình phát triển mới.

Liên quan về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, nếu coi đây là một công cuộc đổi mới lần thứ hai, thì việc tái cấu trúc nền kinh tế phải được gắn với chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2010-2020, tầm nhìn đến năm 2030 mà Việt Nam đang xây dựng. Hơn thế, muốn đổi mới, muốn tái cấu trúc nền kinh tế thì quan trọng nhất là phải thay đổi tư duy, tư duy lấy phát triển theo chiều rộng làm trọng sang chiều sâu. “Chỉ có thay đổi tư duy thì chúng ta mới có thể chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế”, bà Lan nói.

Trên thực tế, đây cũng là điều được Bộ KH&ĐT tính tới ngay khi Đề án tái cấu trúc nền kinh tế được Chính phủ giao cho Bộ này thực hiện. Trả lời câu hỏi của báo giới trong kỳ họp Quốc hội lần này, Bộ trưởng KH&ĐT Võ Hồng Phúc đã khẳng định rằng, mặc dù vẫn đang trong giai đoạn chuẩn bị Đề án, song mục tiêu quan trọng của việc tái cấu trúc nền kinh tế là đảm bảo tăng trưởng với chất lượng cao nhất. Và để đạt được điều đó, phải lưu tâm đến hai thách thức lớn nhất hiện nay của nền kinh tế, là cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực. Cả hai thách thức này lâu nay đã được coi là điểm yếu cố hữu của nền kinh tế.

Các chuyên gia kinh tế cũng đã chỉ ra rằng, cần tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến chuyển dịch cơ cấu doanh nghiệp, cơ cấu lao động, cơ cấu vùng, cũng như các chính sách phân bổ nguồn lực. Trong số đó, cơ cấu vùng cần đặc biệt được coi trọng, bởi lẽ quy mô nền kinh tế Việt Nam vốn đã nhỏ, lại bị phân thành từng tỉnh, từng vùng, nên dễ nảy sinh tư duy vùng, miền, chỉ tính tới lợi ích cục bộ của địa phương mà không quan tâm tới lợi ích tổng thể của nền kinh tế.

Tái cấu trúc nền kinh tế rõ ràng không chỉ là một bài toán ngắn hạn, mà còn có ý nghĩa chiến lược, lâu dài. Chính vì vậy, đã có ý kiến cho rằng, khi xây dựng đề án tái cấu trúc nền kinh tế phải tính tới cả yếu tố ngắn hạn và dài hạn, tuy nhiên phải xem xét trong một tổng thể logic, chứ nếu không, các biện pháp đặt ra có thể triệt tiêu lẫn nhau. Và hơn hết, tái cấu trúc nền kinh tế không phải là… mốt, mà là một chiến lược dài lâu, nên mọi vấn đề đặt ra cần được nghiên cứu cẩn trọng và nghiêm túc.