Bâng khuâng làng tranh Đông Hồ

Mỗi lần đến làng tranh khắc gỗ dân gian nổi tiếng Đông Hồ (xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) là mỗi lần không khỏi bâng khuâng ngỡ ngàng.

Quần thể công trình quy mô của gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế.

Thực ra, làng tranh thì vẫn thế, chỉ còn 2 gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, Nguyễn Hữu Sam là theo nghề. Số đông  gia đình còn lại trong làng thì từ lâu đã xoay sang làm hàng mã hiệu quả hơn.

Sở dĩ chúng tôi ngỡ ngàng là vì mỗi lần đến nhà nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế là đến một ngôi nhà khác nhau. Nhà sau bao giờ cũng có quy mô hoành tráng  hơn. Hiện nay, ngoài khu nhà ở bề thế, gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế hiện sở hữu hẳn một quần thể công trình gồm 3 tòa nhà thiết kế theo kiến trúc truyền thống với đầy đủ sân, ao, vườn, Trong đó, một tòa nhà chuyên để sản xuất tranh. Ở đây, khách tham quan sẽ được mục sở thị quy trình làm tranh và đích thân nghệ nhân giới thiệu về những chất liệu, cốt liệu thiên nhiên kiến tạo nên chất giấy, màu sắc đặc trưng của dòng tranh Đông Hồ cũng như giới thiệu về sự tích, ý nghĩa từng bức tranh.

Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế (phải) giới thiệu với khách cốt liệu đặc trưng của tranh Đông Hồ.

Còn ở một tòa nhà khác, có chức năng là trưng bày giới thiệu sản phẩm, khách tham quan không chỉ được ngắm hơn 200 bức tranh Đông Hồ quen thuộc như Vinh hoa – Phú quý, Đám cưới chuột, Đánh ghen… mà còn có cơ hội chiêm ngưỡng những bức tranh, bản khắc gỗ,  bộ tứ bình, tố nữ… có tuổi đời hàng trăm năm mà nghệ nhân kỳ công sưu tầm.

Tuy nhiên, khi đến với làng tranh, không ít du khách đã có chút cảm giác bâng khuâng, thậm chí hụt hẫng. Bởi người ta vẫn hình dung về một làng tranh mộc mạc như ký ức. Nhưng những gì cảm nhận ở một Đông Hồ hiện tại thì khác. Người làm tranh đã biết vận dụng những kiến thức về kinh tế học, biết cách tiếp thị để chủ động đưa tranh truyền thống đến gần với người yêu văn hóa dân gian. Đối với người hoài cổ, họ dễ có cảm giác làng tranh đang được thương mại hóa, thị trường hóa.

Khách bị cuốn hút bởi các bản khắc gỗ.

Tuy nhiên, người viết bài này cho rằng nếu không có niềm đam mê văn hóa dân gian, không có tình yêu với nghề truyền thống của cha ông để lại và nhất là không biết làm kinh tế từ tranh thì có lẽ tranh Đông Hồ không có được sức sống bền bỉ như ngày hôm nay. Nếu tranh không nuôi sống được người làm tranh thì dù có sưu tầm, duy trì thì làng tranh cũng chỉ tồn tại lay lắt, vô hồn.

Nghệ nhân giới thiệu về các tích truyện mà tranh Đông Hồ truyền tải.

Tô màu cho tranh

Du khách có thể mục sở thị toàn bộ quy trình làm tranh.