Lấy cảm hứng từ kiến trúc làng quê Bắc Bộ, đồ án “Cải tạo Nhà hát Múa rối nước Thăng Long” được xem là một phương án nâng cấp công trình văn hóa, cũng là lời hồi đáp sáng tạo trước những đứt gãy của ký ức đô thị. Với hình ảnh mái đình, lũy tre, dòng sông được cách điệu và chuyển tải vào không gian nội thất, đồ án mang tới một dòng chảy xuyên suốt giữa quá khứ – hiện tại – tương lai, vừa gợi nhớ, vừa định hình trải nghiệm mới cho nghệ thuật múa rối nước Việt Nam trong thế kỷ XXI.
Hiện trạng và vấn đề cần giải quyết
Tọa lạc tại vị trí đắc địa trên phố Đinh Tiên Hoàng – đối diện hồ Hoàn Kiếm, Nhà hát Múa rối nước Thăng Long là một địa chỉ văn hóa quen thuộc, song không gian bên trong lại chưa tương xứng với giá trị truyền thống mà nó đại diện. Cụ thể:
- Tầng 1 hiện chủ yếu cho thuê kinh doanh, thiếu dấu ấn văn hóa đặc trưng.
- Tầng 2 chỉ phục vụ trình diễn và trưng bày nhỏ lẻ, thiếu hệ thống dẫn dắt trải nghiệm.
- Tầng 3 và 4 là khu hành chính – kỹ thuật, không phục vụ khách tham quan.
Cách tổ chức công năng rời rạc, thiếu tính kết nối khiến nhà hát chưa thể phát huy hết vai trò như một “trạm dừng chân văn hóa” giữa lòng Thủ đô – nơi du khách trong và ngoài nước có thể tiếp cận, trải nghiệm, học hỏi về nghệ thuật múa rối nước – một loại hình sân khấu dân gian độc đáo của Việt Nam.
Chiến lược tổ chức không gian: ba lớp trải nghiệm, một dòng chảy ký ức
Đồ án đề xuất phân chia lại không gian tầng 1 và tầng 2 thành ba khu vực chính: đón tiếp – trưng bày – trình diễn, kết nối bằng một lưu tuyến xuyên suốt. Cách tổ chức này vừa khắc phục tình trạng phân mảnh hiện tại, vừa tạo ra một “hành trình khám phá” đậm tính gợi mở, nơi các yếu tố thị giác, chất liệu, ánh sáng cùng phối hợp để dẫn dắt cảm xúc người xem.
Không gian được thiết kế theo triết lý “nội tại truyền thống – hình thức hiện đại”: sử dụng các vật liệu dân gian như tre nứa, đá xanh, nhung, gỗ… nhưng kết hợp theo một ngôn ngữ thiết kế đương đại, đảm bảo tính biểu tượng cao mà vẫn phù hợp với môi trường đô thị.
Không gian sảnh tầng 1 – Khơi mở hành trình từ mái thủy đình
Khu vực đón tiếp đặt tại tầng trệt được mô phỏng như một thuỷ đình thu nhỏ – mái cong, kết cấu gỗ, kết hợp nền lát đá và vật liệu tre. Đây là biểu tượng mở đầu cho hành trình nghệ thuật, nơi gợi lại không gian biểu diễn truyền thống giữa làng quê Bắc Bộ.
Ngoài vai trò là sảnh chờ và giới thiệu, khu vực này còn tích hợp không gian triển lãm mở, nơi kể lại lịch sử hình thành, các chặng đường phát triển, cũng như kỹ thuật sân khấu và chế tác con rối.
Thông qua cách bài trí gợi nhắc đường làng, hàng tre, bóng nước, sảnh tầng 1 không chỉ là nơi tiếp đón, mà còn là “cánh cổng ký ức”, đưa người xem quay về với cội nguồn của nghệ thuật dân gian.
Không gian tầng 2 – Khán phòng trình diễn và khu trưng bày con rối
Trên tầng hai, khán phòng trình diễn được bố trí lại theo mô hình sân đình mở, với cấu trúc mái ngói mũ hài, trần gỗ, sân khấu mô phỏng thuỷ đình bằng tre. Ánh sáng tự nhiên được tận dụng tối đa qua các khe sáng mái ngói, tạo nên hiệu ứng gần gũi – mô phỏng ánh sáng buổi trưa làng quê ngày hội.
Đặc biệt, khu trưng bày con rối được thiết kế như một bảo tàng thu nhỏ, sử dụng bệ kê đá tổ ong xám, gỗ phủ melamine và các panel in họa tiết truyền thống. Người xem không chỉ được chiêm ngưỡng các tạo hình đa dạng mà còn hiểu thêm về quá trình chế tác, chất liệu sử dụng như gỗ sung, vải lụa, màu sơn dân gian.
Tái định nghĩa không gian nhà hát dân gian trong đô thị hiện đại
Điểm đặc biệt của đồ án không nằm ở kỹ thuật hay hình thức thiết kế đơn thuần, mà ở cách kiến trúc gắn với văn hóa và con người. Trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, các không gian nghệ thuật truyền thống như nhà hát múa rối đứng trước nguy cơ bị lãng quên. Đồ án này gợi mở một hướng tiếp cận mới: thiết kế không gian là một công cụ giáo dục và bảo tồn văn hóa, chứ không chỉ là giải pháp thẩm mỹ.
Nhờ sự gắn kết giữa yếu tố truyền thống và hiện đại, đồ án không chỉ cải tạo một công trình cụ thể mà còn đề xuất một mô hình tham khảo cho nhiều công trình văn hóa khác. Đây là ví dụ tiêu biểu cho xu hướng “hồi sinh văn hóa bản địa trong lòng đô thị hiện đại” – một đề tài đang nhận được sự quan tâm lớn trong giới thiết kế nội thất và kiến trúc hiện nay.
Một số hình ảnh khác của đồ án:
