Chụp cắt lớp CT Scan 64 dãy đầu thu: Nhiễm xạ trong y học không đáng kể

Bệnh viện Xây dựng đã đưa vào sử dụng hệ thống máy chụp cắt lớp vi tính Light Speed VCT 64 dãy đầu thu, trị giá gần triệu USD, được xem như công nghệ hiện đại nhất thế giới hiện nay, giúp khảo sát chính xác, phát hiện kịp thời và theo dõi chặt chẽ nhiều căn bệnh có nguy cơ tử vong ca ung thư, tai biến mạch máu, tim mạch…Tuy nhiên, trên các diễn đàn mạng còn nhiều luồng thông tin gây bất an cho người bệnh được chỉ định sử dụng chụp CT Scan.  Báo Xây dựng trao đổi với TS Lê Thị Hằng – Giám đốc Bệnh viện Xây dựng quanh vấn đề này.

Chụp cắt lớp bằng máy 64 dãy đầu thu tại Bệnh viện Xây dựng.

Xin bà cho biết chụp cắt lớp vi tính được chỉ định dùng trong những trường hợp nào?

– Hệ thống máy chụp cắt lớp Light Speed VCT 64 dãy đầu thu (VCT 64 dãy) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh nhanh nhất, chính xác với những tính năng vượt trội về khoa học công nghệ chẩn đoán hình ảnh giúp thầy thuốc phát hiện, chẩn đoán sớm và chính xác được các bệnh lý về ung thư, tim mạch và các bộ phận trong cơ thể, từ đó có phương pháp điều trị sớm, giảm tỷ lệ di chứng, biến chứng, tử vong và nâng cao chất lượng sống.

VCT 64 dãy có khả năng chỉ trong vòng 5 nhịp tim có thể cung cấp hình ảnh CT cho khảo sát động mạch vành, các buồng tim và cơ tim, khoảng chụp 40mm và tốc độ 0,35giây/vòng quay giúp bệnh nhân nhịn thở ngắn; Có thể khảo sát từ đầu đến chân trong 10 giây.  Kết quả thu được giúp chẩn đoán sớm các bệnh nguy hiểm như: đột quỵ, chảy máu não, chấn thương toàn thân, chẩn đoán bệnh nhanh chóng cho đối tượng trẻ em, quan sát động mạch từ não đến ngón chân. Chất lượng ảnh cao và có khả năng tạo màu sắc cho hình ảnh các mảng bám xơ vữa. Đặc biệt với phần mềm khảo sát tưới máu VCT 64 dãy có khả năng cung cấp dữ liệu đánh giá khối ung thư nguyên phát, tầm soát sự di căn, theo dõi quá trình điều trị, khảo sát hạch tại phổi, nội soi đại tràng ảo để chẩn đoán ung thư ruột kết và khảo sát các pô – lýp trong ruột…

Được biết có 2 dạng chỉ định là chụp có thuốc cản quang và chụp không có thuốc cản quang. Bà nói rõ hơn về đặc tính của từng dạng?

 – Chỉ định chụp CT 64 dãy không có thuốc cản quang cũng tương ứng với các chỉ định chụp CT 4 dãy, 8 dãy, 16 dãy, 32 dãy. Ưu điểm của chỉ định CT 64 dãy là lát cắt mỏng cho phép đánh giá tổn thương nhỏ dưới 1cm. Chỉ định chụp CT 64 dãy có dùng thuốc cản quang trong các trường hợp chụp mạch (động mạch vành, động mạch cảnh, não, động mạch gan, động mạch thận…) và các trường hợp cần làm nổi bật những vùng bình thường và vùng bệnh lý của cơ thể giúp tạo hình ảnh đặc trưng, rõ nét giúp bác sỹ chẩn đoán hình ảnh và bác sỹ chuyên khoa chẩn đoán bệnh chính xác và đánh giá tiên lượng được bệnh. Dùng thuốc cản quang theo đường tĩnh mạch, đường uống và đường thụt tháo hậu môn. Thuốc cản quang được dùng hiện tại là loại thuốc có chứa chất Iode không gây ảnh hưởng đến sức khoẻ và được đào thải nhanh chóng qua thận ra ngoài theo nước tiểu. Cũng như các loại thuốc khác, khi dùng thuốc cản quang có thể gặp một số tác dụng phụ như: dị ứng, ngứa, nổi mẩn đỏ, nôn, sốt nhẹ…Các triệu chứng này sẽ hết trong khoảng thời gian rất ngắn và kéo dài lâu nhất khoảng 24 giờ. Một số trường hợp cần thận trọng, cân nhắc khi chỉ định chụp dùng thuốc cản quang như: suy thận, suy gan, bệnh tiểu đường đang điều trị Metformin (cần ngừng thuốc 2 ngày trước khi chụp, vì Metformin làm chậm đào thải thuốc cản quang)…

Một số ý kiến cho rằng chụp cắt lớp có nguy cơ gây ung thư vì sử dụng phóng xạ từ chụp CT Scan cao gấp nhiều lần so với chụp X- quang. Bà có thể đưa ra quan điểm và lời khuyên cho các bệnh nhân?

– Dựa vào lý thuyết về tái tạo ảnh cấu trúc của một vật thể 3 chiều, chuyên gia vật lý học Hounfield (Anh) đoạt giải thưởng Nobel về y học, thiết kế một máy chụp cắt lớp vi tính (CLVT) gồm một hệ thống phát xạ quang tuyến X (QTX) và những đầu dò (detector) đặt đối diện với bóng X-quang. Hệ thống này quay quanh một đường  tròn tại một mặt phẳng vuông góc với trục cơ thể. Cho đến nay, đã hình thành 4 thế hệ máy dựa trên 4 nguyên tắc kỹ thuật về phát tia X và ghi kết quả khác nhau. Thế hệ 1, máy chụp có một đầu dò, ứng dụng nguyên tắc quay và tịnh tiến. Một quang ảnh phải mất vài phút. Thế hệ 2, máy chụp có nhiều đầu dò, hoạt động theo nguyên tắc quay và tịnh tiến như trên nhưng do  chùm QTX rộng hơn nên giảm được số lần quét quang. Thời gian chụp 1  quang ảnh từ 6 – 20 s. Thế hệ 3, máy chụp có nhiều đầu dò dùng nguyên tắc quay đơn thuần, chùm QTX có góc mở rộng hơn, trùm hết phần cơ thể cần chụp; 200 –  600 đầu dò ghép thành một cung đối diện với bóng X-quang. Bóng QTX vừa quay vừa phát tia, dãy đầu dò  quay cùng chiều với bóng và ghi lại kết quả. Thời gian chụp 1 quang ảnh từ 1 – 4s và độ dày cắt lớp đạt tới 2mm. Thế hệ 4, máy chụp có hệ thống đầu dò tĩnh, gá cố định vào 360 độ của đường tròn, số lượng đầu dò có thể lên đến vài ngàn bộ. Bóng QTX quay quanh trục cơ thể để phát tia. Thời gian chụp một quang ảnh có thể dưới  1 sec rất thuận lợi cho khám xét các tạng có chuyển động. Như vậy, phải ghi nhận rằng những tiến bộ của công nghệ chụp cắt lớp vi tính luôn đổi mới với 2 mục tiêu: rút ngắn thời gian quét của bóng X-quang cho một vòng quay 360 độ quang cơ thể người bệnh đồng thời rút ngắn thời gian tạo ảnh, cải thiện chất lượng ảnh thông qua việc nâng cao độ phân giải đối quang thấp và độ phân giải không gian của ảnh.

Vì vậy, mặc dù tia X có tác dụng sinh học trên các tế bào cơ thể nhưng không có bức xạ trong cơ thể của bệnh nhân sau khi chụp CT Scan. X- quang được sử dụng trong CT Scan thường không có tác dụng phụ và lượng nhiễm xạ trong y học là không đáng kể.

Hệ thống máy Light Speed VCT 64 dãy tại Bệnh viện Xây dựng được sản xuất bởi hãng GE (Mỹ) với công nghệ chụp xoắn ốc hiện đại nhất hiện nay. Máy có nhiều cải tiến khắc phục ảnh hưởng của tia X đối với bệnh nhân, tốc độ chụp nhanh nhất giúp rút ngắn thời gian ảnh hưởng của tia X cùng với đội ngũ chuyên gia và các bác sĩ, kỹ thuật viên được đào tạo chính quy, cân nhắc kỹ lưỡng, chính xác khi chỉ định, vận hành và đọc kết quả.

Chụp cắt lớp là một dịch vụ có giá khá cao  mà người có thu nhập trung bình cũng khó có điều kiện thanh toán. Bệnh viện có chính sách ưu đãi giảm giá và ưu tiên cho đối tượng nào không?

– Chụp cắt lớp vi tính là danh mục kỹ thuật trong khám chữa bệnh được BHYT thanh toán một phần chi phí. Chi phí cho một lần chụp cắt lớp/một đoạn cơ thể từ 1,2 triệu đồng (chụp không thuốc cản quang) đến 2,4 triệu đồng (chụp có thuốc cản quang), tuỳ vào loại chỉ định chụp. Chính sách BHYT chi trả 800 nghìn đồng/lần chụp (chụp không thuốc cản quang) và 900 nghìn đồng/lần chụp (chụp có thuốc cản quang), phần còn lại người bệnh cùng chi trả theo quy định của Luật BHYT. Thực tế chi phí này ở Việt Nam thấp hơn từ 5-10 lần so với các nước trong khu vực: Singapore, Thái Lan… bởi vì chính sách viện phí ở nước ta chỉ thu một phần, đặc biệt chính sách ưu tiên cho các đối tượng theo quy định Luật BHYT.

Xin cảm ơn bà!