Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp cho biết: Toàn tỉnh còn lưu giữ 79 ngôi nhà cổ có niên đại từ 80 tuổi đến hơn 100 tuổi, chủ yếu tập trung ở các thị tứ, miệt vườn thuộc thị xã Sa Đéc, thành phố Cao Lãnh, thị trấn Cái Tàu Hạ ( huyện Châu Thành), thị trấn Lấp Vò, thị trấn Thanh Bình, huyện Hồng Ngự, Lai Vung. Riêng huyện Hồng Ngự có 24 nhà cổ.
Kiểu dáng cơ bản của những ngôi nhà cổ ở Đồng Tháp
Những ngôi nhà cổ ở Đồng Tháp có kiểu dáng dạng nhà chữ đinh, nhà bát dần, nhà xếp đọi, nhà biệt thự. Đa số được kết cấu theo lối kiến trúc nhà ở dân gian truyền thống phương Đông, loại nhà đâm trính, nhà trốn hàng cột giữa, mở rộng lòng căn, tạo thêm không gian sinh hoạt ( nhà xuyên trính, nhà Rường), nhà nọc ngựa có hàng cột giữa chịu lực để đỡ mái ( nhà Rội). Nhà thường được cất trên nền đất đắp cao hơn mặt vườn, mặt ruộng, xung quanh bó gạch hoặc ốp đá chẻ. Đối với những vùng nước ngập, nhà được cất trên nền sàn lót ván.
Vật liệu được sử dụng để làm nhà cổ Đồng Tháp
Nhà cổ ở Đồng Tháp là nhà làm bằng cột gỗ tròn, vách ván hoặc xây tường chịu lực bằng gạch, ô dước, sử dụng chốt gỗ, không sử dụng đinh kim loại. Đa số nhà cổ được sử dụng các loại gỗ quí như: căm xe, cà chất, kiền kiền, dên dên; mái lợp ngói âm dương hoặc ngói móc. Dạng thứ hai là nhà cổ được xây dựng như biệt thự, kiến trúc này được du nhập thời Pháp. Đến các ngôi nhà cổ đều thấy việc bài trí rất hài hòa, ngăn nắp, tỉ mỉ tiện ích trong sinh hoạt gia đình. Nhà được chia thành hai khu vực: nhà trên là nơi thờ phụng, tiếp khách, nhà dưới dùng để sinh hoạt. Nhà ở Đồng Tháp được trang trí liễn đối, bao lam, hoành phi…theo các đề tài nho giáo, giáo dục đức hạnh cho con người hướng đến chân- thiện- mỹ. Vật dụng trang trí theo phong cách nghệ thuật thời Nguyễn với các đế tài : mai- lan- cúc- trúc; tứ thời, tùng lộc, mai lựu, uyên ương, hoa dây, tứ linh…chạm trổ rất tinh xảo. Nhà cổ ở Đồng Tháp được cất dọc hai bên bờ lộ theo kênh rạch, rất thuận lợi trong sinh hoạt, nhiều người còn gọi là ” nhất cận thị, nhị cận giang, tam cận điền, tứ cận lộ..” được chú trọng trong yếu tố phong thủy.
Hiện nay, có nhiều ngôi nhà ở Đồng Tháp đang làm điểm du lịch cho khách tham quan, có phương án bảo tồn, gìn giữ góp phần làm phong phú thêm vốn quí di sản văn hóa truyền thống địa phương Đồng Tháp nói riêng và cửa Đất nước nói chung.
