Báo cáo với Chủ nhiệm ủy ban kinh tế quốc hội Hà Văn Hiền hôm 14/7, Giám đốc Sở Tài nguyên môi trường Tp HCM Đào Anh Kiệt cho biết, khoảng 3,8 triệu m2 đất công trên tổng số 6,3 triệu m2 được các tập đoàn và tổng công ty nắm giữ (chiếm 61%) rơi vào các trường hợp: bị sử dụng không đúng mục đích, cho thuê trái luật, cho mượn, bị lấn chiếm, đang tranh chấp, để hoang, đầu tư chậm…
Hai năm 2006-2007, Sở Tài nguyên đã tổ chức nhiều đoàn kiểm tra tình hình sử dụng đất của các tổ chức và phát hiện nhiều trường hợp vi phạm, trình UBND Tp HCM xử lý 157 khu đất với diện tích gần 708 nghìn m2. Thanh tra Sở và Thanh tra thành phố cũng đã phát hiện nhiều trường hợp vi phạm và kiến nghị xử lý, nhưng việc thu hồi đất do vi phạm gặp nhiều vướng mắc.
Những yếu tố dẫn đến tình trạng lãng phí này là do luật không minh bạch, giá thuê còn nặng tính bao cấp, vô tình tạo động cơ cho các đơn vị có tài sản công cho thuê lại để hưởng chênh lệch giá. Bên cạnh đó, ông Kiệt bày tỏ nghi ngờ quy trình của Quyết định 09 về sắp xếp nhà đất thuộc sở hữu nhà nước chưa hợp lý. Bởi lẽ, doanh nghiệp tự kê khai tài sản không đúng thực tế, lại dựa trên những con số này để lập kế hoạch, dẫn đến có các trường hợp báo cáo ảo. Theo lãnh đạo Sở Tài nguyên, dù bỏ trống, hoang phế, đầu tư xây dựng chậm, các đơn vị này cũng không bị áp lực nhiều về tài chính vì giá thuê đất rất thấp.
Ông Kiệt phân tích, chính sách pháp luật đất đai có sự chồng lấn về thẩm quyền thu hồi, thẩm quyền cho phép thay đổi mục đích hoặc hướng xử lý vi phạm. Luật Đất đai quy định thủ tục thu hồi đối với đất do vi phạm phải có kết luận của thanh tra khiến kéo dài thời gian. Không những thế, thu hồi đất do các tập đoàn, tổng công ty quản lý, sử dụng phải do các Bộ ngành trung ương quyết định, thành phố khó can thiệp, từ đó kéo dài thời gian xử lý hoặc không thống nhất trong xử lý.
 |
| Mặt tiền số 86 Nguyễn Thị Minh Khai, quận 3, đối diện cao ốc Yoco Tuổi trẻ, quận 1, bị bỏ hoang và đang được trưng dụng làm bãi giữ xe. Ảnh: Vũ Lê. |
Thêm vào đó, ông còn cho rằng cơ quan tham mưu quỹ đất chưa thống nhất đầu mối quản lý. Chẳng hạn, theo Quyết định 09/2007 của Thủ tướng, ngành tài chính quản lý, xử lý, sắp xếp, điều chuyển quỹ nhà đất công sản. trong khi đó, theo Luật Đất đai, việc giao đất, cho thuê, cho phép chuyển mục đích sử dụng, giao đất do ngành tài nguyên môi trường tham mưu UBND thành phố quyết định.
Giám đốc Sở Tài chính Tp HCM Đào Thị Hương Lan phản biện rằng, quy trình của Quyết định 09 chặt chẽ và bám sát thực tế. Theo bà Lan, khi các đơn vị báo cáo tài sản công, Sở Tài chính đều phải cử cán bộ thực địa và kiểm tra lại nhiều lần rồi mới chốt số liệu trình lên Bộ Tài chính. Kết quả là qua những lần khảo sát lại, số liệu nhà đất công bị lãng phí do các tập đoàn và tổng công ty quản lý lại tăng lên. Đơn cử trường hợp giám sát Tổng công ty lương thực Miền Nam, lần đầu tiên Sở Tài chính nhận được báo cáo chỉ có 13 địa chỉ nhưng khi rà soát lần 2 thì số lượng tăng lên thành 36.
Thống kê của Sở Tài chính Tp HCM, khối doanh nghiệp nhà nước thành phố có 1.572 địa chỉ nhà đất đã được duyệt phương án xử lý. Hiện vẫn còn 406 địa chỉ nhà đất vẫn đang chờ ý kiến phê duyệt của thành phố.
Lãnh đạo Sở Tài chính và Sở Tài nguyên đồng kiến nghị khi thu hồi nhà đất công không nên bán chỉ định mà tổ chức đấu giá. trong trường hợp doanh nghiệp sử dụng không đúng mục đích, gây lãng phí hoặc làm sai nên có phương án thu hồi nhanh. Riêng giá thuê cần được xem xét điều chỉnh theo khung giá thị trường bằng phương pháp thống kê bình quân.
Giám đốc Sở Tài nguyên cho biết thêm, Sở đang trình UBND Tp HCM chủ trương tiến hành ký hợp đồng thuê đất ngắn hạn hàng năm cho tất cả tổ chức kinh tế để quản lý. trường hợp có nhu cầu thuê đất dài hạn sẽ lập thủ tục quy định tại Quyết định số 35 ban hành vào tháng 5/2009.
Chủ nhiệm ủy ban kinh tế quốc hội Hà Văn Hiền nhận định, đất công do các doanh nghiệp nhà nước quản lý chỉ sử dụng đúng mục đích có 39% là con số quá thấp. Điều này cho thấy số lượng nhà đất bị sử dụng lãng phí rất lớn, cần có biện pháp chấn chỉnh và sắp xếp lại.
Quan điểm của ông Hiền, về nguyên tắc, nhà đất công khi sử dụng sai mục đích, lãng phí phải thu hồi. Tuy nhiên, ông Hiền cho rằng trách nhiệm thuộc về chính quyền địa phương, đơn vị quản lý trực tiếp địa bàn. Hướng xử lý vi phạm này theo ông Hiền, cần có sự phối hợp của UBND địa phương với các bộ ngành dựa trên cơ sở Luật Đất đai và các Quyết định của chính phủ.
Ông Hiền đề nghị hai sở Tài nguyên, Tài chính Tp HCM tiếp tục rà soát và đề xuất những vướng mắc cụ thể cũng như những quy định chồng chéo của pháp luật cản trở việc thu hồi, sắp xếp lại nhà đất công, để trình Quốc hội xem xét tháo gỡ.
Vũ Lê