Hà Nội – Bao giờ sống lại những dòng sông?

Đáp lại lời khẩn cầu của những dòng sông

“Vào những năm 2000, sông Sa Hà của Trung Quốc cũng bị ô nhiễm nghiêm trọng. Tình trạng của con sông này cũng không khác gì con sông Tô Lịch ở Hà Nội. Chính phủ Trung Quốc đã đặt ra một dự án với nhiệm vụ: Trong 3 năm phải mang lại cảnh quan sinh thái sạch đẹp cho con sông này. Để làm được điều đó, đã phải di dời trên 300 DN, tái định cư cho khoảng 50.000 dân hai bên bờ sông. Công trình phải huy động hàng chục ngàn công nhân… Rồi còn bao nhiêu việc khác phải làm, chưa kể đến số tiền đầu tư lớn. Với quyết sách của Chính phủ và sự đồng thuận của nhân dân, trong 3 năm môi trường lưu vực sông đã trở lại gần như bình thường” –  bà Zhu Ingping- Trưởng khoa Khoa học công nghệ môi trường, trường ĐH công Nghệ Tây Nam đã kể lại kinh nghiệm của Trung Quốc trong một cuộc hội thảo quốc tế về cải tạo, khắc phục ô nhiễm và khôi phục cảnh quan môi trường các dòng sông tổ chức gần đây nhất tại Việt Nam. Theo bà Zhu Ingping, trong quá trình xử lý cải tạo ô nhiễm lưu vực sông ở Trung Quốc, họ đã rút được những kinh nghiệm đó là trước hết phải tôn trọng tính tự nhiên, thân thiện với nguồn nước, xây dựng cảnh quan “công viên đô thị” tươi đẹp. Xây dựng TP thương mại, hình thành dải kinh tế sông Sa, nâng cao chất lượng TP thêm một bước; lấy công trình làm chủ thể, đào sâu nội hàm văn hoá, xây dựng vành đai văn hoá ven sông; người dân khi di dời phải được cải thiện về môi trường sống… “Phải làm được tất cả những điều đó mới có thể làm được các dự án mang lại sự sống cho dòng sông” – bà Zhu Ingping nhấn mạnh.

Bao giờ sông Tô Lịch “sống lại“?

Các chuyên gia của Hàn Quốc cũng cho biết, họ đã từng thất bại khi thực hiện bê tông hoá các dòng sông. “Khi phát hiện nước sông bị ô nhiễm phải lập tức tìm ngay ra tác nhân gây nên sự ô nhiễm và xử lý ô nhiễm triệt để”- các chuyên gia Hàn Quốc cũng nhấn mạnh.

Còn việc cải tạo những dòng sông của chúng ta thì như thế nào? Trong khi rất nhiều các con sông đang kêu cứu, nhưng theo đánh giá của Bộ TN&MT thì: Việc nghiên cứu và xây dựng các đề án cải tạo vẫn chỉ dừng ở khâu xem xét và báo cáo tình hình. Một số dự án cũng đã được triển khai, tuy nhiên mức độ ô nhiễm của các dòng sông không hề giảm đi mà còn tăng lên.

Hãy thử quan sát dòng sông Kim Ngưu, sông Tô Lịch cũng như các con sông khác của Hà Nội, dù đã được nạo vét, được kè, hay xây dựng hạ tầng xung quanh hồ như làm đường, được trồng cây xanh… nhưng có làm “sống” lại được những con sông? Theo nhận định của các nhà quản lý, những việc làm được mới chỉ là phần ngọn, mang tính đối phó tạm thời. Làm như vậy, có đổ nhiều tiền nữa rồi cũng sẽ như “muối bỏ bể”, bởi thực tế tình trạng ô nhiễm vẫn không hề được cải thiện mà ngày một nặng hơn. Các chuyên gia còn cảnh báo Hà Nội: “Nếu không có giải pháp quyết liệt ngăn chặn tình trạng xả nước thải không qua xử lý thì chẳng bao lâu nữa sông Nhuệ, sông Đáy cũng sẽ “chết” như Kim Ngưu, Tô Lịch. Một ngày, 4 con sông Tô Lịch, Kim Ngưu, sông Lừ, sông Sét phải “gánh” khoảng 500 nghìn m3 nước thải, trong đó gần 1/4 là của các cơ sở công nghiệp, dịch vụ, bệnh viện. Nước của các con sông này hợp lại chảy vào sông Nhuệ, sông Đáy. Cho đến tận bây giờ, kể cả nhiều KCN tập trung mới được xây dựng trên địa bàn Hà Nội cũng vẫn còn loay hoay với các giải pháp cho vấn đề nước thải. “Ngay cả khi đã xử lý được tất cả cơ sở công nghiệp lớn và bệnh viện, nguy cơ ô nhiễm của các dòng sông vẫn cao bởi TP còn hàng nghìn cơ sở sản xuất nhỏ, tiểu thủ công nghiệp như nhuộm, sản xuất tái chế nhựa, hoá chất, luyện kim… nằm trong các khu dân cư, hàng ngày hàng giờ vẫn xả thẳng”- các chuyên gia nhấn mạnh. Vấn đề cấp thiết, đáng ra chúng ta phải làm từ lâu đó là thực hiện các dự án, công trình xử lý nước thải công nghiệp cũng như nước thải sinh hoạt trước khi đổ ra các con sông. Các khu vực bị ô nhiễm phải được kiểm soát chặt. Ở lưu vực các con sông cần hạn chế cấp phép các loại hình công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm cao như các nhà máy hoá chất, chế biến giấy, thực phẩm và có một chế tài xử phạt nghiêm minh các trường hợp vi phạm. Đó mới là những cách xử lý “phần gốc” của sự ô nhiễm các dòng sông.

Trong khi chờ đợi nghiên cứu, tìm phương án để cứu các con sông bị ô nhiễm, được biết, mới đây nhất, Bộ TN&MT đã yêu cầu các địa phương triển khai các biện pháp cấp bách để hạn chế, giảm thiểu mức ô nhiễm. Trong đó các dòng sông sẽ được đánh giá khả năng chịu tải và tự làm sạch, tại lưu vực các con sông sẽ hạn chế cấp phép đầu tư 5 loại hình công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm nhất; đẩy nhanh các dự án thoát nước mưa và nước thải sinh hoạt riêng tại các khu đô thị, khu dân cư… Mong rằng “sự cấp bách” đó sẽ sớm được thể hiện bằng hành động, bằng việc làm, đáp lại những lời khẩn cầu của những dòng sông.