Mỗi năm, khi tháng Tư về, giới kiến trúc lại bước vào một khoảnh khắc đầy ý nghĩa – Ngày Kiến trúc Việt Nam 27/4. Đây là một dấu mốc vinh danh những người làm nghề, cũng là dịp để nhìn lại những giá trị đã tạo dựng, những công trình mang hơi thở thời đại, và cả trách nhiệm với không gian sống của cộng đồng. Đó là ngày hội tụ của sự sáng tạo, niềm đam mê và cả những trăn trở, để từ đó, nền kiến trúc Việt Nam tiếp tục vươn xa, khẳng định bản sắc và tầm vóc trên bản đồ thế giới.
Ngày Kiến trúc Việt Nam là ngày bao nhiêu?
Theo Quyết định số 2008/QĐ-TTg ban hành năm 2010, ngày 27/4 hằng năm được chọn là Ngày Kiến trúc Việt Nam. Sự kiện này lần đầu tiên được tổ chức vào ngày 27/4/2011 và đã trở thành dấu mốc quan trọng đối với ngành kiến trúc nước nhà.
Năm 2025, Ngày Kiến trúc Việt Nam rơi vào Chủ nhật, ngày 27/4/2025. Đây là dịp để tôn vinh những cống hiến của đội ngũ kiến trúc sư, đồng thời khuyến khích tinh thần sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế và quy hoạch đô thị.
Việc tổ chức sự kiện này cần đảm bảo ý nghĩa thiết thực, tiết kiệm nhưng vẫn mang lại hiệu quả cao, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của kiến trúc đối với sự phát triển bền vững. Bên cạnh đó, đây cũng là dịp để các nhà chuyên môn, nhà đầu tư và tổ chức xã hội – nghề nghiệp giao lưu, trao đổi, định hướng xu hướng kiến trúc hiện đại, gắn liền với bản sắc dân tộc.
Ngoài việc nâng cao giá trị nghề nghiệp, Ngày Kiến trúc Việt Nam còn là cơ hội để vinh danh những cá nhân, tổ chức có đóng góp nổi bật, tạo động lực cho thế hệ kiến trúc sư trẻ tiếp tục phát huy tài năng, đóng góp cho nền kiến trúc Việt Nam ngày càng phát triển.
Sự hình thành và ý nghĩa lịch sử của Ngày Kiến trúc Việt Nam
Trong giai đoạn kháng chiến đầy cam go, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thấy tầm quan trọng của việc quy tụ lực lượng kiến trúc sư (KTS) để phục vụ công cuộc kháng chiến và kiến thiết đất nước. Vì vậy, ngày 27/4/1948, Đại hội thành lập Đoàn KTS Việt Nam – tổ chức tiền thân của Hội KTS Việt Nam ngày nay – đã diễn ra tại Thản Sơn, xã Liễn Sơn, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Yên (nay thuộc Vĩnh Phúc). Đây là dấu mốc quan trọng trong lịch sử ngành kiến trúc nước ta, quy tụ những KTS hàng đầu như Nguyễn Cao Luyện, Hoàng Như Tiếp, Trần Hữu Tiềm, Đoàn Văn Minh, Nguyễn Ngọc Chân. Nhân dịp này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư động viên và nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc thiết kế nhà ở phù hợp với điều kiện nông thôn, hướng đến sự tiện nghi, bền vững và tiết kiệm.
Trải qua nhiều thập kỷ, ngành kiến trúc Việt Nam không ngừng phát triển, tạo nên những công trình có giá trị bền vững, phản ánh bản sắc văn hóa dân tộc. Nhằm ghi nhận vai trò của kiến trúc và tri ân các thế hệ KTS, ngày 4/11/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2008/QĐ-TTg chính thức công nhận ngày 27/4 hằng năm là Ngày Kiến trúc Việt Nam.
Sự kiện này còn là dịp để toàn xã hội nhìn nhận, tôn vinh những đóng góp to lớn của ngành kiến trúc trong quá trình phát triển đất nước. Đây cũng là cơ hội để các KTS, nhà quản lý, nhà đầu tư và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kiến trúc – xây dựng cùng nhau trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, tiếp tục sáng tạo nên những công trình mang tính đột phá, đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững của xã hội.
Ai là “Thầy Tổ” của nghề kiến trúc?
Mọi sinh vật đều có bản năng tạo dựng nơi trú ẩn: từ hang động nguyên thủy đến những công trình kiến trúc đồ sộ ngày nay. Kiến trúc ra đời từ nhu cầu sinh tồn của con người, phát triển cùng tiến trình văn minh nhân loại. Nhưng nếu nghề mộc có Lỗ Ban, nghề y có Hải Thượng Lãn Ông, vậy “Thầy Tổ” của kiến trúc sư là ai?
Khác với nhiều ngành nghề có nguồn gốc rõ ràng, kiến trúc là một lĩnh vực hình thành qua nhiều thế kỷ, được bồi đắp bởi tư duy sáng tạo và tri thức kế thừa. Không có một cá nhân duy nhất được tôn vinh là “Tổ sư” của nghề, nhưng trong sâu thẳm tâm thức, người làm nghề luôn dành sự tri ân cho những bậc tiền nhân đã đặt nền móng cho ngành kiến trúc. Nghi lễ “cúng Tổ” vì thế mang ý nghĩa tượng trưng sâu sắc, không chỉ là sự tôn vinh, mà còn nhắc nhở lớp hậu bối về lòng khiêm tốn, tinh thần học hỏi và đạo đức nghề nghiệp.
Giá trị của tác phẩm kiến trúc trong nền kiến trúc Việt Nam
Mỗi kiến trúc sư đều khao khát để lại dấu ấn thông qua những tác phẩm kiến trúc trường tồn. Thế nhưng, để một công trình không chỉ được vinh danh mà còn thực sự có giá trị bền vững trong nền kiến trúc Việt Nam, người kiến trúc sư phải đi qua muôn vàn thử thách. Không dừng lại ở sáng tạo, họ còn cần bản lĩnh ứng xử linh hoạt trước nhiều yếu tố tác động.
Kiến trúc không chỉ là nghệ thuật mà còn là sự kết nối hài hòa giữa con người, môi trường và xã hội. Nếu trong hội họa hay điêu khắc, dấu ấn cá nhân của nghệ sĩ là yếu tố chủ đạo, thì trong kiến trúc, bản ngã của kiến trúc sư cần được tiết chế. Một tác phẩm thành công không phải là sự phô diễn cá nhân mà là khả năng dung hòa các yếu tố địa lý, khí hậu, văn hóa địa phương, công nghệ xây dựng và nhu cầu thực tế của con người. Đặc biệt, khi ngày kiến trúc Việt Nam được công nhận, cũng là lúc những giá trị này cần được tôn vinh và hiểu sâu sắc hơn.
Không có phong cách hay trường phái nào có thể áp đặt lên mọi công trình. Mỗi tác phẩm kiến trúc chỉ thực sự có giá trị khi nó mang trong mình triết lý “kiến trúc ứng xử” – tức là biết cân bằng giữa sáng tạo và thực tiễn. Khi một công trình hòa hợp với địa phương, văn hóa và con người nơi nó hiện diện, đó mới là dấu ấn kiến trúc đích thực.
Ngày 27/4 – Ngày Kiến trúc Việt Nam không chỉ là dịp để vinh danh những đóng góp của giới kiến trúc sư mà còn có thể trở thành một ngày tri ân những người khai sáng nghề nghiệp. Đó là khoảnh khắc để mỗi cá nhân soi mình trước những giá trị chuẩn mực của nghề, giữ tâm sáng, lòng trong và không ngừng hoàn thiện bản thân.