Tây Nguyên: Nỗi lo sạt lở mùa mưa bão

Cơn bão số 9 và số 11 của  năm 2009 đi qua, để lại cho người dân hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum những hậu quả nặng nề, đến giờ vẫn chưa khắc phục xong. Mùa mưa bão năm nay, người dân ở các vùng lũ lại tiếp tục đối mặt với  nhiều hiểm nguy và thách thức, trong đó đáng lo nhất là tình trạng sạt lở đất và lũ quét.

Ám ảnh sạt lở

Mỗi khi Tây Nguyên bước vào mùa mưa bão, sông Ba (tỉnh Gia Lai) bỗng trở nên hung dữ, dòng chảy cuồn cuộn sẵn sàng cuốn phăng đi tất cả mọi thứ xung quanh. trước đây, con sông là nguồn sống của những người dân dọc hai bên bờ. Những năm trở lại đây, do dòng chảy có nhiều thay đổi và biến động nên đã gây ra sạt lở và dòng sông lấn sâu vào đất liền. Người dân không những mất nhà cửa, đất sản xuất mà còn đối mặt với nhiều lo lắng, hiểm nguy.

Hàng năm đồng bào dân tộc thiểu số ở 4 buôn thuộc xã Ia Rsai, huyện Krông pa và 2 buôn Jú Ama Hoét, Jú Ama Uốk, thuộc xã Ia Broăi, huyện Ia pa (tỉnh Gia Lai) đều phải ngậm ngùi nhìn đất đai, nhà cửa của mình bị cuốn theo dòng nước. Năm nào sông Ba cũng lấy đi của các buôn chỗ ít thì vài ba mét, chỗ nhiều thì vài chục mét. Buôn làng ngày càng thu hẹp lại, nhiều hộ trước ở cuối thôn, sau nhiều lần đất đai bị dòng sông “lấn chiếm” đã trở thành “mặt tiền”. Do năm nào đất trong buôn cũng bị sạt lở nên người dân nơi đây luôn mang tâm lý đối phó, sống tạm. Các ngôi nhà đều được bà con dựng đơn sơ, tạm bợ đề phòng khi lở đất, sập nhà, tài sản bị thiệt hại không đáng kể. Xã Ia Broăi (huyện Ia pa) có 6 buôn với 2.700 ha đất ở và đất sản xuất, thế nhưng diện tích này đang bị “teo tóp” qua từng năm. trong đó, người dân ở các buôn Jú Ama Hoét và Jú Ama Uốk bị thiệt hại nặng nề nhất, chỉ riêng năm 2009 đã bị mất hơn 20 ha đất sản xuất.

Cơn bão lũ số 9 cuối tháng 9/2009 đã gây cho người dân huyện Tu Mơ Rông (tỉnh Kon Tum) nhiều đau thương mất mát, nhiều cơ sở hạ tầng, đường giao thông bị hư hỏng nặng cho đến nay vẫn chưa khắc phục xong. Toàn huyện có gần 50 người bị núi lở, đè mất mạng. Năm ngoái, khu vực đèo Văng Hrơi (tỉnh lộ 673) và dốc Văn Loan (tỉnh lộ 678) đã bị sạt lở nghiêm trọng thì mùa mưa bão này có nhiều nguy cơ tiếp tục sạt lở, ách tắc. Dọc hai con sông chính Đăk psi và Đăk Tờ Kan là nơi có độ dốc lớn thường xảy ra lũ quét, lốc xoáy, sạt lở gây chết người mỗi khi mưa lớn kéo dài. Đây chính là nỗi lo lớn nhất đối với chính quyền và nhân dân huyện Tu Mơ Rông nói riêng và tỉnh Kon Tum nói chung.

Nỗ lực di dời dân

Để đảm bảo an toàn cho người dân trong những lúc bão bùng, thời gian qua, các cấp chính quyền địa phương đã vận động bà con ở buôn Jú Ama Hoét và Jú Ama Uốk, xã Ia Broăi, huyện Ia pa (tỉnh Gia Lai) thực hiện di dời theo phương thức “cuốn chiếu”. Những hộ có nhà nằm sát mép nước bên bờ sông Ba được hỗ trợ kinh phí và sức người để di dời ra phía cuối buôn hoặc làm nhà tạm ở xen kẽ nhau trong buôn. Tuy nhiên, biện pháp này chỉ mang tính chất tạm thời, vì năm nào sông Ba cũng xâm thực, đến một lúc nào đó người dân trong buôn sẽ không còn đất để làm nhà và sinh sống. Qua buổi làm việc với UBND xã Ia Broăi, huyện Ia pa (tỉnh Gia Lai), chúng tôi được biết xã đã lên kế hoạch di dời toàn bộ 2 buôn Jú Ama Hoét và Jú Ama Uốk, nhưng đến giờ kế hoạch di dời đến địa điểm nào xã vẫn… chưa xác định. Riêng với huyện Krông pa (tỉnh Gia Lai), năm 2009 đã thực hiện có hiệu quả việc di dời cả buôn HLiên với hơn 800 nhân khẩu người Ja Rai từ vùng có nguy cơ sạt lở đến nơi ở mới an toàn và hiện đang có cuộc sống ổn định. Làng mới được Nhà nước đầu tư hơn 7 tỷ đồng để xây dựng đầy đủ về “điện – đường – trường – trạm”.

Tại huyện Tu Mơ Rông, nơi có địa hình núi đồi phức tạp nhất của tỉnh Kon Tum, công tác di dời người dân đến nơi an toàn, ổn định đời sống trước mùa bão lũ 2010 đang được chính quyền địa phương quan tâm và gấp rút thực hiện, di dời dân hơn 4.000 hộ – quy mô lớn nhất từ trước đến nay, với tổng kinh phí trên 1.000 tỷ đồng để “bố trí sắp xếp dân cư vùng thiên tai”. Ông Vũ Hữu Tuấn –  Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông cho biết: Huyện đã bố trí nơi tái định cư, tiến hành xây nhà và các công trình cơ sở hạ tầng kèm theo. Cố gắng đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành để di chuyển người dân ra khỏi vùng nguy cơ sạt lở. Hiện tại, những ám ảnh của cơn bão số 9 năm 2009 vẫn còn là nỗi khiếp sợ của người dân. Giờ đây, dù đang đi làm ngoài rẫy, gặp trời mưa là người dân chạy vội về nơi trú ẩn an toàn.

Mùa mưa bão năm nay đang đến rất gần, nguy cơ sạt lở, lũ quét vẫn đang còn “treo lơ lửng” ở khu vực Bắc Tây Nguyên. Để những thiệt hại về người và của được hạn chế đến mức thấp nhất, rất cần sự chung tay, góp sức của các cấp chính quyền.