Trong bối cảnh thế giới gấp rút ứng phó với biến đổi khí hậu, thị trường carbon đang dần lộ diện như là công cụ cắt giảm phát thải hiệu quả. Thị trường này còn mở ra sân chơi toàn cầu cho các doanh nghiệp theo đuổi phát triển bền vững. Từ các chính sách khí hậu đến nhu cầu tín chỉ carbon tăng vọt, dòng tiền đang dịch chuyển mạnh mẽ về phía những giải pháp xanh. Liệu đây chỉ là trào lưu nhất thời, hay là bước ngoặt định hình tương lai kinh tế? Hãy cùng giải mã “cuộc đua xanh” đang diễn ra.
Thị trường Carbon là gì?
Thị trường carbon là một cấu trúc tài chính nhằm định giá lượng khí thải nhà kính, qua đó biến phát thải carbon thành một loại hàng hóa có thể giao dịch. Thay vì chỉ là chi phí vô hình của ô nhiễm, carbon giờ đây được “gắn giá”, tạo động lực kinh tế cho các doanh nghiệp giảm thiểu phát thải. Cơ chế này góp phần hiện thực hóa mục tiêu trung hòa carbon trong dài hạn.
Việc giao dịch carbon đang ngày càng phổ biến khi các quốc gia và doanh nghiệp buộc phải tuân thủ các cam kết khí hậu trong Thỏa thuận Paris và các khuôn khổ quốc tế khác. Nhờ vậy, thị trường tín chỉ carbon không chỉ là công cụ giảm phát thải mà còn trở thành “mỏ vàng” tiềm năng trong hệ sinh thái kinh tế xanh.
Vì sao thị trường carbon là đòn bẩy then chốt cho cuộc đua khí hậu?
Thị trường carbon đang trở thành nền tảng để hiện thực hóa các cam kết khí hậu toàn cầu. Trong bối cảnh lượng phát thải khí nhà kính vẫn tiếp tục gia tăng ở hầu hết các ngành, dù tốc độ đã chậm lại, thế giới cần những cơ chế hiệu quả để định giá carbon và chuyển hướng đầu tư về phía phát triển bền vững.
Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là khoảng cách tài chính cho khí hậu: các quốc gia đang phát triển cần tới 6.000 tỷ USD đến năm 2030 để thực hiện các mục tiêu theo NDC. Tuy nhiên, nguồn tài chính hiện tại mới chỉ đạt khoảng 1/3 đến 1/6 mức cần thiết. Đây chính là không gian để thị trường carbon phát huy vai trò.
Thông qua các cơ chế như trao đổi tín chỉ carbon, định giá phát thải và mua bán quyền phát thải, thị trường này giúp các quốc gia và doanh nghiệp tối ưu chi phí cắt giảm phát thải, đồng thời tạo ra dòng tài chính bổ sung cho các dự án xanh. Không chỉ là “mỏ vàng” về đầu tư, thị trường carbon còn là công cụ điều tiết mạnh mẽ, thúc đẩy sự minh bạch, đổi mới công nghệ và chuyển dịch sang nền kinh tế ít carbon – một xu thế không thể đảo ngược trong kỷ nguyên hậu carbon.
Phân loại thị trường carbon
Thị trường carbon hiện được vận hành dưới 02 mô hình chính: thị trường tự nguyện và thị trường bắt buộc. Mỗi loại có cơ chế hoạt động và vai trò riêng trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh toàn cầu.
Thị trường tự nguyện (Voluntary Carbon Market – VCM) là không gian giao dịch tín chỉ carbon giữa các doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân không chịu ràng buộc pháp lý. Họ chủ động mua tín chỉ để thực hiện cam kết giảm phát thải, tiến tới trung hòa carbon (Net Zero). Giao dịch diễn ra trực tiếp hoặc qua các nền tảng trung gian, thường gắn liền với các dự án bù trừ carbon như trồng rừng, năng lượng tái tạo hay cải tạo đất nông nghiệp.
Ngược lại, thị trường bắt buộc (Compliance Carbon Market – CCM) được xây dựng dựa trên khung pháp lý, nhằm kiểm soát lượng khí thải của các ngành phát thải lớn. Mô hình phổ biến là Hệ thống giao dịch phát thải (ETS), nơi các doanh nghiệp mua bán hạn ngạch phát thải theo quota được cấp. EU ETS là ví dụ điển hình, đang vận hành hiệu quả tại châu Âu.
Đáng chú ý, một số thị trường ETS cho phép doanh nghiệp sử dụng tín chỉ từ thị trường tự nguyện để bù đắp một phần hạn ngạch, tạo cầu nối linh hoạt giữa hai mô hình. Điều này mở rộng biên độ giao dịch, nâng cao tính thanh khoản và khuyến khích đầu tư vào các dự án giảm phát thải chất lượng cao.
Các loại tài sản trên thị trường Carbon
Thị trường carbon hiện đại được vận hành xoay quanh 02 loại tài sản cốt lõi: tín chỉ carbon và hạn ngạch phát thải khí nhà kính. Đây là hai công cụ chính thúc đẩy quá trình định giá và giao dịch quyền phát thải trên toàn cầu.
Tín chỉ carbon là sản phẩm của các dự án giảm phát thải tự nguyện hoặc bắt buộc, được chứng nhận theo các tiêu chuẩn quốc tế. Mỗi tín chỉ tương đương với một tấn CO₂ được loại bỏ hoặc tránh phát thải. Các doanh nghiệp có thể mua tín chỉ để trung hòa lượng phát thải vượt mức hoặc thể hiện cam kết ESG trong chuỗi cung ứng.
Ngược lại, hạn ngạch phát thải là công cụ chính trong các thị trường carbon bắt buộc, thường do nhà nước cấp phát. Mỗi doanh nghiệp được phân bổ một mức phát thải tối đa. Nếu vượt mức, họ buộc phải mua thêm từ thị trường thứ cấp – nơi các doanh nghiệp tiết kiệm được hạn ngạch rao bán.
Việc phân biệt rõ 02 loại tài sản này là nền tảng để hiểu cơ chế vận hành và cơ hội đầu tư trong thị trường tín chỉ carbon đang mở rộng nhanh chóng.
Ai có thể tham gia thị trường Carbon?
Thị trường carbon đang từng bước định hình tại Việt Nam như một cấu phần quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính (KNK). Trong bối cảnh Bộ Tài nguyên và Môi trường đang lấy ý kiến sửa đổi Nghị định 06/2022/NĐ-CP, phạm vi và đối tượng được phép tham gia giao dịch tín chỉ carbon – hay còn gọi là carbon credits – đang được mở rộng để tăng tính minh bạch và hiệu quả.
Theo đề xuất sửa đổi Điều 16, bên cạnh các cơ sở phải kiểm kê KNK, thị trường carbon trong nước sẽ mở rộng cánh cửa cho nhiều nhóm đối tượng hơn. Cụ thể, hai nhóm chính được đề xuất:
- Đối tượng tham gia trao đổi hạn ngạch phát thải KNK: Gồm các cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải – tương ứng với lượng khí nhà kính mà họ được phép thải ra trong một chu kỳ nhất định.
- Đối tượng tham gia giao dịch tín chỉ carbon: Bao gồm các cơ sở đã được phân bổ hạn ngạch, tổ chức có dự án tạo ra tín chỉ carbon thông qua các cơ chế trao đổi, bù trừ, và cả các tổ chức, cá nhân hoạt động kinh doanh tín chỉ carbon – mở đường cho các doanh nghiệp đầu tư, tài chính môi trường, công ty tư vấn carbon footprint hay thậm chí là các nhà đầu tư cá nhân.
So sánh kinh nghiệm quốc tế, một số quốc gia như EU cho phép tự do tham gia giao dịch tín chỉ carbon; trong khi Hàn Quốc hay Trung Quốc vẫn giới hạn đối tượng tham gia. Việt Nam hiện đang học hỏi mô hình linh hoạt, tạo điều kiện để hình thành sàn giao dịch tín chỉ carbon – bước đi cần thiết nhằm minh bạch hóa thị trường, khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình phát triển carbon thấp.
Với khung pháp lý dần hoàn thiện, thị trường carbon Việt Nam đang trở thành “mỏ vàng” cho các tổ chức, doanh nghiệp và nhà đầu tư theo đuổi chiến lược phát triển bền vững.
Các thị trường Carbon lớn trên thế giới
Thị trường carbon toàn cầu đã phát triển mạnh mẽ trong ba thập niên qua, trở thành một trong những công cụ hiệu quả nhất giúp các quốc gia thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính. Thông qua các hệ thống giao dịch khí thải (Emission Trading Systems – ETS), các chính phủ đã thiết lập cơ chế định giá carbon, tạo động lực tài chính để doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình phát triển carbon thấp. Dưới đây là phân tích các thị trường carbon có quy mô và ảnh hưởng lớn nhất hiện nay.
Châu Âu: Trung tâm của thị trường tín chỉ carbon toàn cầu
EU ETS (Hệ thống Giao dịch Khí thải của Liên minh Châu Âu) hiện dẫn đầu toàn cầu với quy mô hơn 858 tỷ USD – tương đương 87% tổng giá trị giao dịch carbon toàn cầu năm 2023, theo dữ liệu từ Sở Giao dịch Chứng khoán London (LSEG). Đây là thị trường carbon bắt buộc đầu tiên và lớn nhất, áp dụng cho toàn bộ 27 quốc gia thành viên EU cùng với Iceland, Na Uy và Liechtenstein.
EU ETS hoạt động theo cơ chế cap-and-trade, trong đó mỗi doanh nghiệp được cấp một lượng hạn ngạch phát thải CO2 và có thể giao dịch phần dư hoặc mua thêm nếu vượt hạn mức. Ban đầu, hệ thống chỉ áp dụng cho lĩnh vực điện và công nghiệp nặng, nhưng từ năm 2024, lĩnh vực hàng hải cũng đã được đưa vào phạm vi điều tiết – phản ánh nỗ lực mở rộng thị trường nhằm bao phủ nhiều hơn các nguồn phát thải.
Mặc dù giá carbon tại EU ETS từng chạm mốc kỷ lục hơn 100 euro/tấn CO2 đầu năm 2023, tuy nhiên đến năm 2024 đã giảm xuống dưới 60 euro/tấn, chủ yếu do nhu cầu suy giảm từ khu vực công nghiệp trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế chậm lại.
Bắc Mỹ: Đa dạng thị trường, thống nhất về mục tiêu
Khu vực Bắc Mỹ sở hữu hai hệ thống giao dịch carbon chủ lực: WCI (Sáng kiến Khí hậu Phương Tây) và RGGI (Sáng kiến Khí nhà kính Khu vực), với tổng quy mô ước tính 79,5 tỷ USD vào năm 2023.
WCI, dẫn dắt bởi bang California (Mỹ) và tỉnh Québec (Canada), là một mô hình điển hình của chương trình giao dịch phát thải xuyên quốc gia. Áp dụng cho các ngành phát thải lớn, WCI cho phép doanh nghiệp mua bán tín chỉ carbon trong giới hạn do chính phủ thiết lập. Giá carbon tại đây từng đạt 39 USD/tấn, thể hiện sự tăng trưởng ổn định về tính thanh khoản.
Trong khi đó, RGGI quy tụ 11 bang phía Đông Bắc Mỹ, tập trung điều tiết phát thải từ các nhà máy điện có công suất lớn. Điểm đặc biệt của RGGI là doanh thu từ đấu giá hạn ngạch được đầu tư trở lại vào năng lượng tái tạo và các chương trình giảm phát thải trong cộng đồng. Giá carbon của RGGI có lúc đạt hơn 15 USD/tấn, và ngày càng phản ánh giá trị thực của phát thải trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng.
Vương quốc Anh: Tái cấu trúc hậu Brexit
Sau khi rời khỏi EU, Anh thành lập UK ETS vào năm 2021 để duy trì nỗ lực giảm phát thải độc lập. Dù quy mô thị trường này nhỏ hơn, đạt khoảng 40 tỷ USD năm 2023 (giảm 22% so với 2022), nhưng vẫn giữ vai trò quan trọng trong cam kết giảm 68% phát thải vào năm 2030 so với mức năm 1990.
UK ETS vận hành theo mô hình cap-and-trade, áp dụng cho các lĩnh vực công nghiệp, năng lượng và vận tải. Mặc dù giá trung bình của tín chỉ carbon tại đây đạt khoảng 70 USD/tấn, thị trường đang chịu áp lực từ kinh tế vĩ mô và giảm phát thải tự nhiên trong giai đoạn hậu đại dịch.
Trung Quốc: Người chơi mới, quy mô không nhỏ
China ETS ra mắt giữa năm 2021, nhanh chóng trở thành thị trường carbon quốc gia lớn nhất thế giới về lượng phát thải được kiểm soát, với hơn 5 tỷ tấn CO2 – tương đương 40% tổng phát thải của cả nước.
Giai đoạn đầu, hệ thống chủ yếu bao phủ các nhà máy điện, nhưng đang dần mở rộng sang ngành xi măng, sắt thép, và hóa chất. Mặc dù quy mô tài chính còn khiêm tốn – khoảng 2,3 tỷ USD năm 2023 – nhưng tác động thực tế của China ETS là rất lớn, vì nó thúc đẩy hành động khí hậu tại nền kinh tế phát thải lớn nhất hành tinh.
Giá carbon tại Trung Quốc vẫn thấp so với các thị trường khác, dao động quanh 11 USD/tấn vào cuối năm 2023. Tuy nhiên, nếu hệ thống được nâng cấp và mở rộng đúng cách, đây có thể trở thành một trong những trụ cột chính thúc đẩy Trung Quốc đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2060.
Các thị trường tiềm năng khác
Ngoài các trung tâm lớn, nhiều quốc gia cũng đang xây dựng hoặc vận hành hệ thống tín chỉ carbon nội địa như:
- California (Mỹ): Vận hành ETS từ năm 2013, là phần mở rộng của WCI với các quy định nghiêm ngặt hơn về giảm phát thải.
- New Zealand ETS (NZ ETS): Khởi động từ năm 2008, là thị trường carbon đầu tiên tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
- Hàn Quốc ETS (KETS): Ra mắt năm 2015, hiện là thị trường carbon lớn thứ hai tại châu Á sau Trung Quốc.
Thị trường carbon đang định hình lại bức tranh kinh tế khí hậu toàn cầu. Việc định giá phát thải không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, mà còn mở ra một kênh đầu tư xanh tiềm năng. Mỗi khu vực đang có cách tiếp cận riêng, nhưng cùng hội tụ ở một điểm chung: sử dụng thị trường để đưa chi phí môi trường vào tính toán kinh doanh – một bước tiến quan trọng hướng đến nền kinh tế carbon trung tính.
Thị trường carbon toàn cầu
Sự xuất hiện của thị trường carbon là hệ quả tất yếu từ nhu cầu cấp bách trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy quá trình giảm phát thải khí nhà kính trên phạm vi toàn cầu. Được hình thành từ các sáng kiến đa phương và đơn phương, thị trường này còn là đòn bẩy chính sách mạnh mẽ giúp các quốc gia đạt được các mục tiêu khí hậu.
Gốc rễ từ Nghị định thư Kyoto
Cột mốc khởi đầu cho thị trường carbon quốc tế là Nghị định thư Kyoto (Kyoto Protocol) – một hiệp định mang tính ràng buộc pháp lý đầu tiên, được thông qua tại COP3 năm 1997. Nghị định thư này yêu cầu các quốc gia phát triển giảm trung bình 5% lượng phát thải khí nhà kính so với mức năm 1990 trong giai đoạn 2008–2012, và tiếp tục với mục tiêu giảm 18% trong giai đoạn 2013–2020 theo bản sửa đổi Doha.
Để hỗ trợ thực hiện các cam kết này, Kyoto đã khởi xướng ba cơ chế linh hoạt mang tính thị trường:
- Cơ chế phát triển sạch (CDM): Cho phép các nước phát triển đầu tư vào các dự án giảm phát thải tại các quốc gia đang phát triển và nhận về tín chỉ carbon.
- Giao dịch phát thải quốc tế (IET): Các quốc gia có thể mua bán lượng phát thải chưa sử dụng.
- Thực hiện chung (JI): Áp dụng giữa các quốc gia phát triển, nhằm khuyến khích hợp tác kỹ thuật trong giảm phát thải.
Đây là những nền móng đầu tiên đặt ra cơ sở vận hành cho một cơ chế định giá carbon xuyên quốc gia.
Sự bùng nổ của các thị trường phát thải bắt buộc
Năm 2005, khi Nghị định thư Kyoto chính thức có hiệu lực, EU-ETS (Hệ thống giao dịch phát thải của Liên minh châu Âu) đã trở thành thị trường carbon bắt buộc đầu tiên và lớn nhất trên thế giới. Giao dịch phát thải lúc này chủ yếu diễn ra trong các ngành tiêu thụ năng lượng cao như điện, thép và xi-măng.
Thành công ban đầu của EU-ETS đã thúc đẩy sự hình thành của các hệ thống tương tự tại nhiều quốc gia và khu vực. Đến nay, đã có 34 hệ thống ETS đang hoạt động, bao phủ khoảng 17% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu – con số này cao gấp ba lần so với thời điểm 2005.
Sự nổi lên của thị trường carbon tự nguyện
Song song với các thị trường bắt buộc, từ giữa những năm 2000, một hệ sinh thái khác cũng phát triển mạnh mẽ – đó là thị trường carbon tự nguyện. Không phụ thuộc vào các ràng buộc pháp lý, thị trường này cho phép doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân tham gia giao dịch tín chỉ carbon với mục tiêu thể hiện trách nhiệm xã hội và hướng đến phát triển bền vững.
Nổi bật trong hệ thống này là các tiêu chuẩn carbon tự nguyện như:
- Tiêu chuẩn vàng (Gold Standard – GS): Ra đời năm 2003, đặt trọng tâm vào các dự án đạt đồng thời mục tiêu giảm phát thải và cải thiện điều kiện sống.
- Tiêu chuẩn VCS (Verified Carbon Standard): Được thiết lập năm 2007 và hiện là tiêu chuẩn chiếm tỷ trọng giao dịch lớn nhất trên thị trường tự nguyện.
Từ 2010 trở đi, giao dịch trong thị trường tự nguyện đã vượt CDM – một dấu hiệu rõ ràng cho thấy xu hướng phi tập trung hóa trong chính sách khí hậu toàn cầu.
Thỏa thuận Paris và chuyển dịch chính sách toàn cầu
Một bước ngoặt chiến lược diễn ra tại COP21 năm 2015, khi các quốc gia nhất trí thông qua Thỏa thuận Paris. Khác với Kyoto, Paris không chỉ yêu cầu các nước phát triển mà còn kêu gọi tất cả các quốc gia đưa ra Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDCs) – bản cam kết tự nguyện nhưng công khai về mục tiêu giảm phát thải.
Thỏa thuận Paris cũng thiết lập hai cơ chế thị trường mới:
- Điều 6.2: Cho phép các quốc gia hợp tác thông qua trao đổi kết quả giảm nhẹ quốc tế (iTMO) nhằm đạt mục tiêu NDC.
- Điều 6.4: Thiết lập Cơ chế phát triển bền vững (SDM) – một phiên bản nâng cấp của CDM, với trọng tâm mở rộng hơn về môi trường và xã hội.
Những cơ chế này mở ra không gian mới cho thị trường carbon liên quốc gia, khuyến khích sự tham gia sâu rộng của khu vực tư nhân và đẩy mạnh các sáng kiến giảm phát thải mang tính hệ thống.
Cấu trúc đa tầng của thị trường carbon hiện đại
Hiện nay, cấu trúc của thị trường carbon đã trở nên đa tầng và linh hoạt hơn:
- Thị trường carbon bắt buộc: Vận hành bởi các chính phủ thông qua hệ thống ETS hoặc thuế carbon, ví dụ như Trung Quốc, Hàn Quốc, Canada.
- Thị trường carbon tự nguyện: Hoạt động theo tiêu chuẩn tư nhân, được các doanh nghiệp sử dụng để trung hòa khí thải (carbon offsetting).
- Thị trường liên kết xuyên biên giới: Cho phép các khu vực ETS khác nhau kết nối như trường hợp California – Québec.
Các cơ chế mới từ Thỏa thuận Paris đang dần được hiện thực hóa, kỳ vọng sẽ tạo ra một “thị trường toàn cầu thống nhất” – nơi giá trị của tín chỉ carbon không chỉ phụ thuộc vào nguồn gốc mà còn vào chất lượng giảm phát thải và tác động phát triển bền vững.
Thực trạng thị trường Carbon tại Việt Nam
Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc trong cuộc đua chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp, với một bước ngoặt đáng chú ý là việc vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon từ tháng 6/2025. Đây không chỉ là sự kiện quan trọng trong lộ trình hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, mà còn là dấu mốc thiết lập một cơ chế định giá carbon mang tính thể chế hóa – điều kiện tiên quyết để tích hợp khí hậu vào hệ thống tài chính quốc gia.
Từ góc nhìn kinh tế, thị trường carbon không đơn thuần là một công cụ môi trường. Nó mở ra không gian mới cho nguồn vốn xanh, thúc đẩy chuyển dịch đầu tư vào các công nghệ phát thải thấp và là lực đẩy cho doanh nghiệp thích ứng tiêu chuẩn bền vững quốc tế. Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là cơ sở pháp lý và chiến lược dài hạn để kiến tạo hệ sinh thái giao dịch carbon minh bạch, hiệu quả.
Định hình cấu trúc thị trường: Hàng hóa, chủ thể và cơ chế vận hành
Theo lộ trình đã được xác lập, thị trường carbon tại Việt Nam sẽ bao gồm hai loại hàng hóa chính:
- Hạn ngạch phát thải khí nhà kính: cấp phát miễn phí hoặc đấu giá cho các cơ sở có mức phát thải lớn, thuộc danh mục phải kiểm kê khí nhà kính.
- Tín chỉ carbon: được tạo ra từ các dự án giảm phát thải, có thể theo cơ chế trong nước hoặc quốc tế, bao gồm cả tín chỉ theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris.
Đây là mô hình kết hợp giữa thị trường tuân thủ – nơi doanh nghiệp buộc phải mua bán để đáp ứng quy định về giới hạn phát thải – và thị trường tự nguyện, nơi tín chỉ được giao dịch như một dạng tài sản môi trường, nhằm bù đắp lượng phát thải vượt ngưỡng.
Về mặt tổ chức, hệ thống đăng ký quốc gia sẽ ghi nhận, theo dõi toàn bộ hoạt động liên quan đến cấp phát, mua bán, chuyển nhượng và bù trừ hạn ngạch hay tín chỉ carbon. Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan đầu mối trong việc quản lý hệ thống này, cùng với các bộ, ngành liên quan như Tài chính, Công Thương, Giao thông, Nông nghiệp và Xây dựng.
Sàn giao dịch chính thức sẽ do Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội vận hành, với sự hỗ trợ kỹ thuật và lưu ký giao dịch từ Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam. Giao dịch sẽ diễn ra tập trung, công khai, có mã số định danh riêng cho mỗi tín chỉ và hạn ngạch, đảm bảo tính minh bạch và dễ kiểm toán.
Khai thông nguồn lực, gia tăng giá trị tài chính từ carbon
Một trong những giá trị cốt lõi của thị trường carbon là khả năng chuyển hóa việc giảm phát thải thành tài sản tài chính, từ đó thu hút dòng tiền từ khu vực tư nhân và quốc tế vào các dự án khí hậu.
Doanh nghiệp có thể tận dụng tín chỉ carbon tạo ra từ các sáng kiến giảm phát thải để:
- Tăng doanh thu thông qua bán tín chỉ trên thị trường.
- Bù trừ lượng phát thải vượt mức cho phép nhằm tránh các khoản phạt hoặc chi phí điều chỉnh.
- Nâng cao uy tín và sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu nhờ tuân thủ tiêu chuẩn môi trường toàn cầu.
Ở góc độ chính sách, đây là một công cụ “giáo dục thị trường” rất hiệu quả. Khi carbon mang giá trị kinh tế, hành vi sản xuất – tiêu dùng cũng sẽ thay đổi theo hướng ưu tiên các giải pháp sạch, tuần hoàn và tiết kiệm năng lượng.
Hệ sinh thái pháp lý: Nền tảng cho thị trường vận hành bền vững
Việt Nam hiện đã có một hành lang pháp lý khá hoàn chỉnh cho thị trường carbon, bao gồm:
- Luật Bảo vệ môi trường 2020: quy định tổng thể về giảm phát thải và giao dịch carbon.
- Nghị định 06/2022/NĐ-CP: làm rõ các cơ chế giảm phát thải, hình thành thị trường, bảo vệ tầng ô-zôn.
- Các hướng dẫn kỹ thuật, quy trình kiểm kê, xác minh khí nhà kính đang được các bộ, ngành tiếp tục hoàn thiện.
Việc đảm bảo thị trường vận hành có trật tự, không biến tướng thành công cụ đầu cơ tài chính, đòi hỏi một bộ khung chính sách kiểm soát chặt chẽ và năng lực điều tiết chuyên sâu từ cơ quan quản lý nhà nước. Đây là yếu tố quan trọng nhằm duy trì tính chính danh và giá trị thực sự của tín chỉ carbon.
Triển vọng và thách thức: Khởi đầu thận trọng, hướng tới tích hợp toàn cầu
Mặc dù đầy tiềm năng, thị trường carbon tại Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn khởi động. Những thách thức chủ yếu bao gồm:
- Thiếu kinh nghiệm thực tiễn trong quản lý và vận hành thị trường mới.
- Sự bất cân xứng về năng lực giữa các doanh nghiệp trong khả năng tiếp cận, đo lường và chứng nhận phát thải.
- Rào cản kỹ thuật và chi phí trong việc phát triển các dự án tạo tín chỉ carbon đủ điều kiện giao dịch.
Để vượt qua những rào cản này, cần có chiến lược đồng bộ gồm: nâng cao năng lực các chủ thể tham gia; hỗ trợ tài chính – kỹ thuật cho doanh nghiệp; xây dựng đội ngũ chuyên gia đánh giá độc lập; đồng thời tăng cường kết nối với thị trường tín chỉ carbon quốc tế để đảm bảo tính liên thông, từ đó mở rộng không gian phát triển.
Theo nhận định của nhiều chuyên gia, trong trung và dài hạn, thị trường carbon không chỉ là công cụ tuân thủ mà còn trở thành nền tảng giao dịch tài sản môi trường chiến lược, giúp Việt Nam bước vào cuộc chơi toàn cầu về định giá carbon – lĩnh vực sẽ ngày càng chi phối dòng vốn, chuỗi cung ứng và chính sách thương mại quốc tế.
Thị trường carbon không chỉ là lời hồi đáp cho khủng hoảng môi trường mà còn là bàn đạp chiến lược để nền kinh tế chuyển mình. Doanh nghiệp nào nắm bắt sớm xu hướng này sẽ chiếm lợi thế trong cuộc chơi toàn cầu mới – nơi lợi nhuận và trách nhiệm môi trường song hành. Bạn đã sẵn sàng khai thác “mỏ vàng xanh” này chưa? Đừng để mình đứng ngoài cuộc đua giảm phát thải. Khám phá ngay những cơ hội đầu tư và chuyển đổi xanh dành riêng cho bạn!