Ước Lễ – mùa tha hương

Mỗi năm, khi dịp Tết Nguyên đán tới, người dân trong làng Ước Lễ (Thanh Oai, Hà Nội) lại đem theo nghề làm giò chả khắp nơi kiếm sống. Sau lưng họ, khung cảnh làng quê hiu hắt buồn với những bước chân xiêu vẹo của những người già dưới bóng chiều đông…

Một mẻ giò Ước Lễ.

Giò chả vào vụ, làng quê hiu hắt buồn

Vào những ngày cuối năm chúng tôi đến với Ước Lễ. Những ngôi nhà vắng hoe chỉ có bóng dáng những người già đơn độc đi lại trong những căn nhà lạnh lẽo. Khi chúng tôi đưa ra ý định tìm hiểu về nghề làm giò chả, anh Nguyễn Văn Hiển – Phó chủ tịch UBND xã cho biết, làm giò chả là một nghề nổi tiếng của Ước Lễ  nhưng đến 2/3 số hộ dân đã đem nghề ra phố để kiếm sống. Ruộng vườn thì cho thuê, nhà cửa nhờ người thân trông nom… Tháng giáp Tết này, những gia đình làm ăn ở xa kéo anh em họ hàng đi cùng, ai có việc của người đó. Sau mỗi vụ Tết, khoản tiền đem về cũng kha khá, tới vài chục triệu đồng, bằng cả năm cày cấy, do vậy mỗi khi Tết đến cũng là mùa người dân Ước Lễ tha hương.

Công nghệ làm giò Ước Lễ.

Trong căn nhà cấp bốn, cụ bà Nguyễn Thị Năm cùng mấy đứa cháu nhỏ đang ríu rít bên mân cơm. Đã gần 70 tuổi nhưng một mình cụ phải đảm nhận việc trông mấy đứa cháu nhỏ để con cái cụ đem nghề giò chả của làng lên thành phố làm ăn. Cụ cho biết ngày xưa cứ mỗi dịp Tết đến là cả làng vui như ngày hội, tiếng cối chày thậm thịch suốt đêm, trong xóm ngoài làng vui như mở hội. Ngày ấy giò chả làm ra chỉ để nhà dùng và đem biếu bà con họ hàng. Mấy năm nay bọn trẻ biết đem nghề cổ truyền của cha ông lên phố kiếm sống, nhờ đó nghề đã được phát triển. Có tiền khiến bọn trẻ càng “say”, bám trụ luôn trên phố. Cụ Năm có ba người con trai thì cả ba đều rời quê đi làm ăn xa. Anh con cả đem nghề lên Sơn La kiếm sống, anh thứ hai cũng đem theo nghề ra Hà Nội đã 10 năm nay, người con út được giao trọng trách trông quê nhưng cứ đến cuối năm vào vụ, vợ chồng rời nhà có mặt ở Hà Nội cùng anh.

Ông Nguyễn Văn Bình có hai anh con trai, anh cả đem theo nghề vào Biên Hoà sinh sống, cậu út học xong thuyết phục mãi chẳng chịu ở nhà, nằng nặc đòi lên phố làm ăn, trời không chịu đất thì đất phải chịu trời, ông bà đành phải thuận theo ý con. Ông  ngậm ngùi: “Hôm rồi nó về nhà kêu bận, rồi đón bà ấy ra thành phố trông nom giúp. Bà ấy lại phải theo chân con, để lại tôi chịu cảnh một mình”. Cảnh “cơm niêu nước lọ” ở Ước Lễ giống như trường hợp ông Bình không ít, trong làng tới chục người già có đầy đủ con cháu nội ngoại nhưng giờ đây vẫn một mình một bóng. Vì miếng cơm manh áo những ngày giáp Tết, nhiều vợ chồng trẻ đành gửi con cho ông bà để lên phố tranh thủ vụ Tết.

Mong được phát triển nghề tại quê hương

Ông Nguyễn Phúc Thành, chủ cơ sở sản xuất giò chả Ước Lễ – phố Trương Định cho biết: Thời gian này năm ngoái giò chả Ước Lễ tiêu thụ rất mạnh, trung bình mỗi ngày khoảng 20-25kg. Năm nay do kinh tế khó khăn nên có vẻ ế. Bởi vậy Tết này chúng tôi chỉ dám tập trung sản xuất hàng đặt, còn hàng bán lẻ chỉ làm với mức độ vừa phải. Năm nay vừa làm vừa phải nghe ngóng thị trường chứ không dám làm ồ ạt như mọi năm. Chúng tôi cũng đang có ý định về quê mở rộng sản xuất, nhưng cái khó nhất là nước sạch vẫn chưa có, dùng nước giếng khoan sẽ ảnh hưởng đến chất lượng”.

Không còn tiếng thậm thịch giã giò rộn vang một thuở

Giám đốc Cty CP Thực phẩm Hương Sơn – ông Đăng Hồng Sơn cho biết: Từ đầu năm đến nay giá thực phẩm liên tục biến động khiến việc kinh doanh của Cty cũng gặp không ít khó khăn, ký hợp đồng cung ứng sản phẩm cho các siêu thị một giá nhưng nguyên liệu nhập thì giá lên xuống từng ngày, bởi vậy phải chấp nhận giảm lợi nhuận, có khi phải bù giá để giữ thị phần. Anh Sơn nhận định: Từ nay đến Tết giá thực phẩm sẽ tăng, do năm nay nhiều nơi xảy ra thiên tai, dịch bệnh. Nhiều hộ chăn nuôi bỏ nghề, do giá thức ăn chăn nuôi quá cao, lãi suất từ chăn nuôi không bù được giá thức ăn chăn nuôi tăng, chúng tôi cũng đã ký hợp đồng bổ sung với các lò mổ đảm bảo đủ nguyên liệu chế biến hàng cho dịp Tết. Hiện nay doanh nghiệp đang ý tưởng thành lập trang trại chăn nuôi hay liên kết với các hộ chăn nuôi trong xã, dựng xưởng chế biến thực phẩm ngay tại quê. Nếu dự án thành công thì người Ước Lễ có việc làm ổn định ngay tại nhà. Dân Ước Lễ không phải sống cảnh tha hương.

Cụ Nguyễn Thị Năm và căn nhà luôn đóng cửa của các con.

Chúng tôi rời Ước Lễ trong cái lạnh thấu da thịt cuối năm. Chẳng còn tiếng thậm thịch giã giò rộn vang khắp làng trên, xóm dưới như các câu chuyện kể. Những cánh cổng im ỉm đóng, Ước Lễ im lìm dần xa trong nỗi khắc khoải về những mong muốn của người dân nơi này rằng có thể phát triển nghề truyền thống ngay tại quê hương mình.