Phát hiện đường đi và mộ táng văn hoá Hoà Bình tại hang Xóm Trại (Lạc Sơn, Hoà Bình)

hang xóm trại thuộc huyện lạc sơn là một hang nổi tiếng thuộc văn hoá hoà bình. các nhà khảo cổ học đã khai quật gần như toàn bộ diện tích cư trú trong hang qua bốn mùa điền dã (1981, 1982, 1986 và 2004). từ 18.10.2008, bảo tàng tỉnh hoà bình đã cùng trung tâm tiền sử đông nam á làm lễ khởi công tu tạo toàn bộ hang di tích khảo cổ được xếp hạng cấp quốc gia này.

trong quá trình nạo vét lòng hang phục vụ công tác tu bổ tôn tạo, các nhà khảo cổ học của trung tâm tiền sử đông nam á đã làm rõ thêm một đoạn đường đi cổ dài gần 10 mét dẫn lên hang tiếp liền với đoạn đường 6 mét phát hiện năm 2004 có niên đại cách ngày nay chừng 8-9 ngàn năm, đồng thời phát hiện một phần ngôi mộ cách nay gần 17 ngàn năm.

đường đi gồm những khối đá gốc hay đá lăn được đặt tự nhiên chạy song song với vách hang. một tầm tay vịn. đặc trưng nhận biết của vệt đường đi này là vết mòn bóng sử dụng còn lưu lại trong lòng đất tầng văn hoá. phát hiện này giúp việc tu tạo đoạn đường đi cổ đầu tiên trong văn hoá hoà bình được kéo dài hơn và thêm phần sinh động. ngôi mộ mới phát hiện nằm dưới một khối nhũ đã kết cứng tầng văn hoá phía trên. nhờ khối nhũ này mà tầng văn hoá bên dưới được bảo tồn khá nguyên vẹn. những đào bới trước đó đã phá huỷ phần xương từ nửa hông bên trái trở lên, chỉ có thể thu lượm được một vài đoạn xương chi, sườn và một phần hàm dưới có răng khôn và một răng hàm rời. phần còn lại bao gồm hai chân (mất phần bàn chân) và hông bên phải cùng một bàn tay trái úp trên hông cho thấy người chết được đặt nằm co chân nghiêng bên phải – một kiểu chôn cất quen thuộc của cư dân văn hoá hoà bình. người chết được chôn theo một chày nghiền cuội hình bầu dục, hai công cụ ghè đẽo, một mũi nhọn bằng sừng. hông người chết đặt trên tầng than tro cháy của một bếp lửa dày khoảng 25 cm. mộ được lấp bằng đất nâu xôp lẫn ốc tầng văn hoá, hiện còn lại một viên cuội suối lớn (20x25x15cm) ở phần đùi người chết.

bốn cuộc khai quật trước đây tại hang xóm trại mới chỉ phát hiện được những xương cốt người rời lẻ chứ chưa thấy mộ hoàn chỉnh. phát hiện trên góp tư liệu mộ táng còn thiếu ở hang này cũng như làm phong phú thêm tư liệu chưa nhiều mộ táng trong văn hoá hoà bình./.