Kiến trúc là “hơi thở” của một vùng đất, nơi lưu giữ bản sắc văn hóa, lịch sử và cuộc sống cộng đồng. Một công trình kiến trúc không tồn tại độc lập, mà luôn gắn liền với không gian và con người xung quanh. Vì thế, trong quá trình thiết kế, việc thấu hiểu và tích hợp các yếu tố bản địa như khí hậu, địa hình, phong tục tập quán không chỉ làm tăng giá trị thẩm mỹ mà còn tạo nên sự hài hòa với môi trường sống. Kiến trúc biết thở ấy được hình thành từ sự giao thoa giữa kiến trúc, thiên nhiên và lối sống.
Những công trình sử dụng vật liệu địa phương, thiết kế phù hợp với điều kiện khí hậu không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn mang lại sự thoải mái, bền vững cho không gian sống. Hơn nữa, kiến trúc bản địa còn là chiếc cầu nối cảm xúc giữa con người với môi trường, mang lại sự gắn kết cộng đồng. Các công trình được tạo dựng từ giá trị văn hóa địa phương không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là không gian sinh hoạt, giao lưu, tạo nên linh hồn của một vùng đất.
Nhìn chung, kiến trúc không nên chỉ dừng lại ở việc đáp ứng nhu cầu sử dụng hay chạy theo các trường phái ngoại nhập. Thay vào đó, kiến trúc cần kết nối hài hòa giữa con người, môi trường và văn hóa, tạo ra những không gian sống mang đậm tính nhân văn và giá trị bền vững. Trong bối cảnh phát triển đô thị hóa mạnh mẽ tại Việt Nam, đây cũng là lúc để ngành kiến trúc nhìn nhận lại và tập trung hơn vào việc gìn giữ hơi thở đặc trưng của từng vùng miền.
Kiến trúc biết thở – Hướng đi bền vững của tương lai
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp và mật độ đô thị hóa ngày càng gia tăng, kiến trúc hiện đại đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng “biết thở” – một xu hướng kết hợp hài hòa giữa con người, không gian sống và thiên nhiên.
Không gian linh hoạt – Kết nối liền mạch với tự nhiên
Xu hướng kiến trúc hiện đại ưu tiên sự giao thoa giữa trong và ngoài, tạo nên không gian mở, giúp con người cảm nhận rõ hơn sự hiện diện của thiên nhiên. Các thiết kế không gian linh hoạt cho phép công trình thích nghi dễ dàng với nhu cầu sử dụng, xóa bỏ ranh giới cứng nhắc giữa nội thất và ngoại thất.
Bên cạnh đó, việc khuyến khích sự tham gia của cộng đồng thông qua những không gian công cộng dễ tiếp cận, thân thiện góp phần xây dựng kết nối xã hội. Không chỉ là nơi ở hay làm việc, các công trình này còn trở thành “cầu nối” gắn kết con người với con người và thiên nhiên.
Kiến trúc xanh – Hành trình “không phát thải”
Các công trình “biết thở” áp dụng nguyên tắc thiết kế bị động (Passive Design) để tối ưu hóa yếu tố tự nhiên như ánh sáng, thông gió, và khí hậu địa phương. Đồng thời, việc tận dụng năng lượng tái tạo như mặt trời, gió hay dùng vật liệu địa phương thân thiện với môi trường giúp giảm thiểu đáng kể lượng khí thải carbon.
Không chỉ dừng lại ở việc tiết kiệm năng lượng, kiến trúc xanh còn hướng tới tối ưu hóa vòng đời công trình, từ xây dựng đến vận hành, với mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Kiến trúc biết thở hòa hợp với hệ sinh thái
Các công trình “biết thở” đặc biệt nhấn mạnh việc bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên. Bằng cách tích hợp cây xanh, vườn trên mái hay tường xanh vào thiết kế, chúng không chỉ mang đến không gian sống trong lành mà còn góp phần bảo vệ đa dạng sinh học. Đây là hướng đi tất yếu để đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai.
Những tiêu chuẩn chứng nhận Công trình Xanh
Hiện nay, nhiều quốc gia đã phát triển các hệ thống chứng nhận công trình xanh nhằm khuyến khích các dự án xây dựng theo hướng bền vững và thân thiện với môi trường:
LEED (Hoa Kỳ): Được phát triển bởi Hội đồng Công trình Xanh Hoa Kỳ (USGBC), LEED là tiêu chuẩn phổ biến toàn cầu với các tiêu chí đánh giá như hiệu quả năng lượng, sử dụng nước, vật liệu thân thiện, chất lượng không khí nội thất và tính đổi mới trong thiết kế.
BREEAM (Anh): Là hệ thống tiên phong trong chứng nhận công trình xanh, BREEAM đánh giá dự án dựa trên nhiều yếu tố như năng lượng, sức khỏe, giao thông, chất thải, ô nhiễm và sử dụng đất.
Green Mark (Singapore): Tập trung vào sự cân bằng giữa hiệu quả năng lượng, quản lý nước và chất lượng không khí nội thất, Green Mark đóng vai trò lớn trong việc định hình xu hướng bền vững ở khu vực Đông Nam Á.
LOTUS (Việt Nam): Dựa trên các tiêu chí tương tự, LOTUS được phát triển bởi Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC), nhằm thúc đẩy các dự án sử dụng hiệu quả năng lượng, nước và vật liệu, đồng thời giảm thiểu chất thải.
Những công trình tiêu biểu trong xu hướng Kiến trúc biết thở
Trên thế giới, nhiều công trình đã trở thành biểu tượng tiêu biểu cho xu hướng kiến trúc gắn liền với thiên nhiên, như:
Jewel Changi Airport (Singapore): Sân bay này là một công trình nghệ thuật. Với thác nước Rain Vortex cao nhất thế giới nằm giữa các khu vườn nhiệt đới, kiến trúc này tạo ra sự hòa quyện tuyệt vời giữa không gian nhân tạo và tự nhiên. Người tham quan cảm nhận được sự cân bằng hoàn hảo giữa con người và thiên nhiên.
One Central Park (Sydney, Úc): Tòa nhà mang tính cách mạng với những khu vườn treo và mặt tiền phủ đầy cây xanh. Các công nghệ hiện đại như tấm phản chiếu ánh sáng mặt trời được tích hợp, không chỉ làm đẹp mà còn cải thiện chất lượng sống, đưa thiên nhiên vào từng ngóc ngách của đời sống đô thị.
Komera Leadership Center (Rwanda): Một công trình đậm tính nhân văn, tôn vinh văn hóa bản địa thông qua nghệ thuật “Imigongo” truyền thống. Mái nhà đan xen, gạch hoa văn phức tạp, và các chi tiết thủ công tinh xảo thể hiện tinh thần mạnh mẽ, kiên cường. Tên gọi “Komera” trong tiếng Rwanda mang ý nghĩa “vững vàng và dũng cảm”, làm nổi bật giá trị cộng đồng và bản sắc địa phương
Định hướng phát triển kiến trúc Xanh tại Việt Nam
Để đẩy mạnh xu hướng kiến trúc xanh, thân thiện môi trường tại Việt Nam, các giải pháp sau cần được chú trọng:
Thay đổi nhận thức và hướng đến sự bền vững: Kiến trúc sư, nhà đầu tư và các đơn vị quy hoạch cần định hình lại tư duy thiết kế, ưu tiên sự bền vững và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ kéo dài tuổi thọ công trình mà còn nâng cao giá trị sử dụng lâu dài, phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu.
Ứng dụng công nghệ và vật liệu thân thiện: Khuyến khích sử dụng vật liệu địa phương, tái chế hoặc có khả năng phân hủy sinh học. Đồng thời, áp dụng công nghệ tiên tiến giúp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và sử dụng năng lượng tái tạo hiệu quả.
Hỗ trợ sáng tạo kiến trúc: Cần tạo môi trường thuận lợi để kiến trúc sư tự do phát triển ý tưởng, tập trung vào thiết kế các công trình gắn kết cộng đồng, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên.
Thúc đẩy chính sách ưu đãi: Chính phủ nên ban hành các chính sách hỗ trợ tài chính và pháp lý, khuyến khích các dự án công trình xanh, từ đó tạo động lực phát triển đồng bộ.
Nâng cao nhận thức cộng đồng: Giáo dục và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người dân hiểu rõ giá trị của kiến trúc bền vững, từ đó góp phần xây dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp.
Kiến trúc “biết thở” không chỉ là giải pháp cho hiện tại mà còn là cánh cửa dẫn lối đến tương lai bền vững cho công trình Việt Nam. Việc dung hòa giữa hơi thở của nơi chốn, bản sắc văn hóa truyền thống và những tiến bộ hiện đại sẽ tạo nên các không gian sống không chỉ thân thiện với môi trường mà còn gắn kết con người với cộng đồng. Đây chính là chìa khóa để Việt Nam định hình một nền kiến trúc tiên phong, hài hòa, sẵn sàng đáp ứng thách thức của thời đại và kiến tạo những giá trị trường tồn.