Một viên gạch đặt sai có thể kéo theo hàng loạt hệ lụy cho cả công trình. Nhưng khi được xếp đúng kỹ thuật, từng lớp gạch lại trở thành nền móng vững chắc cho sự bền vững và thẩm mỹ. Trong bài viết này, chúng tôi chia sẻ những kinh nghiệm thực tế từ công trường để giúp bạn hiểu rõ và áp dụng hiệu quả cách xếp gạch trong xây dựng.
Thiên gạch, Kiêu gạch, hay kiện gạch là gì?
Trong thực tế thi công, các khái niệm như “thiên gạch”, “kiêu gạch” hay “kiện gạch” thường được dùng để mô tả số lượng và cách đóng gói gạch xây như gạch đất nung, gạch không nung, gạch xi măng, gạch bê tông hoặc gạch block. Những thuật ngữ này không áp dụng cho gạch ốp lát trang trí như gạch men, gạch granite.
Trước đây, người ta gọi 1.000 viên gạch là “1 thiên gạch” (thiên trong Hán-Việt nghĩa là 1.000). Sau này, thay vì đếm rời, gạch được xếp thành chồng và gọi là “1 kiêu gạch”, thường gồm khoảng 500 viên. Kiêu gạch mang tính ước lượng, dễ kiểm đếm hơn khi thi công.
Với sự phát triển của công nghệ sản xuất, gạch hiện nay thường được đóng “kiện” bằng máy, mỗi kiện có thể chứa hàng trăm đến cả nghìn viên, thuận tiện cho bốc xếp và vận chuyển. Hiểu rõ những đơn vị này giúp quản lý vật tư hiệu quả hơn trong quá trình xếp gạch đúng kỹ thuật.
Cách xếp 1 kiêu gạch
Tùy theo loại gạch, mỗi “kiêu gạch” – đơn vị xếp gạch theo đống – sẽ có số lượng và khối lượng khác nhau. Thông thường, một kiêu gạch thủ công (gạch chỉ) gồm khoảng 500 viên, còn với gạch không nung hoặc gạch block xếp máy, số lượng có thể dao động từ 750 đến 1000 viên. Đây là thông tin quan trọng giúp chủ đầu tư, kỹ sư và thợ xây ước lượng vật liệu chính xác, tránh lãng phí.
Dưới đây là bảng kích thước và trọng lượng trung bình của một số loại gạch phổ biến:
| Tên gạch | Kích thước (mm) | Kiện gạch (không nung) | Kiện gạch (nung) |
|---|---|---|---|
| Gạch QTC | 220x105x65 | 500 viên – 900 kg | 500 viên – 1,625 kg |
| Gạch không nung | 210x100x60 | 750 viên – 2,025 kg | – |
| Gạch block | 200x95x20 | 750 viên – 1,800 kg | – |
| Gạch block bê tông | 400x200x200 | 90 viên – 1,800 kg | – |
| Gạch bê tông | 400x150x200 | 113 viên – 1,808 kg | – |
| Gạch xi măng | 400x100x200 | 148 viên – 1,628 kg | – |
| Gạch chèn vỉa hè | 250x60x125 | 500 viên – 1,750 kg | – |
| Gạch trồng cỏ | 390x80x260 | 150 viên – 1,800 kg | – |
Lưu ý: Số lượng tính theo mỗi “kiêu gạch bao nhiêu viên” sẽ thay đổi tùy vào loại gạch và phương pháp vận chuyển.
Để xếp gạch thành một kiêu chắc chắn, hạn chế đổ vỡ trong quá trình vận chuyển, cần khóa các góc theo mô hình sau:
Cách xếp gạch không cần pallet
Trong nhiều công trình xây dựng hiện nay, đặc biệt là các công trình quy mô lớn hoặc nhà máy sản xuất gạch, việc xếp gạch không dùng pallet đang trở nên phổ biến. Cách làm này tận dụng tối đa không gian, giảm chi phí vật tư phụ và rút ngắn thời gian vận chuyển. Xe nâng hoặc thiết bị gắp gạch chuyên dụng sẽ trực tiếp bốc từng chồng gạch đã được sắp xếp theo khối định sẵn.
Tuy nhiên, yêu cầu kỹ thuật là các viên gạch phải được xếp ngay ngắn, đúng chiều và đảm bảo độ ổn định khi di chuyển. Phương pháp này phù hợp với các loại gạch nung, gạch bê tông nhẹ hoặc gạch không nung có độ bền cao. Nhờ vậy, quá trình thi công nền móng, tường gạch hoặc tường chịu lực sẽ diễn ra nhanh chóng, an toàn và hiệu quả hơn.
Cách xếp gạch như hình minh họa bên dưới:
Cách xếp gạch trong xây dựng dựa trên nghệ thuật xếp gạch
Trong xây dựng hiện đại, cách xếp gạch phản ánh trình độ thiết kế kiến trúc, tính thẩm mỹ và triết lý không gian của công trình. Kiến trúc sư Koen Mulder – tác giả cuốn “Het Zinderend Oppervlak” (Bề mặt sống động) – đã mở ra một góc nhìn mới: xem việc tổ chức các viên gạch và mạch vữa như một ngôn ngữ hình học, nơi mỗi hoa văn tường gạch là một bản nhạc thị giác.
Từ lý tưởng Modulor đến thực hành tường gạch
Koen Mulder từng chịu ảnh hưởng từ các hệ tỷ lệ kiến trúc như Modulor của Le Corbusier hay thước đo của Dom Hans van der Laan. Tuy nhiên, ông không bị ràng buộc bởi các con số lý thuyết. Với ông, trải nghiệm vật lý, sự bất đối xứng và tính bất ngờ trong cách xếp gạch thực tế mới là yếu tố mang lại cảm xúc cho không gian.
Trong thi công, khi “cách xếp gạch trong xây dựng” được ứng dụng một cách có hệ thống, kiến trúc sư không chỉ tạo ra các bức tường vững chắc mà còn tạo nên lớp da thị giác sinh động cho công trình. Sự phối hợp giữa tỷ lệ viên gạch, chiều dày mạch vữa và bố cục hoa văn tạo ra chiều sâu không gian, ánh sáng và thậm chí cả cảm giác chuyển động.
Mối liên hệ giữa gạch, mạch và không gian
Một trong những phát hiện quan trọng của Mulder là mối quan hệ giữa viên gạch và mạch không phải là yếu tố phụ, mà chính là cấu trúc hình học cơ bản của mặt đứng công trình. Khi các kỹ thuật xếp gạch như cross bond (kiểu chữ thập), monk bond (kiểu tu sĩ) hay Chinese bond (kiểu Trung Hoa) được áp dụng, chúng không chỉ phục vụ mục tiêu kết cấu mà còn tạo ra mô-típ nhịp điệu và sự gắn kết thị giác.
Ví dụ, Monk bond sử dụng cách xếp xen kẽ gạch ngang và dọc, tạo nên cảm giác chuyển động dọc theo mặt đứng. Trong khi đó, English bond – kiểu phổ biến trong xây tường chịu lực – tạo ra nhịp vững chắc và ổn định.
Mỗi kiểu xếp gạch mang theo những quy tắc xử lý góc khác nhau. Một lỗi nhỏ trong việc bố trí góc có thể phá vỡ toàn bộ nhịp hoa văn. Đó là lý do vì sao những kỹ sư và kiến trúc sư chuyên sâu về xây gạch luôn đề cao sự chính xác đến từng viên.
Góc tường – Nơi gạch “lên tiếng”
Theo Mulder, góc tường là nơi phản ánh rõ nhất triết lý sắp đặt. Một hệ thống “mạch và viên” hợp lý sẽ biến góc thành điểm nhấn chứ không phải điểm gãy. Khi xử lý góc bằng cách tiếp nối mô-típ – ví dụ sử dụng viên gạch nằm dọc khớp với mô-típ ngang – bức tường trở nên liền mạch và có ngôn ngữ riêng.
Trong kỹ thuật xây dựng, người ta thường dùng các viên đặc biệt như ¼ gạch hay nửa gạch để điều chỉnh tỉ lệ và bảo toàn mô-típ ở góc. Đây là kỹ năng không thể thiếu trong thi công tường gạch trang trí, đặc biệt tại những công trình mang yếu tố thủ công cao.
Hoa văn gạch – Nghệ thuật trên vật liệu cơ bản
Điều thú vị trong quan sát của Mulder là: gạch và vữa – những vật liệu tưởng như thô ráp và kỹ thuật – lại có thể trở thành chất liệu tạo nên biểu cảm nghệ thuật. Khi được tổ chức theo mô hình lặp nhịp và đối xứng hoặc phá cách có chủ đích, tường gạch có thể tạo nên cảm giác như một tấm vải dệt – nơi ánh sáng, bóng đổ và kết cấu kể một câu chuyện thị giác.
Một bức tường gạch xây bằng nửa viên và mạch vữa ngẫu hứng có thể trông “cũ kỹ” một cách có chủ đích, mô phỏng lịch sử trong khi lại hoàn toàn hiện đại về kỹ thuật. Điều này đặc biệt đúng với xu hướng hiện nay – nơi nhiều kiến trúc sư đánh giá cao sự không hoàn hảo, sự tự nhiên và các chi tiết có thể “già đi” theo thời gian.
Thách thức trong thi công: Mạch, hoa văn và công nghiệp hóa
Sự khó khăn lớn nhất trong thi công tường gạch nghệ thuật nằm ở việc chuyển đổi thiết kế sang thực tế. Khi vật liệu được sản xuất hàng loạt trong nhà máy, còn công trình được thi công ngoài trời, sự thiếu đồng bộ có thể làm mất đi tinh thần của bản thiết kế gốc.
Các mô-típ phức tạp như Chinese bond hay các mảng xếp ba chiều cần sự phối hợp chặt chẽ giữa kiến trúc sư và đội thi công. Việc căn chỉnh mạch, kiểm tra độ dày vữa và xác định điểm bắt đầu luôn là bài toán cần giải từng ngày tại công trường.
Giá trị vật liệu và xu hướng tái đánh giá gạch
Trong nhiều thập kỷ, gạch từng bị xem là vật liệu “cũ kỹ” và bị thay thế bởi các lớp phủ nhân tạo. Tuy nhiên, từ những năm 1990s trở lại đây, xu hướng kiến trúc đánh giá lại giá trị của gạch. Gạch trở thành vật liệu xúc giác – nơi người dùng không chỉ nhìn mà còn cảm nhận. Các mô-típ xếp gạch như một ngôn ngữ thứ hai, phản ánh văn hóa xây dựng địa phương.
Tại Hà Lan, nhiều kiến trúc sư trẻ quay về với kỹ thuật xếp gạch truyền thống, ứng dụng tinh thần thủ công vào thiết kế hiện đại. Những viên gạch không còn đơn thuần là khối xây mà là yếu tố truyền tải ký ức, biểu cảm và bản sắc.
Như vậy, cách xếp gạch trong xây dựng không chỉ tạo nên những bức tường vững chắc mà còn phản ánh tay nghề và tư duy thi công chuyên nghiệp. Nếu bạn đang chuẩn bị cho một công trình mới, đừng bỏ qua bước quan trọng này. Hãy đầu tư từ những viên gạch đầu tiên để nhận về sự vững bền lâu dài.