Mỗi công trình vững chãi đều khởi nguồn từ một bản thiết kế hoàn hảo. Từ những tòa nhà chọc trời đến ngôi nhà nhỏ xinh, mọi công trình đều cần một nền tảng thiết kế chuẩn chỉnh để tối ưu công năng, đảm bảo an toàn và nâng cao giá trị sử dụng. Vậy thiết kế xây dựng là gì và quy định như thế nào? Hãy cùng Kientruc.vn tìm hiểu cụ thể hơn trong bài viết sau!
Thiết kế xây dựng là gì? Thiết kế xây dựng gồm những gì?
Theo Điều 78 Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), thiết kế xây dựng là một bước quan trọng trong quy trình đầu tư xây dựng, bao gồm các giai đoạn thiết kế khác nhau để đảm bảo tính khả thi, kỹ thuật xây dựng và thẩm mỹ của công trình. Cụ thể, thiết kế XD được phân thành các cấp độ sau:
- Thiết kế sơ bộ: Xuất hiện trong Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng, giúp xác định phạm vi, quy mô dự án và đánh giá sơ bộ tính hiệu quả.
- Thiết kế cơ sở: Là thành phần trong Báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc có thể là thiết kế bản vẽ thi công trong Báo cáo kinh tế – kỹ thuật. Đây là nền tảng để phê duyệt dự án đầu tư.
- Thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở, gồm:
- Thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED – Front-End Engineering Design): Được áp dụng rộng rãi theo thông lệ quốc tế, giúp tối ưu chi phí và thời gian thực hiện dự án.
- Thiết kế kỹ thuật: Cung cấp thông tin chi tiết về kết cấu, vật liệu và giải pháp kỹ thuật.
- Thiết kế bản vẽ thi công: Là tài liệu trực tiếp phục vụ thi công.
- Các thiết kế bổ sung khác theo yêu cầu cụ thể của từng dự án.
Các bước thiết kế xây dựng công trình
Tùy vào quy mô và tính chất dự án, thiết kế XD có thể được triển khai theo một hoặc nhiều bước:
- Thiết kế một bước: Chỉ gồm thiết kế bản vẽ thi công, phù hợp với công trình nhỏ, đơn giản.
- Thiết kế hai bước: Gồm thiết kế cơ sở và thiết kế bản vẽ thi công, thường áp dụng cho công trình có yêu cầu trung bình về kỹ thuật.
- Thiết kế ba bước: Bao gồm thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật và thiết kế bản vẽ thi công, thường được áp dụng trong các công trình phức tạp, đòi hỏi tính chính xác cao.
- Thiết kế nhiều bước: Được triển khai theo thông lệ quốc tế, phù hợp với các dự án có vốn đầu tư lớn, công nghệ hiện đại.
Việc lựa chọn số bước thiết kế phụ thuộc vào quyết định của chủ đầu tư khi phê duyệt dự án. Hồ sơ thiết kế xây dựng sau thiết kế cơ sở phải đảm bảo đầy đủ các tài liệu như thuyết minh thiết kế, bản vẽ chi tiết, tài liệu khảo sát, dự toán chi phí và chỉ dẫn kỹ thuật.
Tiêu chí bắt buộc trong thiết kế XD
Thiết kế xây dựng là quá trình nghiên cứu, tính toán để đảm bảo công trình đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật, pháp lý và thực tiễn sử dụng. Theo Điều 79 Luật Xây dựng 2014, các tiêu chí quan trọng cần tuân thủ gồm:
- Đáp ứng nhiệm vụ thiết kế và quy hoạch tổng thể
Mỗi công trình xây dựng đều phải tuân theo nhiệm vụ thiết kế đã được phê duyệt, phù hợp với quy hoạch đô thị, cảnh quan kiến trúc và điều kiện tự nhiên, văn hóa – xã hội của khu vực. Điều này giúp đảm bảo tính hài hòa giữa công trình và môi trường xung quanh, tạo ra không gian kiến trúc bền vững. - Tuân thủ các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật
Thiết kế XD phải tuân theo tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn kỹ thuật hiện hành, bao gồm các quy định về sử dụng vật liệu, đảm bảo khả năng chịu lực, tính an toàn trong vận hành, tính thẩm mỹ và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, các yếu tố phòng chống cháy nổ, ứng phó với biến đổi khí hậu cũng phải được cân nhắc kỹ lưỡng để nâng cao độ bền vững của công trình. - Giải pháp thiết kế tối ưu chi phí
Một thiết kế xây dựng hiệu quả không chỉ đảm bảo chất lượng kỹ thuật mà còn phải cân đối giữa chi phí và hiệu suất sử dụng. Việc lựa chọn vật liệu, công nghệ xây dựng phù hợp có thể giúp tối ưu hóa ngân sách mà vẫn đáp ứng đầy đủ công năng và tiện nghi sử dụng. Đồng thời, thiết kế cần đảm bảo tính đồng bộ giữa các hạng mục trong công trình và với các công trình liên quan. - Đáp ứng yêu cầu tiện nghi, vệ sinh và an toàn cho người sử dụng
Thiết kế XD phải tạo ra môi trường sống và làm việc tiện nghi, đảm bảo các điều kiện về ánh sáng, thông gió, vệ sinh và sức khỏe cho người sử dụng. Đặc biệt, công trình cần có các giải pháp hỗ trợ cho người khuyết tật, người cao tuổi và trẻ em, nâng cao khả năng tiếp cận và sử dụng an toàn. - Ưu tiên sử dụng những vật liệu xanh, thân thiện với môi trường
Xu hướng thiết kế xây dựng hiện đại chú trọng đến việc giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường bằng cách sử dụng vật liệu tái chế, vật liệu địa phương hoặc vật liệu có tính năng tiết kiệm năng lượng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà còn góp phần giảm chi phí vận hành công trình về lâu dài. - Thẩm định và phê duyệt thiết kế theo quy định của pháp luật
Trước khi triển khai thi công, thiết kế XD phải được thẩm định và phê duyệt theo quy định của Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi 2020), ngoại trừ một số trường hợp như thiết kế nhà ở riêng lẻ có quy mô nhỏ. - Yêu cầu về năng lực của đơn vị thiết kế
Nhà thầu thiết kế xây dựng phải có đủ năng lực chuyên môn, kinh nghiệm và chứng chỉ hành nghề phù hợp với loại công trình đảm nhận. Điều này giúp đảm bảo chất lượng thiết kế, hạn chế rủi ro và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng công trình. - Quy định đối với thiết kế nhà ở riêng lẻ
Thiết kế XD nhà ở riêng lẻ cũng phải tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật về an toàn chịu lực, phòng cháy chữa cháy và môi trường. Đối với nhà có diện tích sàn dưới 250m2, dưới 3 tầng hoặc chiều cao dưới 12m, hộ gia đình có thể tự thiết kế nhưng phải đảm bảo phù hợp với quy hoạch đô thị và chịu trách nhiệm về chất lượng công trình cũng như an toàn của các công trình lân cận.
Cập nhật mới nhất về quy định thiết kế xây dựng
Thiết kế xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo chất lượng và an toàn của công trình. Theo quy định tại Điều 35 Nghị định 175/2024/NĐ-CP, các yêu cầu về thiết kế xây dựng đã có những điều chỉnh đáng chú ý nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động xây dựng.
- Yêu cầu chung về thiết kế xây dựng
Theo Điều 78 và Điều 79 của Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi năm 2020), thiết kế xây dựng phải đáp ứng các tiêu chí về an toàn, công năng và phù hợp với mục tiêu đầu tư. Đây là cơ sở quan trọng để đảm bảo công trình đạt hiệu suất tối ưu và tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật. - Số bước thiết kế theo quy mô dự án
Tùy vào tính chất và quy mô của từng dự án, số bước thiết kế XD sẽ được quyết định trong phê duyệt dự án đầu tư. Điều này giúp linh hoạt trong triển khai, đồng thời đảm bảo từng bước thiết kế có sự kiểm soát chặt chẽ. - Tính nhất quán giữa các bước thiết kế
Nếu một công trình yêu cầu từ hai bước thiết kế trở lên, nội dung thiết kế của bước sau phải phù hợp với các thông số kỹ thuật và nội dung của bước trước. Chủ đầu tư được quyền điều chỉnh thiết kế để tối ưu hiệu quả sử dụng, miễn là không làm thay đổi thiết kế cơ sở theo quy định tại khoản 2 Điều 23 Nghị định 175/2024/NĐ-CP. - Trách nhiệm của chủ đầu tư trong thiết kế xây dựng
Chủ đầu tư hoặc đơn vị được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự án có trách nhiệm tổ chức lập thiết kế XD. Trong một số trường hợp, nhà thầu xây dựng sẽ chịu trách nhiệm triển khai các bước thiết kế theo hợp đồng đã ký kết. - Kiểm soát và thẩm định thiết kế xây dựng
Việc kiểm soát thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở là bắt buộc theo khoản 1 Điều 82 Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi 2020). Chủ đầu tư phải đảm bảo thiết kế đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu vận hành công trình, tránh sai sót trong quá trình thi công.
Nhiệm vụ thiết kế XD
Theo Điều 32 Nghị định 15/2021/NĐ-CP, nhiệm vụ thiết kế XD là bước đầu tiên, đóng vai trò quan trọng trong quá trình triển khai dự án. Chủ đầu tư có thể tự lập hoặc thuê đơn vị tư vấn thiết kế xây dựng thực hiện, đảm bảo phù hợp với chủ trương đầu tư và làm căn cứ để lập dự án đầu tư xây dựng. Khi cần thiết, có thể mời chuyên gia hoặc tổ chức thẩm tra nhằm nâng cao tính chính xác và hiệu quả.
Nội dung nhiệm vụ thiết kế xây dựng bao gồm:
- Căn cứ pháp lý và quy chuẩn kỹ thuật: Xác định tiêu chuẩn thiết kế XD, đảm bảo tuân thủ quy định hiện hành.
- Mục tiêu và phạm vi dự án: Định hướng công trình về công năng, quy mô và yêu cầu sử dụng.
- Địa điểm xây dựng: Đánh giá địa chất, điều kiện tự nhiên và tác động đến thiết kế.
- Yêu cầu quy hoạch, kiến trúc: Đảm bảo tính thẩm mỹ, hài hòa với cảnh quan và quy hoạch chung.
- Thông số kỹ thuật và tuổi thọ công trình: Xác định thời gian sử dụng, khả năng chịu tải và các tiêu chuẩn an toàn.
Quy chuẩn hồ sơ thiết kế xây dựng
Hồ sơ thiết kế xây dựng đóng vai trò quan trọng trong quá trình triển khai dự án, đảm bảo tính hợp pháp, minh bạch và đồng bộ giữa các giai đoạn thi công. Theo Điều 37 Nghị định 175/2024/NĐ-CP, hồ sơ này phải đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể nhằm kiểm soát chất lượng công trình.
Thứ nhất, mỗi công trình đều cần có bộ hồ sơ thiết kế XD đầy đủ, bao gồm thuyết minh thiết kế, bản vẽ thiết kế và tài liệu liên quan. Nội dung chi tiết của hồ sơ sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn thiết kế đã được quy định tại Điều 38, Điều 39 và Điều 40 cùng nghị định.
Thứ hai, bản vẽ thiết kế xây dựng phải tuân thủ các tiêu chuẩn về kích thước, tỷ lệ, khung tên trong ngành xây dựng. Đặc biệt, từng bản vẽ cần ghi rõ thông tin của người thực hiện, từ người thiết kế, kiểm tra thiết kế, chủ trì thiết kế cho đến chủ nhiệm thiết kế. Trong trường hợp nhà thầu là tổ chức, bản vẽ phải được ký và đóng dấu theo quy định để đảm bảo tính pháp lý.
Ngoài ra, hồ sơ thiết kế XD cần được đóng thành tập, có danh mục, đánh số, ký hiệu rõ ràng nhằm dễ dàng tra cứu và lưu trữ lâu dài. Đối với phần thiết kế kiến trúc, nếu có, cần đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật về kiến trúc để đồng bộ với tổng thể công trình.
Thiết kế xây dựng là bước khởi đầu quyết định sự thành công của mỗi công trình. Một bản thiết kế chất lượng giúp tối ưu ngân sách, rút ngắn thời gian thi công và tạo ra không gian sống, làm việc lý tưởng. Đừng để sai sót trong thiết kế làm ảnh hưởng đến công trình mơ ước – hãy tìm hiểu kỹ và lựa chọn giải pháp tối ưu ngay hôm nay!