Ba hay bốn lợi ích ?

Làm một việc gì đó về mặt kinh tế, người ta thường nói đến 3 lợi ích: Tập thể, DN, Nhà nước. Có thể thật lý tưởng trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế – xã hội. Thế nhưng xây dựng công trình trong đô thị, nhất là trong các đô thị lớn, có lẽ không đủ.

Xin từ một việc cụ thể: Hà Nội có hàng chục, hàng trăm khu nhà ở quen gọi là khu tập thể, được xây dựng từ 40 – 50 năm nay (thực ra với kết cấu gạch, bê tông cốt thép thì chưa phải là lâu), nhiều hư hỏng, thậm chí nguy hiểm, có nguy cơ sập đổ. Chủ trương xây dựng lại với các lợi ích sau: 1. Người ở hiện nay vẫn được ở trên mảnh đất quen thuộc (tái định cư tại chỗ) với diện tích tăng lên; 2. Nhà mới, kiên cố, tiện nghi lại rộng hơn; 3. Cty kinh doanh xây dựng nhà thu nhiều lợi nhuận; 4. Tp (Nhà nước) cải thiện được đời sống dân cư, khỏi lo bất ổn đang rình rập hàng ngày.

Hầu hết các nhà “tập thể” ấy đều từ 4, 5, 6 tầng. Nay phải làm cao tầng 15 – 20 tầng, phải tăng mật độ xây dựng. Lợi ích của 3 thành phần trên thì rõ rồi. Nhưng còn ảnh hưởng của nó tới đô thị thì sao?

Nhà cao tầng sẽ tăng số người ở, văn phòng, siêu thị… tăng lưu lượng giao thông, tăng lượng nước thải, tăng nạn ô nhiễm và tăng đủ thứ tệ hại khác. Tp đã mắc bệnh đầu to… Vậy là “hậu quả xấu đô thị gánh chịu”.

Vì vậy, với công trình xây dựng trong đô thị, xin quan tâm lợi ích cao nhất phải là lợi ích đô thị. Xây dựng như thế ảnh hưởng tới kiến trúc, quy hoạch đô thị  thế nào, hạ tầng kỹ thuật đô thị vốn đã quá tải lại chất chồng thêm gánh nặng. Vậy mà cứ luôn hô hào giảm ô nhiễm, thân thiện với môi trường, chống ùn tắc giao thông (cho nên đề nghị xây dựng trong đô thị có lẽ lợi ích thứ tư là quan trọng nhất: Ảnh hưởng tới đô thị thế nào).

Theo đề nghị của tôi, chỉ nên từ 8 – 12 tầng. Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ thị ngừng xây cao tầng trong lõi đô thị Hà Nội chính là vì lợi ích của đô thị. Cần được triển khai cụ thể. Hiện nay đang có chủ trương di dời các cơ sở sản xuất ra khỏi đô thị chắc chắn sẽ là mảnh đất vàng để nhiều “nhà tư bản” nhòm ngó với các dự án cao ốc mà không nghĩ đến lợi ích đô thị.

Cách đây chừng 15 năm, trong nhiệm kỳ của mình, Thủ tướng Võ Văn Kiệt từng chỉ thị không xây cao tầng 4 quận nội thành Hà Nội. Nhưng rồi dựa vào lý do “đổi mới”, người ta đã thỏa thuận cho các dự án cao tầng ngay mép nước hồ Gươm (theo quy định khu vực này do Bộ Xây dựng quản lý quy hoạch) cho nên cần phân nghiêm luật, quy hoạch mang tính kế thừa, chứ không phải là cái sau phủ định cái trước và quan trọng nhất là đừng để đồng tiền chi phối quy hoạch.