Câu chuyện giá thiết kế

Cách đây hơn chục năm, tại Hội KTS Việt Nam, ông phó viện trưởng Viện Kinh tế xây dựng trình bày một trong những cơ sở tính giá thiết kế là tiền lương của kiến trúc sư cao cấp. Tính theo dự toán công trình nên giá thị trường có biến động thì giá thiết kế biến động theo. Căn cứ thu nhập chung của xã hội thì giá thiết kế không thấp. Chúng tôi chấp nhận và thấy ông viện phó nói đúng. Nhưng thực tế đâu có đơn giản như vậy.

trước đây, thời bao cấp, người thiết kế ở vị trí thượng phong, chủ đầu tư đón tiếp niềm nở, khi cần thiết kế nhanh còn có thể quà cáp đôi chút. Còn bây giờ chúng tôi ở thế áp chót, bản thân tôi đã từng bị các vị bên A, chức không to, nhưng quyền và tiền thì to, nói thẳng: “Tôi thuê anh, anh phải làm theo ý tôi. Thiếu gì tư vấn, đi thuê người khác”. Thuở ấy, tỷ lệ chúng tôi phải nộp lại cho chủ đầu tư là 10% tiền thiết kế. Dần dà tỷ lệ này tăng lên, bây giờ thì khoảng 25 – 30%, có khi còn hơn. Thuế VAT 10%, chi phí quản lý của bộ máy văn phòng, bảo hiểm xã hội khoảng 25%, người giới thiệu công trình 10%, thuế thu nhập doanh nghiệp… Đến tay những người thợ vẽ chỉ còn chừng 25%. Giá thiết kế cứ tăng lên, rất có thể các tỷ lệ khác sẽ tăng theo và cái tỷ lệ cho người thợ vẽ sẽ lại giảm đi.

Tại Đại hội KTS vừa qua, Bộ trưởng Bộ Xây dựng cho biết sẽ bàn bạc điều chỉnh giá thiết kế. Chúng tôi có vui thật, nhưng vẫn thấy run run vì chỉ tăng danh nghĩa, chứ vào túi mình thì không đáng kể. Còn nhiều chi phí khác trong số 25% ít ỏi của chúng tôi, mỗi lần bên A chuyển cho một cái séc là phải trả giá. Và không phải cứ “đến hẹn lại lên”. Bản thân tôi ký hợp đồng với một Cty trong TCty Xây dựng Hà Nội từ năm 2002, nhà hoàn thành từ lâu, người ở phủ kín, nhưng BQLDA vẫn bảo phải chờ kiểm toán mới thanh toán nốt. Thủ tục thanh toán cũng thật nhiêu khê, người chủ trì thiết kế phải ký nhận tất cả số tiền thiết kế, kể cả số tiền “lại quả”, thế nhưng báo cáo thanh toán phải lập một số hợp đồng lao động với các kiến trúc sư, kỹ sư, cộng tác viên… tính sao cho hết số tiền được lĩnh, có nghĩa là người lao động phải ký khống, thực sự số tiền mình nhận được thường chỉ khoảng một nửa số tiền mình ký. Cho nên tăng giá thiết kế là hợp lý, nhưng cái khó hơn là luật pháp phải có cơ chế để đồng tiền vào đúng chỗ của nó.