Đồ án “Trung tâm nghiên cứu và phát triển rừng Sác – Cần Giờ” của sinh viên Nguyễn Thị Hoàng Diễm đã xuất sắc giành giải nhất Giải thưởng Tamayouz Excellence Award 2024, một trong những giải thưởng danh giá tôn vinh sự sáng tạo và đổi mới trong kiến trúc toàn cầu.
Đồ án mang sứ mệnh phục hồi hệ sinh thái rừng ngập mặn Cần Giờ – “lá phổi xanh” của TP. Hồ Chí Minh, đồng thời đề xuất mô hình phát triển bền vững, kết hợp bảo tồn thiên nhiên và nghiên cứu khoa học. Với thiết kế tinh tế, ý tưởng độc đáo và tầm nhìn dài hạn, dự án này hứa hẹn trở thành biểu tượng cho kiến trúc bền vững, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Thông tin tổng quan giải nhất Giải thưởng Tamayouz Excellence Award 2024:
- Tên đồ án: Trung tâm nghiên cứu và phát triển rừng Sác – Cần Giờ
- Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Hoàng Diễm
- Người hướng dẫn: KTS Đàm Vũ
- Thành tựu: Giải nhất Giải thưởng Tamayouz Excellence Award 2024
Đồ án không dừng lại ở một bản thiết kế kiến trúc mà còn là lời giải cho bài toán bảo tồn hệ sinh thái rừng ngập mặn, một tài sản quý giá của TP. Hồ Chí Minh. Dự án đề xuất xây dựng một trung tâm nghiên cứu hiện đại, tích hợp các chức năng bảo tồn, giáo dục và triển lãm, đồng thời hỗ trợ tái tạo rừng ngập mặn bị tàn phá. Với cách tiếp cận bền vững, đồ án đã chinh phục ban giám khảo quốc tế nhờ sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc, môi trường và con người.
Điểm nổi bật của đồ án nằm ở mục tiêu kép: vừa phục hồi hệ sinh thái tự nhiên, vừa tạo ra không gian nghiên cứu và trải nghiệm cho con người. Thay vì chỉ tập trung vào thẩm mỹ, thiết kế của Nguyễn Thị Hoàng Diễm hướng tới việc “nâng đỡ” thiên nhiên, giúp rừng ngập mặn tái sinh và phát triển mạnh mẽ hơn. Công trình được xây dựng với vật liệu tre địa phương, thân thiện với môi trường, đồng thời áp dụng các giải pháp kiến trúc xanh như thông gió tự nhiên và tận dụng ánh sáng mặt trời, giảm thiểu tác động đến môi trường xung quanh.
Bối cảnh và vai trò của Rừng ngập mặn Cần Giờ
“Lá Phổi Xanh” của TP. Hồ Chí Minh
Cần Giờ, khu vực ngoại ô cách trung tâm TP. Hồ Chí Minh khoảng 40 km, là nơi tọa lạc của khu rừng ngập mặn rộng lớn với diện tích khoảng 75.000 ha. Từng bị tàn phás nặng nề bởi chiến tranh hóa học vào năm 1975, rừng Cần Giờ đã hồi sinh ngoạn mục nhờ nỗ lực trồng rừng và bảo vệ của cộng đồng. Ngày nay, khu rừng không chỉ là nơi sinh sống của hàng trăm loài động thực vật quý hiếm mà còn đóng vai trò như một lá chắn tự nhiên, bảo vệ thành phố khỏi bão lũ và xói mòn bờ biển. Hơn thế, rừng ngập mặn còn hoạt động như một “cỗ máy” lọc nước thải từ các khu công nghiệp, góp phần cải thiện chất lượng môi trường.
Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế với các hoạt động như nuôi trồng thủy sản, làm muối và đánh bắt cá đã gây áp lực lớn lên hệ sinh thái. Diện tích rừng bị thu hẹp, đất đai nhiễm mặn, và nguồn lợi thủy sản tự nhiên suy giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của người dân địa phương. Trước thực trạng này, đồ án của Nguyễn Thị Hoàng Diễm là một chiến lược dài hạn nhằm khôi phục và bảo vệ “lá phổi xanh” của thành phố.
Thách thức đối với hệ sinh thái
Sự suy thoái của rừng ngập mặn Cần Giờ đặt ra nhiều thách thức lớn. Đất mặn hóa do các con đê ngăn nước, chặt phá rừng để mở rộng đất sản xuất, và ô nhiễm từ hoạt động công nghiệp đang phá hủy môi trường sống của nhiều loài sinh vật. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu và nguy cơ nước biển dâng khiến TP. Hồ Chí Minh đối mặt với nguy cơ sụt lún và ngập lụt trong tương lai. Nếu không có biện pháp kịp thời, rừng Cần Giờ có thể mất đi vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thành phố và duy trì đa dạng sinh học.
Giải pháp sáng tạo từ đồ án giải nhất Giải thưởng Tamayouz Excellence Award 2024
Thiết kế hỗ trợ tái tạo rừng
Để giải quyết các vấn đề trên, đồ án đề xuất xây dựng một trung tâm nghiên cứu và phát triển tại khu vực từng là rừng ngập mặn nhưng nay đã bị mặn hóa. Công trình được thiết kế với mục tiêu chính là hỗ trợ tái tạo rừng thông qua hai giai đoạn:
- Trung hòa đất mặn: Loại bỏ các con đê ngăn nước, cho phép dòng chảy tự nhiên rửa trôi muối, tạo điều kiện cho rừng ngập mặn tái sinh.
- Tái tạo rừng: Trung tâm sẽ hoạt động như một “vườn ươm” nuôi dưỡng hạt giống và cây non, chuẩn bị chúng cho việc trồng lại trong môi trường tự nhiên.
Toàn bộ cấu trúc được nâng lên trên các cột để tránh ảnh hưởng đến mực nước ngập mặn bên dưới, đồng thời áp dụng thiết kế hình vòng tròn nhằm tối ưu hóa trải nghiệm của con người với thiên nhiên. Công trình không chỉ là nơi nghiên cứu mà còn là không gian để du khách hòa mình vào vẻ đẹp của rừng, từ đó nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
Không gian chức năng đa dạng
Trung tâm được chia thành các khu vực chính, mỗi khu vực đảm nhiệm một vai trò cụ thể:
- Hành lang kết nối: Được bố trí khắp tòa nhà, tạo sự liên kết liền mạch và mang đến cảm giác gần gũi với thiên nhiên.
- Khu vực chức năng: Các cụm không gian được thiết kế mô phỏng cấu trúc rễ cây rừng ngập mặn, tích hợp các khe hở để đón ánh sáng và gió tự nhiên, đảm bảo thông thoáng và tiết kiệm năng lượng.
- Khu triển lãm: Bao gồm phòng trưng bày và không gian giải trí, nơi giới thiệu về hệ sinh thái rừng ngập mặn và các nỗ lực bảo tồn.
- Khu nghiên cứu: Dành cho các nhà khoa học và sinh viên nghiên cứu về rừng ngập mặn, đồng thời hỗ trợ quá trình nuôi dưỡng cây non để tái tạo rừng.
Những không gian này không chỉ phục vụ mục đích khoa học mà còn khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, từ đó lan tỏa thông điệp về bảo vệ môi trường.
Vật liệu và công nghệ bền vững
Một trong những điểm sáng của đồ án là việc sử dụng tre – một vật liệu địa phương, bền vững và tiết kiệm chi phí – làm chất liệu xây dựng chính. Tre còn phù hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới của Việt Nam. Ngoài ra, công trình áp dụng các giải pháp kiến trúc xanh như hệ thống thông gió tự nhiên, tận dụng ánh sáng mặt trời và thiết kế nâng cao để giảm thiểu tác động đến môi trường tự nhiên.
Tầm ảnh hưởng của đồ án giải nhất Giải thưởng Tamayouz Excellence Award 2024: “Trung tâm nghiên cứu và phát triển rừng Sát – Cần Giờ”
Góp phần bảo tồn hệ sinh thái
Bằng cách kết hợp nghiên cứu khoa học, bảo tồn thiên nhiên và giáo dục cộng đồng, trung tâm có tiềm năng trở thành mô hình mẫu cho các khu vực rừng ngập mặn khác trên thế giới. Việc tái tạo rừng không chỉ giúp bảo vệ đa dạng sinh học mà còn cải thiện sinh kế của người dân địa phương thông qua việc khôi phục nguồn lợi thủy sản tự nhiên.
Nâng tầm kiến trúc Việt Nam
Việc giành giải nhất Tamayouz Excellence Award 2024 là minh chứng cho tài năng và sự sáng tạo của sinh viên Việt Nam trên đấu trường quốc tế. Đồ án của Nguyễn Thị Hoàng Diễm không chỉ tôn vinh giá trị của kiến trúc xanh mà còn khẳng định vai trò của thế hệ trẻ trong việc giải quyết các vấn đề môi trường toàn cầu. Thành công này cũng góp phần nâng cao vị thế của kiến trúc Việt Nam, khuyến khích các thế hệ sinh viên tiếp tục theo đuổi những ý tưởng đổi mới và bền vững.
Truyền cảm hứng cho cộng đồng
Bằng cách tạo ra một không gian kết nối con người với thiên nhiên, đồ án khuyến khích cộng đồng tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường. Từ việc trải nghiệm vẻ đẹp của rừng ngập mặn đến việc tìm hiểu về các nỗ lực tái tạo rừng, trung tâm hứa hẹn sẽ trở thành điểm đến giáo dục và du lịch sinh thái, truyền cảm hứng cho hàng triệu người về tầm quan trọng của việc bảo tồn thiên nhiên.
Kết luận
Đồ án “Trung tâm nghiên cứu và phát triển rừng Sác – Cần Giờ” của Nguyễn Thị Hoàng Diễm là một bước tiến quan trọng trong hành trình kiến tạo tương lai bền vững cho TP. Hồ Chí Minh. Với thiết kế sáng tạo, giải pháp thực tiễn và tầm nhìn dài hạn, dự án không chỉ giành được giải nhất Giải thưởng Tamayouz Excellence Award 2024 mà còn đặt nền móng cho một mô hình kiến trúc xanh, hỗ trợ bảo tồn hệ sinh thái rừng ngập mặn.
