Sạt lở kinh hoàng giữa mùa khô

Từ cuối tháng 12.2009 đến nay, khi tổ máy số 2 của Nhà máy thuỷ điện Buôn Tua Srah chính thức vận hành, hàng chục kilômét bờ sông Krông Nô qua 4 xã của huyện Krông Nô, tỉnh Đắc Nông đã bị sạt lở nghiêm trọng.

Thửa đất cuối cùng của ông Nguyễn Sáu sắp sập xuống sông khi thuỷ điện Buôn Tua Srah tiếp tục xả nước.

trước tình trạng hàng chục hécta đất canh tác màu mỡ liên tiếp sập xuống sông, nông dân và chính quyền địa phương vùng hạ lưu đang rất hoang mang, bức xúc.

Tai hoạ “ba trong một”

Ngày 18.3, chúng tôi cùng đoàn cán bộ của Sở NNpTNT Đắc Nông và UBND huyện Krông Nô thị sát khu vực sạt lở tại các xã Đức Xuyên, Nâm N’dir. Đứng cạnh mấy cây càphê còn sót lại bên sông, ông Nguyễn Sáu – nông dân thôn Xuyên phước, xã Đức Xuyên – nói như mếu: “Gia đình tôi có 6 sào càphê đang kinh doanh, bây giờ đã sập xuống sông hết 5 sào rưỡi, chỉ còn lại cái sổ đỏ thôi”.

Về tốc độ sạt lở, ông Sáu cho hay mỗi ngày dòng sông lấn sâu vào bờ khoảng… 3 mét. Rồi chỉ tay vào chiếc ôtô đang đậu trên đường, ông Sáu khẳng định chỉ trong vài ngày tới, chỗ đó sẽ… sập xuống sông.

Tình trạng sạt lở tại xã Nâm N’dir cũng nghiêm trọng không kém, mà dễ thấy nhất là tại trạm bơm Nâm N’dir. trạm bơm này được thiết kế nằm cách bờ sông 12 mét, bây giờ khoảng cách đó chỉ còn 3 mét, nó sắp được di dời chạy sạt lở. Đây là hệ thống trạm bơm có vốn đầu tư 51 tỉ đồng do UBND huyện làm chủ đầu tư, hiện vẫn chưa thi công xong.

trưởng phòng NNpTNT huyện Krông Nô Nguyễn Văn Quốc cho biết: Đoạn sông chảy qua 4 xã Đức Xuyên, Nâm N’dir, Buôn Choá và Đắc Nang dài 40km, trong đó có 15km đã bị sạt lở nghiêm trọng. Đoạn lở ít cũng ăn sâu vào bờ đến 30 – 40 mét, đoạn lở nhiều như ở Đức Xuyên thì lên tới cả trăm mét. Toàn bộ diện tích bắp lai, đậu đỗ vụ đông xuân ven sông đều chưa kịp thu hoạch.

Nhưng xót xa hơn là mất đất sản xuất, bởi đây là bãi bồi ven sông màu mỡ bậc nhất của tỉnh. “Nếu không có biện pháp khắc phục, chưa biết lòng sông sẽ mở rộng tới đâu, dân sẽ mất hết đất canh tác” – ông Quốc lo lắng nói.

trước khi “rộ” lên chuyện sạt lở bờ sông, ngày 5.3, phòng NNpTNT Krông Nô đã gửi công văn cho BQLDA Thuỷ điện 5 và Cty Cp thuỷ điện Buôn Kuốp (đơn vị quản lý vận hành thuỷ điện Buôn Tua Srah) để phản ánh nạn ngập lụt, hạn hán bất thường. Công văn cho biết, thuỷ điện Buôn Tua Srah xả nước làm chết úng hàng chục hécta cây trồng, đồng thời cảnh báo thiệt hại sẽ lớn hơn nếu tiếp tục xả nước với lưu lượng như hiện nay.

trước đó nữa là vụ trạm bơm D12 đặt tại xã Quảng phú bị treo vòi lên trời do sông Krông Nô phơi đáy mỗi khi thuỷ điện tích nước. trạm bơm này không hoạt động, đồng nghĩa với 70ha lúa đông xuân của dân Quảng phú bị chết cháy. Người dân và cán bộ ở Krông Nô gọi hiện tượng sạt lở, ngập lụt, khô hạn bất thường này là tai hoạ “3 trong 1”.

phải xem lại tác động môi trường

Theo thông báo của Cty Cp thuỷ điện Buôn Kuốp và quan sát của dân, thì Nhà máy thuỷ điện Buôn Tua Srah phát hết công suất (86MW) vào 2 lần mỗi ngày (9 giờ đến 11 giờ và 18 giờ đến 21 giờ). Lúc đó, lưu lượng nước xả về phía hạ lưu đạt 204m3/s, tương đương với lưu lượng mùa lũ.

Ngoài thời gian trên, nhà máy tích nước thì lưu lượng dòng chảy phía hạ lưu bằng 0m3/s, tức khô kiệt hoàn toàn. Do vậy, nếu nhà máy tích nước thì khô hạn, còn xả nước thì gây ngập lụt, sạt lở.

Ông Đặng Thanh Quang – phó Chủ tịch UBND huyện Krông Nô – cho biết: Hiện chúng tôi chưa thống kê hết diện tích, khối lượng bị sạt lở cũng như khả năng sạt lở trong tương lai. Nhưng báo cáo nhanh của UBND các xã và khảo sát thực tế của huyện cho thấy, hiện tượng sạt lở bờ sông do thuỷ điện Buôn Tua Srah xả nước là rất nghiêm trọng. Chúng tôi kiến nghị Cty Cp thuỷ điện Buôn Kuốp phải đền bù thiệt hại về đất đai, cây trồng cho nhân dân.

Về lâu dài, phải xem xét lại báo cáo đánh giá tác động môi trường của công trình này, từ đó có giải pháp hạn chế tác động đến sinh hoạt, sản xuất và bảo vệ môi trường vùng hạ lưu.