Những năm qua, công tác quản lý nhà nước về khoáng sản nói chung và khoáng sản làm VLXD nói riêng không ngừng được tăng cường, nâng cao hiệu lực, hiệu quả. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý tài nguyên khoáng sản đã được ban hành và ngày càng hoàn thiện. Các chính sách về thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thuế xuất khẩu cũng đã được bổ sung, sửa đổi kịp thời, phù hợp với tình hình thực tế, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả và đưa công tác quản lý hoạt động khoáng sản vào nền nếp.
Hơn 3 năm thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công nghiệp khai thác chế biến khoáng sản làm VLXD, khoáng sản làm nguyên liệu sản xuất xi măng, Bộ Xây dựng đã tham gia cùng với Bộ TN&MT trong công tác soạn thảo, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý khoáng sản. Trong các văn bản đó có những điều khoản quy định rõ nội dung quản lý, điều kiện năng lực, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân tham gia khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản làm VLXD. Bộ đã chỉ đạo lập, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản làm xi măng ở Việt Nam đến năm 2020” (QĐ số 105/2008/QĐ-TTg) và “Quy hoạch thăm dò, khai thác chế biến và sử dụng khoáng sản làm VLXD ở Việt Nam giai đoạn đến năm 2020” (QĐ số 152/2008/QĐ-TTg). Các quy hoạch trên đã đánh giá được hiện trạng tài nguyên khoáng sản làm VLXD, xác định nhu cầu trữ lượng khoáng sản cần thăm dò, khai thác, chế biến từ nay đến năm 2020; khoanh định các khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản là cơ sở quan trọng để các bộ, ngành địa phương quản lý, cấp phép và bảo vệ các mỏ khoáng sản làm VLXD nhằm sử dụng hiệu quả, đúng mục đích và phát triển bền vững; tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng cũng như xuất khẩu khoáng sản làm VLXD. Thông tư số 18/2009/TT-BXD ngày 30/6/2009 quy định cụ thể những khoáng sản cấm xuất khẩu, tạm ngừng xuất khẩu, những khoáng sản được phép xuất khẩu và tiêu chuẩn khoáng sản xuất khẩu. Các thủ tục mà các nhà xuất khẩu cần thực hiện để trình Hải quan cửa khẩu cũng được hướng dẫn chi tiết. Xuất khẩu cát trong thời gian qua là một vấn đề “nóng”. Nhằm chấn chỉnh tình trạng cấp phép khai thác cát sỏi không đúng pháp luật, chấm dứt các hoạt động thăm dò, khai thác, vận chuyển, tiêu thụ cát sỏi trái phép gây sạt lở bờ sông, đe doạ sự an toàn của đê điều, cầu cống, cản trở giao thông, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 29/2008/CT-TTg ngày 2/10/2008 về tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động khảo sát, khai thác, vận chuyển, tiêu thụ cát sỏi lòng sông, trong đó quy định tạm thời dừng việc xuất khẩu cát sỏi xây dựng bao gồm cát sỏi lòng sông và cát biển. Đối với các hợp đồng xuất khẩu cát ký trước ngày 30/11/2008 được tiếp tục thực hiện đến kết thúc hợp đồng. Hàng năm, Bộ Xây dựng tổ chức các đoàn kiểm tra với sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương liên quan để kiểm tra tình hình xuất khẩu cát, khai thác, chế biến khoáng sản làm VLXD, đặc biệt là công tác an toàn trong khai thác lộ thiên. Công tác lập, thẩm định thiết kế cơ sở khai thác mỏ, lập, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường khai thác mỏ được quan tâm hơn, thực hiện nghiêm túc, trách nhiệm và chất lượng hơn. Tuy vậy, vẫn còn một số tồn tại như phổ biến văn bản quy phạm pháp luật, các quy hoạch đã được phê duyệt về lĩnh vực khoáng sản chậm được triển khai đến cơ sở. Hiện tượng cấp phép chưa đúng thẩm quyền, chia nhỏ mỏ để cấp phép vẫn còn xảy ra ở một số địa phương. Tình trạng khai thác cát sỏi lòng sông, vật liệu san lấp, khai thác đất sét làm gạch ngói trái phép, thậm chí không phép chưa được chấm dứt. Qua kiểm tra cho thấy, có một số nhà máy sản xuất xi măng đã sản xuất 1 – 2 năm nhưng vẫn chưa được cấp phép khai thác mỏ. Đây trước hết là lỗi của DN, thủ tục chưa đáp ứng các yêu cầu, các điều kiện cấp phép khai thác mỏ. Về phía cơ quan quản lý, chính quyền địa phương chưa quan tâm hướng dẫn, đốc thúc DN thực hiện đúng các quy định của pháp luật về khai thác mỏ. Sự chồng chéo và không rõ ràng về thẩm quyền, trách nhiệm và cơ chế phối hợp trong quản lý khoáng sản làm VLXD thông thường từ lập và quản lý quy hoạch, cấp phép khai thác, quản lý công nghiệp khai thác bảo vệ khoáng sản giữa Sở TN&MT, Sở Xây dựng, Sở Công Thương, chính quyền cấp huyện, cấp xã vừa gây phiền hà cho DN, vừa làm kém hiệu lực quản lý nhà nước. Để nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước trong hoạt động khoáng sản nói chung và khoáng sản làm VLXD nói riêng, hiện nay các bộ, ngành đang tập trung rà soát, hoàn chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản, trước hết là Luật Khoáng sản (sửa đổi), Luật thuế tài nguyên, các nghị định hướng dẫn thi hành luật, nghị định xử phạt hành chính trong hoạt động khoáng sản và các thông tư hướng dẫn. Cần tăng cường công tác kiểm tra liên ngành việc triển khai thực hiện các quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Kiểm tra, rà soát trình độ công nghệ khai thác, xây dựng lộ trình hiện đại hoá công nghiệp khai thác khoáng sản làm VLXD. Tăng cường phối hợp triển khai thực hiện đề án “Đổi mới và hiện đại hoá công nghệ trong ngành công nghiệp khai khoáng đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2025” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Phó Vụ trưởng Vụ VLXD (Bộ Xây dựng) |
