Thành cổ Quảng Trị được xem là “chứng nhân” của cuộc chiến tranh khốc liệt nhất thế kỷ 20 tại Việt Nam. Trong 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa 1972, nơi đây trở thành điểm tựa ý chí, ghi dấu sự hy sinh của hàng vạn chiến sĩ và đồng bào. Chính trận chiến này đã tạo nên bước ngoặt chiến lược, góp phần thúc đẩy tiến trình đàm phán tại Hội nghị Paris.
Ngày nay, Thành cổ không chỉ là điểm đến du lịch Quảng Trị mang giá trị văn hóa, tâm linh, mà còn là không gian tưởng niệm, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Mỗi bức tường rêu phong, dòng sông Thạch Hãn chảy bên thành đều gợi nhắc về tinh thần bất khuất của dân tộc.
Bộ phim “Mưa đỏ” khuấy đảo phòng vé những ngày gần đây đã một lần nữa khắc họa lại hiện thực ấy, đưa khán giả trở về với một trong những chương bi tráng nhất của lịch sử. Thông qua điện ảnh, ký ức về Thành cổ được tái hiện sống động, để hôm nay và mai sau, chúng ta không quên một Quảng Trị kiên cường, là biểu tượng của hòa bình, độc lập và khát vọng thống nhất đất nước.
Giới thiệu về Thành cổ Quảng Trị
Thành cổ Quảng Trị không chỉ là một công trình kiến trúc quân sự quan trọng của triều Nguyễn mà còn là chứng nhân lịch sử cho những trang sử bi hùng của dân tộc. Từ năm 1809 đến 1945, nơi đây là trung tâm chính trị, kinh tế, quân sự của tỉnh Quảng Trị, đồng thời giữ vai trò tiền đồn bảo vệ kinh đô Phú Xuân. Đặc biệt, sau Hiệp định Genève 1954, vùng đất này trở thành ranh giới lịch sử tại vĩ tuyến 17, nơi chia cắt đất nước, mở đầu cho những năm tháng khốc liệt của “tuyến lửa miền Trung”.
Đỉnh cao của bi tráng gắn với Thành cổ chính là chiến dịch 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa năm 1972. Khi Quân giải phóng mở chiến dịch Xuân – Hè, Quảng Trị trở thành chiến trường ác liệt nhất. Chỉ trong phạm vi vài km², Thành cổ phải hứng chịu hơn 328.000 tấn bom đạn, tương đương sức công phá của nhiều quả bom nguyên tử. Thị xã Quảng Trị bị san phẳng, Thành cổ gần như bị xóa sổ, nhưng ý chí kiên cường của hàng nghìn chiến sĩ đã làm nên kỳ tích. Họ chiến đấu trong mưa bom bão đạn, tiêu diệt hàng vạn quân địch, bắn rơi hàng trăm máy bay, phá hủy xe tăng, giữ vững mảnh đất thiêng liêng đến phút cuối cùng.
Dòng sông Thạch Hãn kề bên cũng trở thành biểu tượng đau thương và bất khuất. Bao lớp chiến sĩ vượt sông vào Thành cổ đã mãi mãi nằm lại dưới lòng nước. Câu thơ của Lê Bá Dương “Đò lên Thạch Hãn ơi chèo nhẹ…” đến nay vẫn khiến người đời nghẹn ngào khi nhắc đến sự hy sinh thầm lặng của tuổi hai mươi. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường từng khẳng định: những người ngã xuống nơi đây không mong danh hiệu hay tôn vinh, họ chỉ chiến đấu cho khát vọng được sống trong một xã hội công bằng, nhân phẩm.
Sau ngày thống nhất, Thành cổ Quảng Trị trở thành một di tích quốc gia đặc biệt (1994), một “nghĩa trang không bia mộ” thiêng liêng bên cạnh dòng Thạch Hãn. Khu di tích được phục dựng với Đài tưởng niệm trung tâm, Bảo tàng Thành cổ, tháp chuông, bến thả hoa… tạo nên không gian tưởng niệm vừa trang nghiêm vừa lắng đọng. Hằng năm, mỗi dịp 27-7, hàng vạn người dân và du khách cả nước về đây thắp nén nhang tri ân, thả hoa trên sông để tưởng nhớ những người con đã hiến dâng trọn tuổi xuân cho độc lập, thống nhất.
Nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng hào khí Quảng Trị vẫn còn đó, in hằn trong ký ức dân tộc. Ghé thăm Thành cổ hôm nay, du khách không chỉ chiêm ngưỡng dấu tích kiến trúc cổ, mà còn được lắng nghe bản hùng ca bất tử của một thời máu lửa. Đây là điểm đến không thể thiếu trong hành trình tìm hiểu lịch sử Việt Nam, đồng thời là nguồn cảm hứng để những tác phẩm nghệ thuật như bộ phim “Mưa đỏ” tái hiện tinh thần quật cường và hy sinh anh dũng của thế hệ đi trước. Thành cổ Quảng Trị vì thế không chỉ là một di tích, mà là biểu tượng trường tồn của khát vọng độc lập và hòa bình.
Thành cổ Quảng Trị nằm ở đâu?
Thành cổ Quảng Trị hiện tọa lạc tại phường 2, thị xã Quảng Trị, bên bờ sông Thạch Hãn – dòng sông gắn liền với những trang bi tráng của lịch sử. Ban đầu, thành được xây dựng ở phường Tiền Kiên (Triệu Thành, Triệu Phong) vào thời Gia Long, nhưng đến năm 1809, vua Gia Long cho dời về vị trí hiện tại.
Thành cổ Quảng Trị do ai xây dựng?
Thành cổ Quảng Trị được hình thành từ đầu thế kỷ XIX, ban đầu chỉ là lũy đất, đến năm 1837 dưới triều vua Minh Mạng mới được xây dựng lại bằng gạch kiên cố. Với kiến trúc thành trì truyền thống, công trình mang hình vuông, chu vi hơn 2.000m, tường cao trên 4m, chân thành dày tới 12m, bao quanh là hào nước và bốn pháo đài ở bốn góc. Đặc biệt, nguyên liệu xây dựng kết hợp gạch nung cỡ lớn cùng vôi, mật mía và phụ gia dân gian, tạo nên độ bền vững hiếm có. Thành mở bốn cửa chính theo bốn hướng, thể hiện tư duy phòng thủ gắn liền với trục giao thương và hành chính.
Trong suốt thời Nguyễn (1809–1945), nơi đây vừa là trung tâm quân sự, vừa là trụ sở hành chính quan trọng của vùng. Đến thời Pháp thuộc, thành lại mang thêm một “vai diễn” khác khi bị cải tạo thành nhà lao giam giữ những người yêu nước, minh chứng cho sự chuyển mình của không gian lịch sử.
Đặc biệt, Thành cổ Quảng Trị còn là chứng nhân bi tráng của chiến tranh Việt Nam. Các trận đánh khốc liệt năm 1968 và chiến dịch 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa 1972 đã gần như san phẳng toàn bộ công trình, chỉ còn lại vài đoạn tường và một cửa thành phía Đông. Những vết tích bom đạn chi chít vẫn còn đó, trở thành ký ức không thể phai mờ về sự hy sinh và kiên cường.
Bước sang thập niên 1990, chính quyền Quảng Trị đã tiến hành trùng tu, dựng lại bốn cổng thành, phục dựng một số đoạn tường, xây đài tưởng niệm và bảo tàng. Ngày nay, Thành cổ không chỉ là di tích lịch sử cấp quốc gia mà còn được xem như “đất tâm linh” – nơi bất kỳ tấc đất nào cũng thấm máu xương. Không gian này đã trở thành công viên tưởng niệm lớn nhất thị xã Quảng Trị, gắn kết quá khứ đau thương với khát vọng hòa bình, đồng thời là điểm đến linh thiêng trong hành trình tri ân và khám phá văn hóa – lịch sử miền Trung.
Ngày nay, Thành cổ Quảng Trị trở thành “ngôi mộ chung” của hàng vạn anh hùng liệt sĩ. Đài tưởng niệm nằm giữa khuôn viên Thành cổ là nơi du khách và thân nhân thắp nén nhang tri ân. Theo thống kê, từ đầu năm đến nay đã có trên 200.000 lượt khách đến viếng thăm, trong đó tháng 4 và tháng 7 – gắn với các ngày lễ lớn – ghi nhận gần 100.000 lượt khách. Đặc biệt, sau khi bộ phim Mưa đỏ ra mắt, lượng du khách trẻ tìm về di tích càng tăng mạnh, biến nơi đây thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cho thế hệ mai sau.
Không chỉ mang giá trị lịch sử, Thành cổ Quảng Trị còn là minh chứng sống động cho khát vọng hòa bình của dân tộc. Những chuyến hành hương về nơi này không chỉ để tưởng nhớ quá khứ đau thương mà còn để nhắc nhở về trách nhiệm xây dựng một tương lai xanh, an lành và bền vững. Thành cổ, vì thế, vừa là ký ức bi tráng vừa là niềm tin bất diệt vào sức mạnh đoàn kết, lòng yêu nước và khát vọng thống nhất non sông.
