Trong 41 năm kể từ khi Giải thưởng Kiến trúc Pritzker được trao, chỉ có ba nữ kiến trúc sư tài năng được vinh danh. Đầu tiên là cô Zaha Hadid vào năm 2004, Kazuyo Sejima (với Qyue Nishizawa, đối tác tại công ty kiến trúc SANAA) vào năm 2010, Carme Pigem (với đối tác Rafael Aranda và RCR Architects) Ramon Vilalta vào năm 2017. Năm 2020, giải thưởng Pritzker vinh danh thêm hai nữ kiến trúc sư: Yvonne Farrell và Shelley McNamara, đồng sáng lập công ty kiến trúc Ireland Grafton.
Dù có nền văn hóa và hoàn cảnh khác nhau, năm người phụ nữ tài năng này đều có những điểm tương đồng trong công việc. Cả năm nữ kiến trúc sư đều đồng thời tham gia hành nghề kiến trúc và là giảng viên trong học viện, đã giảng dạy nhiều năm tại các trường đại học khác nhau đào tạo về kiến trúc. Các thiết kế của các nữ kiến trúc sư tài năng luôn tương tác với các yếu tố như lịch sử, địa hình tự nhiên và phong tục cộng đồng, đồng thời luôn kết hợp sự sáng tạo về hình thức, chất liệu và cấu trúc.
Yvonne Farrell và Shelley McNamara
Cặp kiến trúc sư nữ đầu tiên đoạt giải Pritzker, Yvonne Farrell và Shelley McNamara, đã hành nghề cùng nhau hơn 40 năm. Họ thành lập Grafton Architects vào năm 1978 cùng với ba đồng nghiệp khác, nhưng tất cả đều rời đi, chỉ còn lại Farrell và McNamara. Trước đó, cả hai nữ doanh nhân đã nhận được lời mời giảng dạy tại Đại học Durbin từ năm 1974 đến năm 2006.
Năm 2010, họ là Chủ tịch Câu lạc bộ Kenzo Tange tại Trường Thiết kế Sau đại học Harvard và năm 2011 là Chủ tịch Câu lạc bộ Louis Kahn tại Đại học Yale. Các em đã được gặp gỡ, giao lưu với nhiều giáo sư, giảng viên nổi tiếng đến từ khắp nơi trên thế giới. Ngoài giải thưởng Pritzker, Farrell và McNamara đã được trao giải Sư tử bạc cho Thiết kế Triển lãm tại Venice Biennale 2012.
Bộ đôi nữ kiến trúc sư tài năng hiện đang làm việc chủ yếu từ các văn phòng ở Ireland, bên cạnh các văn phòng được ủy quyền ở Ý, Pháp và Peru. Grafton Architects đã thiết kế nhiều công trình giáo dục, dân cư, văn hóa và các công trình nhà đẹp dân dụng khác. Tất cả các thiết kế của cặp đôi tài năng này đều được ban giám khảo cuộc thi đánh giá là những công trình tương tác tốt với cộng đồng dân cư, vượt ra khỏi giá trị kiến trúc đơn thuần, giúp cuộc sống đô thị trở nên thú vị và tốt đẹp hơn.
Các công trình đáng chú ý của Grafton Architects bao gồm: Urban Institute of Ireland (Ireland, 2002), Loreto Community School (Milford, Ireland, 2006), Luigi Bocconi University (Milan, Italy, 2008), Văn phòng Khoa Tài chính, University College Dublin ( Dublin, Ireland, 2009), Đại học Y khoa Limerick (Limerick, Ireland, 2012); Đại học UTEC của Lima (Lima, Peru, 2015); Đại học Kinh tế Toulouse 1 Capitole (Toulouse, Pháp, 2019); và Trường Mỏ thuộc Đại học Viễn thông Pháp (Pháp 2019).
Carme Pigem
Carme Pigem là nữ kiến trúc sư tài năng thứ ba đoạt giải Pritzker và là “bông hoa” duy nhất trong ba kiến trúc sư của RCR Architects. Carme Pigem đồng sáng lập RCR ở Olot, Girona, Tây Ban Nha, chỉ một năm sau khi tốt nghiệp Trường Kiến trúc Valais năm 1987.
Pigem, Aranda và Vilata là bộ ba hàng đầu trong danh sách Pritzker. Giống như các nữ kiến trúc sư tại Grafton Architects, Pigem và các đồng nghiệp của cô đã giảng dạy tại nhiều trường đại học khác nhau từ năm 1989 đến năm 2001, giảng dạy về quy hoạch đô thị và kiến trúc cảnh quan, cũng như thiết kế văn phòng. Vào năm 2012, các kiến trúc sư của RCR đã tổ chức một hội thảo mùa hè trong studio của họ ở Barberi Studio.
” Tất cả các thiết kế của họ đều có mối liên hệ chặt chẽ với môi trường xung quanh. Mối liên hệ này đến từ sự hiểu biết về lịch sử, địa chất tự nhiên, văn hóa và quan trọng nhất là khả năng quan sát và trải nghiệm ánh sáng, bóng đổ, màu sắc và sự thay đổi kỳ diệu của các mùa trong năm. ” – Nhận xét từ ban giám khảo cuộc thi 2017 .
Các công trình kiến trúc nổi bật của họ bao gồm: Sân vận động điền kinh Tossols-Basils (Otlo, Girona, Tây Ban Nha 2000), Hầm rượu Bell-Loc (Palamos, Girona, Tây Ban Nha 2007), Thư viện San Antoni-Joan Oliver, Vườn và Viện điều dưỡng Candida Pérez (Barcelona, Tây Ban Nha 2007), Xưởng cắt tóc (Olot, Girona, Tây Ban Nha, 2008), Trường mầm non El Petit Comte (Besalu, Girona, Tây Ban Nha, 2011) và Bảo tàng Soulages (Rodez, Pháp, 2014).
Kazuyo Sejima
Sejima và cộng sự lâu năm của cô (kể từ khi làm việc cùng nhau tại studio đầu tiên của họ, Kazuyo Sejima & Associates) đã giành được giải thưởng Pritzker năm 2010, trở thành nữ kiến trúc sư tài năng thứ hai được vinh danh như vậy. Ngoài vai trò là một kiến trúc sư thực nghiệm tài ba, Sejima còn là giảng viên tại các trường đại học như Đại học Princeton, Đại học Khoa học và Công nghệ Lausanne, Viện Nghệ thuật Tama và Đại học Keio.
Trước khi hành nghề kiến trúc lần đầu tiên, Sejima đã làm việc tại Toyo Ito Architects, công ty đã nhận Giải thưởng Kiến trúc Pritzker năm 2013. Sejima là nữ kiến trúc sư đầu tiên được bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng tại Venice Architecture Biennale 2010.
Sejima và Nishizawa đã thành lập SANAA Architects vào năm 1995 và đã liên tiếp hoàn thành nhiều dự án nổi tiếng trong lĩnh vực giáo dục, văn hóa và dân dụng ở Nhật Bản, Đức, Vương quốc Anh, Tây Ban Nha, Pháp, Hà Lan, Nhật Bản và Hoa Kỳ. ” Các tác phẩm của Sejima và Nishizawa thường tạo cho người ta cảm giác đơn giản, nhưng thực ra vẻ đẹp của tác phẩm được thể hiện trong một tổng thể liền mạch, các yếu tố vật lý tác động đến giác quan và đẹp mắt. Hòa quyện giữa phong cảnh và sinh hoạt của dự án ” – Lời từ ban giám khảo 2017.
Những công trình kiến trúc nổi tiếng của cặp đôi kiến trúc sư bao gồm: O-Museum (Lida, Nagano, Nhật Bản, 1999), Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Thế kỷ 21 (Ishikawa Kanazawa, Nhật Bản, 2004), Trường Quản lý và Thiết kế Zollverein (Essen, Đức, 2006) , Bảo tàng Thủy tinh, Bảo tàng Nghệ thuật (Toledo, Ohio 2006), Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Mới (New York 2007) và Trung tâm Rolex (Lausanne, Thụy Sĩ 2009).
Zaha Hadid
>> Những công trình ấn tượng nhất của “phù thủy” kiến trúc Zaha Hadid
Nữ kiến trúc sư đầu tiên góp mặt trong danh sách của giải thưởng kiến trúc Pritzker danh giá năm 2014 là Dame Zaha Hadid. Chiến thắng của cô đã tạo ra một cột mốc quan trọng trong lịch sử kiến trúc, giành được giải thưởng chỉ dành cho các kiến trúc sư nam trong suốt 26 năm. Kiến trúc sư người Anh gốc Iraq thành lập công ty Zaha Hadid Architects có trụ sở tại London vào năm 1980 sau khi thực tập tại văn phòng Metropolitan Architects.
Giống như bốn người đoạt giải Pritzker nữ khác, Hadid giảng dạy tại Hiệp hội Kiến trúc cùng với Rem Koolhaas và Elijahlis cho đến năm 1987. Cô cũng từng là chủ tịch và giáo sư thỉnh giảng tại các trường đại học trên khắp thế giới.
Lord Rothschild, giám khảo giải thưởng Pritzker năm 2004, cho biết: ” Con đường sự nghiệp của Hadid luôn song hành với thực tiễn và giảng dạy học thuật, và cô ấy đã thể hiện tình yêu nghề và niềm đam mê với công việc của mình.” những ý tưởng mới, từ việc phân tích các yếu tố xung quanh công trình, kết hợp các công nghệ tiên tiến để tạo nên sự đa dạng trong ngôn ngữ hình học của thiết kế. “
Các tác phẩm ấn tượng của nữ kiến trúc sư tài năng Zaha Hadid Architects bao gồm Vitra Fire Station (Weil am Rheim, Đức, 1993), LFone Landesgartenschau (Weil am Rheim, Đức, 1999), Hoenheim North Station and Parking Station (Strasbourg, Pháp, 2001 2002), Richard và Lois Trung tâm Nghệ thuật Rosenthal (Cincinnati, Ohio 2003), Trung tâm Khoa học Phaeno (Wolfsburg, Đức 2005), Không gian Triển lãm Cầu Zaragoza (Zaragoza, Tây Ban Nha, 2008); Trung tâm Thể thao dưới nước London (London, Vương quốc Anh, 2011) và Trung tâm Văn hóa Heydar Aliyev (Baku , A-déc-bai-gian, 2012).
