 |
| Một tòa nhà chọc trời tại Thâm Quyến, nơi có tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh nhất ở trung Quốc – Ảnh: UN Habitat |
Siêu khu vực là kết quả của quá trình mở rộng và liên kết giữa những siêu đô thị. Siêu khu vực có thể trải dài hàng trăm kilômet với số dân tập trung vượt hơn 100 triệu người. Hiện tượng “những thành phố bất tận” này sẽ là xu hướng chung của hầu hết siêu đô thị trên thế giới trong tương lai, như dự báo được đưa ra trong báo cáo của Chương trình định cư con người thuộc Liên Hiệp Quốc (UN Habitat) tại Diễn đàn đô thị thế giới ngày 22-3.
Đô thị hóa không phanh
Siêu khu vực lớn nhất thế giới hiện nay là khu vực Hong Kong – Thâm Quyến – Quảng Châu thuộc trung Quốc với 120 triệu người. Một số siêu khu vực cũng xuất hiện như tại Nhật Bản với khu Nagoya – Osaka – Kyoto – Kobe cùng 60 triệu dân vào năm 2015, như tại Brazil với khu Rio de Janeiro – Sao paulo cùng 43 triệu dân. Ngoài ra, một số siêu khu vực khác đang hình thành tại Ấn Độ, các nước châu phi…
Tính đến năm ngoái, số thị dân đã vượt ngưỡng 50% dân số toàn cầu. Tuy nhiên, với tốc độ đô thị hóa toàn cầu hiện như ngựa mất cương, mỗi tháng có thêm 5 triệu người nhập cư vào thành phố, và như ước đoán của Anna Tibaijuka – giám đốc UN Habitat, “vào năm 2050, hơn 70% dân số sẽ sống ở đô thị”. Xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng: LHQ ước đoán sau bốn thập kỷ nữa, 86% người giàu tại các nước phát triển và 67% tại các khu vực đang phát triển sẽ sống trong các đô thị.
Đến nay sự phát triển của siêu khu vực được xem là tích cực, biểu hiện sự phồn thịnh kinh tế của một quốc gia. “40 siêu khu vực lớn nhất thế giới chỉ chiếm một diện tích nhỏ trên bề mặt hành tinh và tập trung chưa đến 18% dân số, nhưng là nơi diễn ra 66% hoạt động kinh tế toàn cầu và 85% sự đổi mới khoa học, công nghệ kỹ thuật”- Eduardo Lopez Moreno, tác giả báo cáo của UN Habitat, mô tả. Ngoài ra, 25 thành phố lớn nhất hiện tập trung hơn 50% tài sản toàn cầu. Tại Ấn Độ và trung Quốc, năm thành phố lớn nhất đang nắm giữ một nửa của cải quốc gia.
Mất cân bằng
Giống như siêu đô thị, các siêu khu vực đông đúc cũng đặt ra nhiều thách thức cùng những vấn đề nan giải từ ô nhiễm môi trường, bệnh tật, thất nghiệp đến việc thiếu nhà ở và khủng hoảng năng lượng.
Đô thị hóa càng phát triển đồng nghĩa với sự bành trướng đến chóng mặt của các khu dân cư. “Sự bành trướng này càng nở rộ hơn tại các quốc gia đang phát triển, một khi các công ty địa ốc vẫn tiếp tục quảng bá về “một lối sống đẳng cấp” bên ngoài phạm vi thành phố” – Moreno nhận xét. Sự nở nồi tự phát của đô thị vì vậy tạo thêm áp lực không nhỏ về rác thải, chi phí giao thông, tiêu thụ năng lượng, tài nguyên…, thậm chí có thể dẫn đến những căng thẳng về chính trị, xã hội.
trong khi đó, cộng với làn sóng nhập cư ồ ạt từ nông thôn về thành phố khiến dân số tăng vọt, các khu ổ chuột ngày một tăng lên, thì sự mất cân bằng trong thu nhập và phát triển… cũng trở thành những vấn đề khó tránh khỏi. Ngay cả ở những xã hội phát triển như Mỹ, các thành phố New York, Chicago, Washington còn mất cân bằng hơn một số đô thị ở philippines hay Nicaragua.
Theo LHQ, một trong những thành phố mất cân bằng nhất là ở Nam phi. Các đô thị ở Mỹ Latin và châu Á dù còn tồn tại nhiều khu dân cư với điều kiện vệ sinh tồi tệ song vẫn có vẻ ổn định hơn, một phần do chênh lệch giàu nghèo tại đây không quá lớn.
Dù vậy, trái với suy nghĩ của nhiều người, sự bất ổn không phải là vấn đề hiển nhiên mà đô thị nào cũng gặp phải trong quá trình phát triển. Những vấn đề này có thể khắc phục được như Tổng thư ký LHQ Ban Ki Moon khẳng định: “Các chính phủ có thể tạo được sự hài hòa đô thị bằng cách ủng hộ những kế hoạch phát triển cân bằng, có lợi cho người nghèo và quản lý chặt việc xây dựng. Lịch sử đã cho thấy những chính sách đô thị hợp nhất có thể là con đường vững chắc cho sự phát triển”.