Một giây chậm trễ khi cháy nổ có thể đổi bằng cả mạng sống – và thang bộ thoát nạn là thứ bạn không được phép thiết kế sai. Bài viết này sẽ giúp bạn “giải mã” tất cả các yêu cầu mới nhất, từ kích thước, vật liệu đến bố trí lối thoát, đảm bảo công trình vừa đúng chuẩn, vừa an toàn tuyệt đối.
Chiều rộng thang bộ thoát nạn
Chiều rộng của thang bộ thoát nạn là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả thoát hiểm trong các tình huống khẩn cấp. Theo QCVN 06:2022/BXD và bản Sửa đổi 1:2023, quy chuẩn kỹ thuật đã được cập nhật nhằm nâng cao tính linh hoạt và an toàn trong thiết kế công trình.
Cụ thể, từ ngày 01/12/2023, chiều rộng bản thang bộ thoát người được quy định như sau:
- 1,2 m: Áp dụng cho nhà nhóm F1.1 nếu số người thoát nạn qua thang từ mỗi tầng > 15 người.
- 1,0 m: Với nhà nhóm F1.1 nếu ≤ 15 người thoát nạn qua mỗi tầng.
- 1,2 m: Với nhà có số người trên mỗi tầng (trừ tầng 1) > 200 người.
- 0,7 m: Dành cho nhà cao ≤ 15 m và số người thoát nạn ≤ 15 người/tầng (trong trường hợp này bản thang có thể nhỏ hơn cửa thoát nạn).
- 0,9 m: Cho mọi trường hợp còn lại.
Quy định mới phản ánh rõ xu hướng cá nhân hóa thiết kế theo thực tế sử dụng, thay vì áp dụng cứng nhắc một tiêu chuẩn duy nhất cho mọi công trình. Điều này đặc biệt quan trọng trong các công trình cải tạo, nhà ở riêng lẻ hoặc công trình thấp tầng.
Ngoài ra, trong trường hợp đặc biệt, khi không thể đảm bảo kích thước tối thiểu theo quy định, chủ đầu tư được phép sử dụng tài liệu chuẩn để tính toán thoát nạn, nhằm xác định kích thước phù hợp cho bản thang và lối thoát. Đây là điểm mở quan trọng, tạo điều kiện cho thiết kế thang thoát hiểm linh hoạt nhưng vẫn tuân thủ tiêu chuẩn an toàn.
Chiếu sáng trong buồng thang bộ thoát nạn
Trong thiết kế thang bộ thoát nạn, chiếu sáng là yếu tố sống còn đảm bảo lối thoát luôn được nhận biết rõ ràng trong mọi tình huống, đặc biệt là khi xảy ra cháy. Quy chuẩn QCVN 06:2022/BXD được cập nhật bởi Thông tư 09/2023/TT-BXD đã nêu rõ hai hình thức chiếu sáng bắt buộc đối với buồng thang: tự nhiên và nhân tạo, tùy theo điều kiện cụ thể của công trình.
Chiếu sáng tự nhiên
Với các buồng thang không nằm trong tầng hầm hoặc tầng bán hầm (trừ loại L2), quy định yêu cầu phải có lỗ lấy sáng diện tích tối thiểu 1,2 m² tại mỗi tầng – thường được bố trí trên tường ngoài.
Đối với buồng thang loại L2, cầu thang tầng hầm và bán hầm – nơi tiếp cận ánh sáng tự nhiên bị hạn chế – yêu cầu khắt khe hơn:
- Phải có lỗ lấy sáng trên mái rộng từ 4 m² trở lên.
- Khoảng hở giữa các vế thang tối thiểu 0,7 m.
- Hoặc bố trí giếng trời thông suốt, diện tích mặt cắt ngang từ 2 m² trở lên.
Đặc biệt, trong một số trường hợp công trình thuộc nhóm F2, F3, F4 (văn phòng, nhà ở cao tầng…) và F5 hạng C, D, E, buồng thang bên trong không có lỗ lấy sáng vẫn được chấp nhận nếu đảm bảo điều kiện áp suất dương để chống khói lan trong trường hợp cháy.
Chiếu sáng nhân tạo
Khi không thể bố trí giếng trời hoặc lỗ lấy sáng, hệ thống chiếu sáng nhân tạo là bắt buộc. Ánh sáng phải đủ mạnh để đảm bảo tầm nhìn rõ ràng, không gây chói, hỗ trợ người thoát nạn nhanh chóng nhận biết hướng di chuyển an toàn.
Đặc biệt, nguồn điện cấp cho chiếu sáng nhân tạo phải được duy trì liên tục, kể cả khi có sự cố cháy nổ. Đây là yêu cầu nằm tại mục 3.4.13 của cùng quy chuẩn, liên quan đến hệ thống điện ưu tiên trong PCCC.
Ngoài ra, với các buồng thang thông thường, cần có lỗ thoát khói trên tum thang, chiếm ít nhất 10% diện tích sàn buồng thang (tính cả tường bao). Tuy nhiên, nếu công trình có hai thang thoát hiểm độc lập, hoặc có lối thoát khẩn cấp khác thì có thể miễn bố trí lỗ thoát khói.
Tiêu chuẩn nghiêm ngặt về bố trí trong buồng thang bộ
Để đảm bảo an toàn tối đa trong quá trình thoát nạn, thang bộ thoát nạn và khoang đệm phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định kỹ thuật. Theo QCVN 06:2022/BXD (sửa đổi 1:2023), không gian này tuyệt đối không được bố trí các thiết bị, hệ thống có thể gây cản trở thoát hiểm hoặc làm tăng nguy cơ cháy nổ.
Cụ thể, trong buồng thang bộ thoát nạn, cấm bố trí:
- Các ống dẫn khí hoặc chất lỏng dễ cháy, nhằm ngăn chặn nguy cơ phát tán chất cháy trong khu vực thoát hiểm.
- Tủ tường, ngoại trừ tủ chứa họng nước chữa cháy và tủ thông tin liên lạc – những thiết bị phục vụ cho công tác cứu hộ.
- Dây dẫn, cáp điện đi hở (trừ loại điện áp thấp và chiếu sáng), để giảm thiểu nguy cơ rò rỉ điện, chập cháy.
- Các lối ra từ thiết bị nâng hàng, phòng kho, phòng kỹ thuật – vốn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ.
- Bất kỳ thiết bị nào nhô ra dưới độ cao 2,2m, tránh va chạm, vướng víu trong lúc di chuyển khẩn cấp.
Ngoài ra, tại các buồng thang được tăng áp trong điều kiện cháy, chỉ được bố trí phòng vệ sinh và phòng kỹ thuật nước, nhằm đảm bảo áp suất dương ổn định, ngăn khói xâm nhập.
Đừng đợi đến khi sự cố xảy ra mới nhìn lại thiết kế của mình. Hãy bắt đầu từ việc hiểu rõ tiêu chuẩn thang bộ thoát nạn, để từng bản vẽ đều mang lại giá trị sống còn. Nếu bạn muốn kiến tạo công trình bền vững và an toàn, hãy để kiến thức đúng dẫn lối ngay từ hôm nay.