Trở lại ngôi làng “cõng 4 nhà máy xi măng”

Thôn Bồng Lạng, xã Thanh Nghị (Thanh Liêm – Hà Nam) chỉ có diện tích vỏn vẹn 1,1 km2, nhưng từ năm 2003 đến nay đã “cõng trên vai” 4 dự án xây dựng nhà máy xi măng: Hoàng Long, Thanh Liêm, tràng An, Xuân Thành. Việc này các báo đã “kêu hộ” từ tháng 1/2009. Tháng 2/2009 Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 863/VpCp-KGVX truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu UBND tỉnh Hà Nam xem xét, báo cáo Thủ tướng trong tháng 2/2009.

Vợ chồng ông Nhữ  Văn phòng vẫn không cầm được nước mắt khi nhắc đến con trai

Thoắt cái, đã gần một năm trôi qua, hôm nay trở lại ngôi làng “cõng 4 nhà máy xi măng” những điều trông thấy khiến chúng tôi bất ngờ.

1. Cho chúng tôi thở với

Vượt cầu Bồng Lạng chỉ chừng vài trăm mét, quần áo tôi đã bị phủ một lớp bụi dầy, đầu tóc bị nhuộm trắng còn mắt thì mờ hẳn. Cứ mươi mét tôi lại phải tạt vào mé đường để tránh những chiếc xe tải nặng chở đầy, chẳng mấy chiếc được che đậy cẩn thận, từ phía trong làng Bồng Lạng phóng qua, và chờ vùng bụi do chúng cuốn theo tan vợi, mới nhìn thấy đường đi. Mặc dù lúc làm việc ở UBND xã Thanh Nghị, phó chủ tịch xã Đinh Xuân phương đã cảnh bá “Bác mà về Bồng Lạng lúc này thì khổ lắm đấy…” nhưng tôi cũng không sao hình dung được cái nỗi “khổ” đến mức này. Hôm nắng thì vậy, còn động mưa một chút là đường trở thành một con đường nhão nhoét, trơn nhẫy…- Nhà báo ơi, nhờ ông kêu hộ với những người có trách nhiệm rằng hãy để cho chúng tôi thở với. Đó là lời của một người dân Bồng Lạng (xã Thanh Nghị, huyện Thanh Liêm, Hà Nam) đầu tiên mà tôi gặp, khi ông biết tôi là nhà báo, đi viết về sự tàn phá môi trường ở vùng này. Chưa ở đâu mà chúng tôi lại gặp những người nông dân chất phác, hồn hậu như ở đất Bồng Lạng này. Cũng chưa ở đâu mà chúng tôi lại thấy những người nông dân phải hy sinh nhiều quyền lợi cho “công nghiệp hoá” như ở đây. Làng gần 3.000 khẩu, chỉ có trên 100 ha đất nông nghiệp, thế mà chỉ trong mấy năm, đã mất gần hết về tay 4 nhà máy xi măng là Thanh Liêm, Hoàng Long, tràng An, Xuân Thành. Hiện trên 700 hộ dân chỉ còn mấy chục mẫu đất canh tác. Hàng trăm hộ dân không còn một thước đất canh tác nào, có nhà, như nhà bà phương, sáu khẩu mà chỉ còn đúng 18m2 đất ruộng. Mất đất, ước khoảng trên ngàn lao động mất việc làm. Lời hứa của các nhà máy rằng sẽ lấy con em của những người mất đất vào làm việc trong nhà máy đã trở thành gió bay. Tổng cộng chỉ có mấy chục người là được tuyển vào làm việc, chủ yếu là làm bảo vệ. 4 nhà máy xi măng, với tổng công suất khoảng 4 triệu tấn/năm, ép chặt lấy một cái làng có diện tích chỉ hơn 1 km2. Từ ngày các nhà máy xi măng đi vào hoạt động, một vùng non nước xinh tươi đã trở nên tan hoang, nham nhở, đi ngoài QL 1A nhìn vào ai cũng thấy, còn Bồng Lạng và hai thôn  bên cạnh là Thanh Sơn, Thanh Bồng trong xã, cùng nằm ở phía Tây sông Đáy thì được “ban tặng” khá hào phóng một lượng khói, bụi lớn từ 3 nguồn: khói do các nhà máy xi măng thải ra, bụi do xe chạy trên đường và bụi bốc lên từ các mỏ khai thác đá phục vụ cho sản xuất xi măng. Tất cả từ ăn, ngủ cho đến sinh hoạt, yêu đương… đều diễn ra trong khói, trong bụi.

Một góc Nhà máy xi măng Hoàng Long.

2. Vụ tai nạn lao động vẫn còn nhiều bí ẩn

Tai nạn xảy ra vào quãng gần 9 giờ ngày 30/4/2010. Nạn nhân là anh Nhữ Tiên phong, sinh năm 1979, trưởng ca nạp liệu. phong đã tốt nghiệp trung cấp vận hành thiết bị xi măng, mới về làm tại Nhà máy xi măng Hoàng Long. Do băng tải gầu của clinker bị thủng, clinker rơi qua khe thủng xuống đọng lại ở mái che phễu. Nhà máy đã phát hiện được điều đó, đã cho ngừng sản xuất từ hôm trước để khắc phục, nhưng khi anh phong làm hết ca, cũng phát hiện được điều đó nên đứng trên phễu, dưới mái che để quan sát. Mái che bằng tôn võng xuống, trút clinker vào anh khiến anh ngã xuống phễu, đập đầu vào phễu gây tử vong. Vụ tai nạn xẩy ra do lỗi hỗn hợp, trong đó có lỗi của người bị tai nạn. Dù nguy cơ mất an toàn lao động đã được cảnh báo trước, nhưng người lao động vẫn đến chỗ mất an toàn, dẫn đến bị tai nạn…

Qua lời ông Nguyễn trung (NMXM Hoàng Long-người được phó GĐ Đinh Văn Tháp yêu cầu cung cấp thông tin cho pV), chúng tôi nhận thấy không ít mâu thuẫn. Ông nói rằng nhà máy đã phát hiện ra chuyện clinker từ nơi thủng rơi xuống mái che phễu và đã cho ngừng sản xuất… từ hôm trước để khắc phục. Nhưng nếu đã cho ngừng sản xuất từ hôm trước, thì làm gì có chuyện đêm hôm ấy ca của anh phong còn vào làm để có tai nạn ? Chỉ riêng về thời gian “nhà máy cho ngừng sản xuất” thôi, mà ông trung lúc thì nói từ hôm trước, lúc lại là 2-3 giờ sáng hôm sau. Rồi thời gian hết ca, xảy ra tai nạn, lúc thì 7 giờ, lúc lại gần 9 giờ. Vụ tai nạn vẫn còn gây bức xúc trong dư luận bởi câu hỏi: Có thực sự là nhà máy đã phát hiện ra nguy hiểm, và đã cho ngừng sản xuất… từ hôm trước để khắc phục, hoá giải nguy hiểm không? Hay đây chỉ là một chiêu “hợp thức hoá” để đổ lỗi cho người đã chết sau khi tai nạn xảy ra?

Bụi trùm lên làng xóm.

Đã 2 tháng sau cái chết của người con trai, ông Nhữ Văn phòng, bố phong, vẫn không sao cầm được nước mắt mỗi khi có người nhắc đến con mình. Ông cho biết, chính phong đã phát hiện ra khối clinker ước tới 2 – 3 tấn tích tụ lại ở trên mái đã lâu, trở thành một mối nguy hiểm rất lớn cho người lao động phía dưới. Và phong đã phàn nàn với bố về chuyện đó, rằng anh đã nhiều lần kiến nghị nhà máy cho giải toả lượng clinker đó đi, nhưng không được nhà máy chấp nhận (?).

Hiện tại, hoàn cảnh của gia đình phong rất khó khăn. Bố mẹ anh ốm đau liên miên. Vợ chồng anh có 2 cháu, một cháu hai tuổi rưỡi còn một cháu mới chín tháng. Vợ phong làm công nhân vận hành máy bơm, lương mỗi tháng chỉ trên một triệu đồng. Từ ngày chồng chết, chị phải vừa làm công nhân vừa  mò trai mò ốc, buôn trai buôn ốc kiếm thêm tiền nuôi con. Nhiều chế độ của anh vẫn chưa được giải quyết, trong đó có khoản tiền bảo hiểm mà anh đã tham gia từ nhà máy xi măng Kiện Khê từ nhiều năm trước khi chuyển về làm ở nhà máy xi măng Hoàng Long.

Dẫu 2 tháng đã trôi qua thì trước những nghi vấn như vậy, vụ tai nạn này vẫn cần được làm rõ?