Lịch sử phát triển của kiến trúc Gothic

Kiến trúc Gothic xuất hiện đầu tiên ở nước Pháp vào khoảng năm 1140, thế kỷ 12 sau CN. Ban đầu, phong cách kiến trúc này phát triển mạnh mẽ trong xây dựng các nhà thờ có chiều cao lớn. Sau đó lan rộng ra trong thiết kế của các loại công trình khác như  lâu đài, cung điện, cầu cảng… Các đặc điểm chính dễ thấy ở phong cách này như vòm nhọn, có nhiều cửa sổ và có họa tiết trang trí từ gân lá cây.

Nhà thờ Đức Bà, Reims, Pháp
Nhà thờ Đức Bà, Reims, Pháp

Kiến trúc Gothic bắt đầu suy yếu từ những năm đầu thế kỷ 15, mà khởi đầu cho sự suy yếu của phong cách này là ở các thành phố miến trung nước Ý, sau đó lan rộng ra và sụp đổ hẳn. Tuy nhiên ở miền Bắc châu Âu, phong cách này vẫn còn tồn tại đến thế kỷ 16 và hơn nữa.

Đặc điểm của kiến trúc Gothic

Nhà thờ Gothic có chiều cao lớn từ 38-42m, riêng tháp lấy ánh sáng cao đến 60m, cửa sổ kính màu ở mặt đứng có thể lớn tới 8-12m.

Mái vòm cao kết hợp với những cửa sổ kính lớn giúp lấy ánh sáng
Mái vòm cao kết hợp với những cửa sổ kính lớn giúp lấy ánh sáng

 

Mặt đứng phía Tây (mặt chính) của kiến trúc nhà thờ Gothic tuân theo những chế định nhất định, từ dưới lên trên được chia làm ba phần (ba tầng): phần dưới cùng là cửa, thường có ba hốc cửa rất sâu (chiều sâu của hốc có thể chiếm hẳn một bước nhà), phần giữa ở chính giữa cửa sổ tròn to bằng kính màu được tô điểm như những bông hoa hồng, phần trên cùng là hành lang và hai tháp chuông.

Mái hình vòm tại tu viện Pelplin
Mái hình vòm tại tu viện Pelplin

Kết cấu nhà thờ Gothic là một trong những sáng tạo đặc biệt nhất, tạo cho kiến trúc nhà thờ những ưu việt và vẻ đẹp đặc biệt, mà trước đó các hệ thống kết cấu, kể cả những nền kiến trúc phát triển cao như La Mã cổ đại, chưa đạt được.

Mái vòm cao kết hợp với những cửa sổ kính lớn giúp lấy ánh sáng
Mái vòm cao kết hợp với những cửa sổ kính lớn giúp lấy ánh sáng

Hệ thống kết cấu nhà thờ Gothic là một hệ thống không gian lớn, dùng khung chịu lực, tách biệt rõ rệt giữa kết cấu chịu lực và kết cấu ngăn cách, với những thành phần chính tính từ đổ mái xuống là: vòm mái hình múi có sống, cuộn nhọn, cột và cuộn bay. Hệ thống đã tạo cho kiến trúc những không gian mênh mông, khoáng đạt và một khung cảnh nội thất nhẹ nhàng, tràn ngập ánh sáng.

Nhà thờ Ely
Nhà thờ Ely

Trong các công trình kiến trúc Gothic, khi xây dựng vòm mái bằng hình chữ nhật, thông thường người ta gặp mái cong hai chiều rất phức tạp, như vậy khi mặt chiếu bằng của nó là hình chữ nhật, chiều cao của cuốn vẫn bằng nhau, nên xử lý kiến trúc vòm có múi đơn giản hơn rất nhiều.

Hệ thống kết cấu của vòm Gothic không còn có một gắn bó nào với kết cấu của kiến trúc La Mã cổ đại, tính chất cách tân của kiến trúc Gothic có được là nhờ những cuộn nhọn (đến từ kiến trúc phía Đông, mái vòm có bốn cuộn nhọn có múi đỡ).

Chi tiết cuốn bay
Chi tiết cuốn bay

Vòm mái hình múi có sống trong kiến trúc mái nhà thờ Gothic chia ra làm các loại: vòm có sống bốn múi có hình chiếu mặt bằng hình chữ nhật, vòm có sống sáu múi có hình chiếu hình chữ nhật, vòm có nhiều sống và nhiều múi, vòm có sống bốn mũi có hình chiếu mặt bằng hình chữ nhật, vòm có sống sáu mũi có hình chiếu hình chữ nhật, vòm có nhiều sống và nhiều múi hình sao có mặt chiếu hình chữ nhật (loại vòm mái phức tạp này là sản phẩm của kiến trúc Gothic hậu kỳ), bốn chân vòm của kiến trúc truyền tải xuống cột và một phần của tải trọng xuống cuốn bay.

Cuốn bay là một thành phần quan trọng của hệ thống kết cấu nhà thờ Gothic, chia sẻ với cột tải trọng của vòm, làm giảm tiết diện của cột kiến cho công trình có thể mở cửa sổ lớn được và làm cho đường nét kiến trúc thêm thanh thoát.

Kiến trúc Gothic Anh

Kiến trúc Gothic nổi lên mạnh mẽ ở Pháp và nhanh chóng lan rộng sang Anh. Phong cách này được sử dụng trong thiết kế của hai công trình quan trọng đó là nhà thờ Canterbury và tu viện Abbey, nơi diễn ra các lễ đăng quan của hoàng gia. Các công trình kiến trúc Gothic ở Anh có các đặc điểm, họa tiết trang trí từ lá cây. Tại nhà thờ York, các họa tiết trang trí này được tìm thấy ở khắp nơi từ bàn ghế, trên các bức tường…

York Minster Chapter House, York, Yorkshire, England
York Minster Chapter House, York, Yorkshire, England

Thời trung cổ, sự sáng tạo trong kiến trúc Gothic bắt đầu chuyển từ các nhà thờ lớn đến các giáo hội. Nhiều nhà thờ nhỏ được xây dựng theo phong cách để phục vụ cộng đồng với sự sáng tạo không ngừng trong thiết kế. Một phần do ảnh hưởng từ văn hóa và kiến trúc bản địa nên kiến trúc các nhà thờ ở đây rất đa dạng, có thể xem đó là một biến tấu của phong cách kiến trúc Gothic.

Kiến trúc Gothic Pháp

Abbot Suger (1081-1151), người được cho là  cha đẻ của kiến trúc Gothic đưa ra nhận định “cảm nhận nghệ thuật cũng là một trải nghiệm tôn giáo”. Khoảng năm 1140-1144, ông đã thiết kế cải tạo nhà thờ, tu viện ở Saint-Denis. Phần lớn các nhà thở ở Saint-Denis đã được xây dựng lại theo một phong cách mới của kiến trúc Gothic trong những năm 1230. Các chi tiết kiến ​​trúc Gothic được tìm thấy trong những lối đi phía đông và trong các hầm mộ bên dưới nhà thờ.

Thánh đường Sainte-Chapelle, Paris, Pháp
Thánh đường Sainte-Chapelle, Paris, Pháp

Thánh đường Sainte-Chapelle ở Paris được hoàn thành năm 1248, là nơi duy nhất còn lại của cung điện được xây dựng bởi vua  Louis IX (1226-1270). Với những bức tường kính khổng lồ, Sainte-Chapelle đã trở thành công trình có ảnh hưởng nhất ở thời kỳ này. Hình thức và trang trí của công trình được thừa hưởng từ những gì tính tế và đặc sắc nhất của kiến trúc Gothic.

Kính màu trang trí ở Sainte-Chapelle
Kính màu trang trí ở Sainte-Chapelle

Ảnh hưởng của kiến trúc bản địa tới phong cách kiến trúc Gothic

Các công trình kiến trúc tại địa phương cũng có phần nào ảnh hưởng đến kiến trúc Gothic. Ở phía Bắc nước Đức và các cùng Baltic, vật liệu xây dựng chủ yếu là gạch làm cho công trình kiến trúc trở nên nổi bật.

Cung điện Doge's
Cung điện Doge’s

Ở trung tâm châu Âu, trần của các công trình được trang trí theo hình ngôi sao hay mạng lưới. Các tòa tháp hùng vĩ của nhà thờ Ely tại Cambridgeshire được xây bằng gỗ, phản ánh rõ nét kiến trúc truyền thống đặc thù của địa phương. Các vòm nhọn ở tầng trệt của Cung điện Doge ở Venice là một biến thể của “cửa tò vò” điển hình trong các tòa nhà đẹp ở phía bắc và miền trung nước Ý.

Phía Nam nhà thờ St Catherine
Phía Nam nhà thờ St Catherine

Những biến thể của kiến trúc Gothic

Các biến thể sau của kiến trúc Gothic cường điệu hóa đặc điểm của phong cách kiến trúc này. Công trình kiến trúc thu nhỏ của gia đình kiến trúc sư Parler có ảnh hưởng lớn ở Trung Âu trong các thế kỷ 14, 15.

Mặt tiền nhà thờ Saint-Maclou
Mặt tiền nhà thờ Saint-Maclou

Tại Pháp, kiến trúc Gothic muộn cửa sổ, cửa vòm giống với các họa tiết trang trí giống như ngọn lửa, đường gân của lá. Ở Anh, thì cửa sổ hình chữ nhật lớn hơn, phức tạp hơn. Lối trang trí theo kiểu nhiều layer được tìm thấy ở Tây Ban Nha, Hà Lan.. ở thế kỷ 15.

Cloister, San Juan de los Reyes, Toldedo, Tây Ban Nha
Cloister, San Juan de los Reyes, Toldedo, Tây Ban Nha

 

 

 

 

 

 

, , , ,

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *