Chỉ cần một sự cố nhỏ về cháy nổ cũng có thể khiến cả khu công nghiệp rơi vào tình trạng tê liệt. Trong khi tốc độ công nghiệp hóa tăng cao, việc đảm bảo an toàn PCCC tại các khu công nghiệp không còn là khuyến nghị – mà là yêu cầu sống còn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm rõ các nguyên tắc, quy chuẩn mới nhất cùng những hướng dẫn thực tế để chủ động phòng cháy, chữa cháy hiệu quả, bảo vệ con người, tài sản và uy tín doanh nghiệp.
Nguyên nhân phổ biến gây cháy nổ tại khu công nghiệp
Đảm bảo an toàn PCCC tại các khu công nghiệp không thể tách rời việc nhận diện đúng nguyên nhân gây cháy nổ. Phần lớn các sự cố đều bắt nguồn từ lỗi chủ quan trong thiết kế, vận hành hoặc đào tạo nhân sự. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến cần đặc biệt lưu ý:
- Nhân sự chưa được đào tạo nghiệp vụ PCCC: Nhiều vụ cháy trở nên nghiêm trọng do công nhân không biết cách xử lý tình huống, lúng túng khi xảy ra sự cố.
- Hệ thống điện quá tải hoặc chập cháy: Máy móc công nghiệp thường tiêu thụ điện năng lớn, dễ gây sự cố nếu không được thiết kế và kiểm định đúng chuẩn.
- Bảo quản nguyên vật liệu dễ cháy sai quy cách: Nhà xưởng lưu trữ hóa chất, giấy, gỗ, vải… trong môi trường nóng ẩm, không thông gió, không biển cảnh báo, rất dễ phát sinh cháy lan.
- Quy trình sản xuất thiếu kiểm soát PCCC: Một số cơ sở vẫn vận hành máy móc mà không có hệ thống báo cháy, chữa cháy tự động; không phân tách khu vực nguy hiểm hoặc không có lối thoát hiểm đúng quy chuẩn.
Các hạng mục bắt buộc trong an toàn PCCC tại các khu công nghiệp
Để đảm bảo an toàn PCCC tại các khu công nghiệp, nhà xưởng bắt buộc phải tuân thủ đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật theo quy định pháp luật hiện hành. Hệ thống phòng cháy chữa cháy không chỉ là yếu tố bắt buộc khi thẩm định dự án xây dựng, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo vệ tài sản và con người. Dưới đây là những thành phần cốt lõi trong một hệ thống PCCC đạt chuẩn cho nhà xưởng, khu công nghiệp.
Quy chuẩn, tiêu chuẩn bắt buộc áp dụng
Toàn bộ quy hoạch và thiết kế hệ thống PCCC nhà xưởng phải căn cứ theo các văn bản pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật như: QCVN 06:2021/BXD (quy chuẩn an toàn cháy cho nhà và công trình), QCVN 01:2021/BXD (quy chuẩn quy hoạch xây dựng), TCVN 6379:1998 (tiêu chuẩn kỹ thuật trụ chữa cháy), TCVN 3890:2009 (trang bị phương tiện chữa cháy cơ giới)…
Ngoài ra, việc áp dụng linh hoạt một số tiêu chuẩn bổ trợ như TCVN 2622:1995, TCXDVN 33:2006 sẽ giúp nâng cao hiệu quả thiết kế và vận hành hệ thống.
Đường giao thông phục vụ chữa cháy trong an toàn PCCC tại các khu công nghiệp
Thiết kế đường giao thông nội bộ trong khu công nghiệp không chỉ phục vụ sản xuất mà còn phải đáp ứng yêu cầu tiếp cận của xe chữa cháy. Các tiêu chí kỹ thuật bao gồm:
- Chiều rộng mặt đường tối thiểu 3,5m, chiều cao thông thủy không dưới 4,5m.
- Kết cấu nền đường đủ khả năng chịu tải trọng lớn của xe chuyên dụng.
- Tại các hồ, ao dùng làm nguồn nước, phải có lối tiếp cận và bãi đỗ xe tối thiểu 12x12m, đáp ứng tải trọng xe chữa cháy.
Việc quy hoạch đường giao thông chữa cháy hợp lý góp phần quyết định tốc độ ứng cứu khi xảy ra sự cố.
Hệ thống cấp nước chữa cháy ngoài nhà theo an toàn PCCC tại các khu công nghiệp
Hệ thống cấp nước chữa cháy là trục xương sống trong toàn bộ hệ thống PCCC nhà xưởng. Nó bao gồm ba thành phần chính:
a) Tính toán lưu lượng nước và số đám cháy đồng thời
Tùy vào loại hình công trình (khu dân cư, khu công nghiệp, khu chức năng hỗn hợp), lưu lượng nước chữa cháy được xác định theo bảng quy định tại QCVN 06:2021/BXD. Đối với các khu công nghiệp, lưu lượng phải đáp ứng cho công trình có nguy cơ cháy cao nhất.
b) Nguồn cấp nước
Có hai phương án: đấu nối trực tiếp với hệ thống cấp nước công cộng hoặc trang bị riêng trạm bơm và bể chứa dự phòng. Trường hợp sử dụng nguồn độc lập, phải có:
- Máy bơm chính và dự phòng (có thể dùng động cơ diesel).
- Hai nguồn điện cấp độc lập (lưới và dự phòng).
- Bể chứa đủ phục vụ chữa cháy tối thiểu 3 giờ liên tục, thời gian phục hồi nước không vượt quá 24–72 giờ tùy mức nguy cơ cháy nổ.
c) Mạng lưới đường ống và trụ nước chữa cháy
- Mạng đường ống chữa cháy nên thiết kế dạng mạch vòng, có từ 2 nhánh trở lên nối với mạng trục chính.
- Áp suất trong đường ống phải đáp ứng yêu cầu chữa cháy hiệu quả (áp suất tự do tối thiểu 10 m.c.n).
- Trụ nước chữa cháy được lắp dọc theo tuyến đường xe chạy, khoảng cách giữa hai trụ không quá 150m. Có thể sử dụng trụ nổi hoặc trụ ngầm, miễn đáp ứng điều kiện tải trọng và dễ tiếp cận.
Giải pháp cứu nạn, cứu hộ và tổ chức lực lượng ứng phó
Bên cạnh hệ thống kỹ thuật, các khu công nghiệp cần chủ động tổ chức lực lượng và trang bị phương tiện:
- Diện tích khu công nghiệp từ 50 ha trở lên bắt buộc thành lập đội PCCC cơ sở theo Thông tư 149/2020/TT-BCA.
- Tùy quy mô, mỗi khu cần trang bị từ 01 đến 03 xe chữa cháy hoặc máy bơm di động.
- Phải bố trí vị trí đặt trụ sở Đội Cảnh sát PCCC bán kính không vượt quá 3–5km (theo QCVN 01:2021/BXD), hoặc chủ động quy hoạch quỹ đất dự phòng.
Thẩm duyệt thiết kế PCCC: Quy trình và lưu ý quan trọng
Thẩm duyệt thiết kế là bước bắt buộc trong công tác đảm bảo an toàn PCCC tại các khu công nghiệp. Chủ đầu tư cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định tại Điều 13 Nghị định 136/2020/NĐ-CP, bao gồm bản vẽ thiết kế hệ thống PCCC, thuyết minh kỹ thuật, xác nhận của đơn vị tư vấn đủ năng lực và các giấy tờ pháp lý liên quan.
Hồ sơ có thể nộp theo ba hình thức: trực tiếp tại bộ phận một cửa, trực tuyến trên cổng dịch vụ công hoặc qua dịch vụ bưu chính công ích. Mỗi hình thức đều yêu cầu đảm bảo hồ sơ là bản chính hoặc sao y có chứng thực, kèm bản dịch tiếng Việt nếu sử dụng tài liệu nước ngoài. Chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm về nội dung bản dịch.
Một yếu tố bắt buộc là đơn vị thiết kế phải có chứng chỉ hành nghề phù hợp, đồng thời cung cấp văn bản chứng minh năng lực hành nghề về thiết kế hệ thống phòng cháy chữa cháy. Đây là yếu tố quyết định trong việc phê duyệt, vì cơ quan PCCC sẽ đánh giá mức độ tuân thủ tiêu chuẩn an toàn cháy nổ và khả năng vận hành thực tế của công trình.
Sau khi nộp hồ sơ, chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ tài chính theo Thông tư 258/2016/TT-BTC và Thông tư 47/2021/TT-BTC. Việc tuân thủ nghiêm túc thủ tục thẩm duyệt giúp giảm thiểu rủi ro cháy nổ và đảm bảo tiến độ xây dựng trong các khu công nghiệp.
Quy trình thi công và nghiệm thu hệ thống phòng cháy chữa cháy khu công nghiệp
Việc triển khai thi công hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) tại các khu công nghiệp cần tuân thủ nghiêm ngặt quy trình và quy định pháp luật để đảm bảo an toàn phòng chống cháy nổ. Trước tiên, chủ đầu tư chỉ được thi công các hạng mục liên quan đến hệ thống PCCC sau khi có văn bản thẩm duyệt thiết kế được cấp bởi cơ quan Cảnh sát PCCC&CNCH. Đặc biệt, hệ thống cấp nước chữa cháy ngoài nhà bắt buộc phải được thi công và giám sát bởi các đơn vị đã được cấp phép hoạt động trong lĩnh vực PCCC.
Trong suốt quá trình thi công, mọi hoạt động phải tuân theo thiết kế đã thẩm duyệt. Nếu có thay đổi ảnh hưởng đến giải pháp PCCC, cần lập hồ sơ thiết kế bổ sung và được cơ quan chức năng phê duyệt trước khi tiếp tục thi công. Ngoài ra, an toàn PCCC trong quá trình xây dựng phải được duy trì liên tục; cơ quan chức năng sẽ kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất theo quy định pháp luật.
Khi trang bị phương tiện chữa cháy như máy bơm, trụ nước, vòi chữa cháy, chủ đầu tư cần đảm bảo tất cả thiết bị phải có giấy chứng nhận kiểm định và tem kiểm định hợp chuẩn.
Trước khi đưa hạng mục vào sử dụng, chủ đầu tư cần lập hồ sơ nghiệm thu PCCC và gửi đến cơ quan đã thẩm duyệt để được kiểm tra và cấp văn bản chấp thuận. Vi phạm trong nghiệm thu có thể bị xử phạt lên tới 100 triệu đồng theo Nghị định 167/2013/NĐ-CP.
Yêu cầu kỹ thuật và tổ chức sau nghiệm thu PCCC
Sau khi hoàn tất nghiệm thu hệ thống phòng cháy chữa cháy, việc đưa khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất hay khu công nghệ cao vào vận hành đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn PCCC tại các khu công nghiệp nhằm phòng ngừa và ứng phó kịp thời khi có sự cố.
Trước tiên, toàn bộ hồ sơ thẩm duyệt, nghiệm thu PCCC cần được lưu trữ đầy đủ, sẵn sàng cung cấp khi cơ quan chức năng yêu cầu. Với các khu có diện tích từ 50ha trở lên, việc thành lập và duy trì đội PCCC chuyên ngành là bắt buộc, với cơ sở vật chất và phương tiện phòng cháy chữa cháy (xe chữa cháy, thiết bị cứu nạn cứu hộ…) được trang bị đúng quy chuẩn theo Thông tư 150/2020/TT-BCA và Thông tư 17/2021/TT-BCA.
Đường nội khu phải bảo đảm thông suốt, không có vật cản hoặc barie ảnh hưởng đến hoạt động của lực lượng chữa cháy. Hệ thống cấp nước chữa cháy ngoài nhà cần được kiểm tra định kỳ: vận hành bơm mỗi tuần, kiểm tra nước dự trữ, bảo dưỡng hệ thống 6 tháng/lần và toàn diện mỗi năm để bảo đảm áp lực và lưu lượng theo thiết kế.
Cuối cùng, cơ quan quản lý PCCC sẽ tổ chức kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất để đánh giá thực trạng an toàn hạ tầng. Đây là bước quan trọng để duy trì hiệu quả công tác phòng cháy chữa cháy trong suốt quá trình vận hành KCN.
An toàn PCCC tại các khu công nghiệp là thước đo cho sự phát triển bền vững và chuyên nghiệp. Đừng để rủi ro xảy ra rồi mới tìm cách xử lý – hãy bắt đầu từ việc trang bị kiến thức và hành động ngay hôm nay. Đọc xong bài viết này, bạn đã đi được bước đầu tiên quan trọng trên hành trình đó. Giờ là lúc biến lý thuyết thành thực tiễn, bắt đầu từ chính doanh nghiệp của bạn.