Giữa nhịp sống kiến trúc đô thị ngày càng hào nhoáng, vẫn có những người lặng thầm chọn lối đi khác – giản dị nhưng đầy ý nghĩa. 12 năm – hơn 100 điểm trường, con số không nói hết được tinh thần bền bỉ và trái tim tràn đầy lý tưởng của kiến trúc sư Phạm Đình Quý. Hành trình ấy không chỉ dựng nên những mái trường, mà còn chắp cánh cho giấc mơ đến lớp nơi vùng sâu, vùng xa.
Đôi nét về kiến trúc sư Phạm Đình Quý
Trước khi được biết đến như một kiến trúc sư với trái tim hướng về cộng đồng, Phạm Đình Quý từng là giám đốc điều hành một công ty xây dựng. Biến cố phá sản khiến anh rời xa thương trường, bước vào giai đoạn tái định hình bản thân. Trong những ngày “thất nghiệp”, anh xuất hiện sôi nổi trên các diễn đàn như Webtretho với biệt danh “Bừa” – một nhân vật vừa hài hước, vừa sắc sảo trong các cuộc tranh luận về xã hội và giáo dục.
Nhưng ít ai ngờ, đằng sau cá tính ngang tàng ấy lại là một tâm hồn sâu sắc và bền bỉ. Bắt đầu từ những chuyến đi thiện nguyện, kiến trúc sư Phạm Đình Quý dần gắn bó với các dự án trường học vùng cao – nơi anh tìm lại ý nghĩa của nghề và khẳng định giá trị của kiến trúc nhân văn. Chính trải nghiệm sống, chứ không phải danh xưng, đã hình thành nên một KTS mang “tư duy kiến tạo vì cộng đồng”.
Cơ duyên đến với hành trình thiện nguyện
Trước khi trở thành người gieo những “hạt mầm tri thức” nơi vùng cao, kiến trúc sư Phạm Đình Quý từng là doanh nhân thành đạt trong lĩnh vực xây dựng, điều hành một công ty có tiếng tại Hưng Yên. Thế nhưng biến cố ập đến – công ty phá sản, sự nghiệp tiêu tan, gia đình tan vỡ – đã đẩy anh vào những tháng ngày trống rỗng, khủng hoảng cả về tinh thần lẫn mục đích sống. Giữa lúc tưởng chừng đánh mất tất cả, anh lựa chọn lên đường. Chuyến đi ấy không phải để chạy trốn, mà là để tìm lại chính mình.
Và rồi, tại Mường Lát – một huyện nghèo nơi biên giới Thanh Hóa – anh tìm thấy “ánh sáng”. Công trình thiện nguyện đầu tiên mà kiến trúc sư Phạm Đình Quý tham gia là khu nội trú của Trường Tiểu học Trung Lý 1 năm 2004. Ban đầu chỉ là một chuyến đi để “nghỉ chân nơi xa”, nhưng trước cảnh trẻ em thiếu ăn, thiếu mặc, thiếu cả trường lớp tử tế, anh nhận ra sự mất mát của mình chưa là gì so với những thiệt thòi mà các em nhỏ phải gánh chịu mỗi ngày.
Từ trải nghiệm đó, anh bắt đầu hành trình kiến tạo bền bỉ. Với tư duy của một người làm quy hoạch, anh hiểu: muốn phát triển vùng sâu, vùng xa không thể chỉ dừng ở con đường, cây cầu – mà cần đầu tư vào con người. Một ngôi trường vững chãi không chỉ che mưa nắng, mà còn mở ra cánh cửa tri thức, nuôi dưỡng khát vọng đổi thay.
Với anh, “đầu tư vào giáo dục là khoản đầu tư không bao giờ lỗ”. Tri thức sẽ giúp các em vượt qua giới hạn của hoàn cảnh, làm chủ tương lai. Kiến trúc sư Phạm Đình Quý đã không chỉ xây trường – anh đang xây niềm tin, dựng hy vọng từ những nền móng bê tông giản dị nhất.
Hành trình 12 năm bền bỉ gieo chữ trên non cao
Hành trình kiến trúc sư Phạm Đình Quý cùng cộng sự đặt chân đến 105 điểm trường vùng cao không chỉ là câu chuyện về những viên gạch, bao xi măng hay những con dốc dựng đứng – mà là câu chuyện của một trái tim không ngủ yên trước những thiệt thòi nơi biên cương Tổ quốc. Trong vai trò người thiết kế và trực tiếp thi công, anh đã viết nên một chương đặc biệt trong lịch sử thiện nguyện xây trường tại Việt Nam – một chương vừa đậm tình người, vừa thấm đẫm tính chuyên môn và sự kiên trì của nghề kiến trúc.
Không phải ai cũng có thể hình dung được việc dựng một ngôi trường giữa đại ngàn gian khổ đến mức nào. Mỗi viên gạch, bao cát, tấm tôn đều phải được vận chuyển bằng sức người. Xe chở vật liệu gãy cầu, đường trơn trượt, dựng đứng, có điểm trường cách đường ô tô gần 10 cây số. Nhưng cũng chính trong những gian nan đó, anh Quý và nhóm bạn nhận được sự hỗ trợ không điều kiện của bà con bản địa – những người không hiểu tiếng Kinh nhưng thấu được trái tim của người kiến trúc sư xa lạ ấy.
Với mỗi ngôi trường, anh đều có bản thiết kế riêng, điều chỉnh linh hoạt theo địa hình, vật liệu sẵn có và tập quán sinh hoạt của người dân địa phương. Điều đặc biệt, là mỗi công trình đều được công khai chi phí rõ ràng, minh bạch – từ gạch, ngói đến chi phí vận chuyển, nhân công. Chính sự tử tế và nhất quán ấy đã khiến hàng trăm mạnh thường quân tin tưởng, đồng hành cùng anh, góp sức vào một chuỗi công trình thiện nguyện mà chưa từng có tiền lệ về quy mô và tính hệ thống.
Nhiều người gọi Phạm Đình Quý là “kỹ sư thiện nguyện”, là “thầy giáo không bục giảng”, hay đơn giản hơn là “người xây giấc mơ giữa đại ngàn”. Nhưng anh luôn khiêm tốn: “Tôi chỉ nghĩ đơn giản rằng, nếu không bắt đầu, thì chẳng ai bắt đầu. Và nếu các em nhỏ vẫn còn lạnh lẽo, thiếu thốn, tôi vẫn sẽ tiếp tục.”
Từ những lớp học đầu tiên ở Thanh Hóa, đến các điểm trường nơi thâm sơn cùng cốc của Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang, Bắc Kạn… hành trình kiến trúc sư Phạm Đình Quý đi qua dài hơn 365.000km – tương đương 9 vòng Trái Đất. Mỗi công trình anh đặt tay lên đều mang trong mình câu chuyện về sự vượt khó – không chỉ vượt núi rừng, mà còn vượt lên cả định kiến rằng “làm thiện nguyện thì không cần kiến trúc đẹp”. Trái lại, anh luôn giữ vững triết lý: càng khó khăn, càng cần cái đẹp – để nuôi dưỡng lòng tự trọng và niềm tin vào một tương lai khác.
Các thiết kế điểm trường của anh từ năm 2019 trở đi ngày càng chỉn chu, bài bản. Từ công năng sử dụng, khả năng chống chịu thời tiết khắc nghiệt cho tới việc tận dụng ánh sáng tự nhiên, thoát nước mùa mưa… tất cả đều phản ánh cái nhìn của một kiến trúc sư chuyên nghiệp và một trái tim đầy trách nhiệm với thế hệ tương lai. Nhiều mẫu trường học do anh thiết kế hiện nay đang được các nhóm thiện nguyện khác tham khảo và áp dụng lại.
Giá trị của hành trình này, như chính lời anh nói, không chỉ dừng lại ở số lượng 105 ngôi trường. Mà là sự lan tỏa về tinh thần hành động, về niềm tin rằng một người, nếu đủ chân thành và kiên trì, có thể tạo nên những thay đổi lớn lao. Từ một điểm trường, cả bản làng đổi thay. Từ một công trình, hàng trăm đứa trẻ được tiếp cận tri thức trong điều kiện tốt hơn, từ đó mang theo hy vọng về sự phát triển bền vững nơi vùng biên cương.
Người dân các bản Suối Lềnh (Sơn La), Dì Thàng (Lào Cai)… không gọi anh là “kiến trúc sư”, mà gọi anh một cách thân mật là “thầy Quý”. Bởi những gì anh mang đến không chỉ là công trình – mà là tinh thần và nhân cách. Một người thầy đúng nghĩa – không cần bục giảng để truyền cảm hứng.
Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo và nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng sâu vùng xa, hành trình của kiến trúc sư Phạm Đình Quý là một minh chứng sống động về vai trò của kiến trúc xã hội – loại kiến trúc không chỉ đẹp ở hình thức, mà còn đẹp bởi sự tử tế, bền bỉ và nhân văn từ gốc rễ.
Dù hành trình phía trước vẫn còn nhiều bản làng chưa có trường học khang trang, nhiều em nhỏ vẫn lội bộ qua đèo núi để tìm đến cái chữ, anh Quý chưa từng dừng lại. Trái lại, với mỗi ngôi trường hoàn thành, anh càng thêm niềm tin để tiếp tục xây những “cột mốc hy vọng” mới trên dải đất biên cương.
Và rồi, nếu có ai hỏi: điều gì quan trọng nhất một người kiến trúc sư có thể làm cho xã hội? Có lẽ, Phạm Đình Quý sẽ trả lời đơn giản: “Xây một nơi chốn – để trẻ con được học, để người lớn được tin, để cuộc sống từ đó mà thay đổi.”
Hành trình của kiến trúc sư Phạm Đình Quý là minh chứng sống động cho sức mạnh của kiến trúc vị nhân sinh – khi công trình không chỉ để ở, mà còn để gieo mầm tri thức, kết nối yêu thương và khơi dậy niềm tin. Nếu bạn cũng tin rằng kiến trúc có thể tạo nên thay đổi tích cực, hãy tiếp tục lan tỏa những câu chuyện như thế, bởi mỗi chia sẻ hôm nay có thể là khởi đầu cho một ngôi trường mới ngày mai.